طرح «مدرسه در مسجد»؛ راهکار پیوند مسجد و مدرسه

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدیاسر حسینی، مدرس حوزه و دانشگاه و محقق و پژوهشگر در گفت‌وگو با ایکنا؛ با طرح این سؤال که مسجد در بدو تاسیس چه ویژگی‌هایی داشته و امروز واجد چه کارکرد‌هایی است، گفت: طلوع و بروز دین اسلام همراه با کلمات علم و علم‌آموزی و قسم به ابزار آموزشی یعنی قلم و خطوط نوشته شده بوده است.

وی افزود: در سوره مبارکه «علق» اولین مطالب نازل‌شده بر پیامبر (ص) خواندن و قلم و آنچه در خواندن و نوشتن تعلیم می‌شود مورد توجه وحی الهی است و زمانی از این مسائل سخن به میان آمده است که تعداد محدودی از مردم آن دوره، سواد خواندن و نوشتن داشتند.

وی با بیان اینکه هدف از بعثت انبیاء از جمله در مراتب کامل آن پیامبر اسلام (ص)، تعلیم و تزکیه بوده است تصریح کرد: محل اصلی تعلیم و تزکیه، در صدر اسلام، مسجد بوده است؛ مسجد پایگاه تعلیم و تعلم و محل اجتماع مسلمین و تزکیه و عبادت بوده است.

حسینی بیان کرد: در دوره ائمه (ع) نیز روایاتی وجود دارد که ایشان به شاگردانشان دستور می‌فرمودند که بروید در مسجد بنشینید و احکام شرعی را برای مردم بیان کنید؛ لذا نقش مسجد در تعلیم و تربیت انکارناپذیر بوده و هست.

این محقق و مدرس حوزه با اشاره به وضعیت امروزی مساجد با بیان اینکه امروزه متاسفانه شاهد دوری مساجد از کارکرد‌های گذشته هستیم اظهار کرد: امروز مساجد به محلی برای خواندن نماز در یک یا دو وعده تبدیل شده است و اغلب نیز نماز صبح در آن‌ها برپا نمی‌شود و در سایر اوقات روز تعطیل است و بسیاری از کارکرد‌های خود را از دست داده است که باید دغدغه‌مندان و دلسوزان این کارکرد‌ها را به آن باز گردانند.

حسینی با بیان اینکه حضور دانش‌آموزان در مسجد هم برای شکل‌گیری شخصیت آنان و هم پیشگیری از آسیب‌هایی که جامعه امروز ما با آن مواجه است بسیار موثر است، اظهار کرد: امروز پیوند میان مسجد و مدرسه با وجود کارکرد‌های بسیار موثر، ضعیف و کمرنگ شده و احیاء آن ضروری است.

حسینی با برشمردن ضرورت این کار و تشریح وضعیت کنونی مساجد به ارائه راهکار‌های عملیاتی پرداخت و ادامه داد: به نظر بنده راهکار‌های متعدد با امکان عملیاتی وجود دارد که اگر جدی بگیریم می‌توانیم بسیاری از کارکرد‌های گذشته مساجد را احیاء کنیم.

این محقق و مدرس حوزه علمیه عنوان کرد: اولین راهکار پیشنهادی بنده این است که اگر از لحاظ جغرافیایی در حال ساخت مسجد و مدرسه هستیم این دو را نزدیک به یکدیگر بسازیم؛ این کار به خصوص در مناطق رو به توسعه و تازه‌ساخت امکان‌پذیر است.

وی تاکیدکرد: خاصیت این کار آن است که بچه‌ها با شعائر دینی به صورت فیزیکال و از نزدیک آشنا می‌شوند؛ خود نفس مشاهده فضای فیزیکی مسجد و معماری آن و شنیده شدن صدای اذان و نماز در روحیه دانش‌آموزان موثر است و اولیاء و مربیان نیز می‌توانند حضور بیشتری در مسجد داشته باشند و اعضای هیئت امناء مساجد نیز می‌توانند نقش فعال‌تری در فرایند تربیتی مدارس ایفا کنند.

این محقق و مدرس حوزه علمیه به دومین راهکار در این مسئله اشاره کرد و افزود: مسجد باید به عنوان یک موضوع پژوهشی و تحقیقی و فکری در میان دانش‌آموزان مطرح شود؛ الان در مدارس، بحث آموزش تفکرمحور و پژوهش‌محور همچنین حل مسئله و خلاقیت ایجاد شده؛ بنابراین باید موضوع مسجد را نیز به عنوان یکی از موضوعات محوری وارد بحث تحقیق و تفکر و پژوهش کنیم.

وی افزود: در کشور‌های غربی از همان دوره کودکی و دانش‌آموزی به بچه‌ها یاد می‌دهند که بروید از نزدیک با کار پلیس آشنا شوید و گزارشات محیطی از موضوعات و مشاغل مختلف بیاورید؛ چرا ما از بچه‌ها نخواهیم که به مسجد بروند و مشاهدات خود را بنویسند؛ از امام جماعت مصاحبه بگیرند و با نمازگزاران صحبت داشته باشند و از مشاهدات خود از مناسک عبادی در مسجد بنویسند.

مدرس حوزه علمیه اظهار کرد: بنابراین پرداختن به جغرافیای محیطی و انسانی محله و مسجد محلات از موضوعاتی است که نباید در فعالیت‌های مدارس مورد غفلت قرار بگیرد.

وی به سومین راهکار در این زمینه اشاره کرد و ادامه داد: یکی دیگر از راهکار‌ها این است که کلاس برخی دروس مانند آیه‌های آسمانی و دروس مرتبط با معارف دینی و اسلامی، آموزش قرآن و ... در مساجد تشکیل شود.

حسینی عنوان کرد: بچه‌ها وقتی در فضای معنوی و مسجد قرار بگیرند نوع معماری مسجد، فضای معنوی و نورانیت آن، روان‌شناسی محیط و ... یادگیری مباحث دینی را برای آن شیرین‌تر و تسهیل خواهد کرد.

حسینی با اشاره به راهکار دیگر در این موضوع به معلمان و مربیان مدارس توصیه کرد که در مساجد محل حضور دانش‌آموزان و در نماز جماعت و مناسک عبادی مشارکت داشته باشند و افزود: مدیران مدارس، معلمان پرورشی و حتی سایر معلمان بر اساس یک برنامه زمانبندی شده در نماز‌های جماعت مساجد با اعلام قبلی و یا بدون اعلام قبلی حضور یابند.

وی افزود: معلم ابتدایی موثرترین فرد در شکل‌دهی شخصیت دانش‌آموزان است و در علاقه‌مندی دانش‌آموزان به مباحث دینی و معنوی بسیار موثر است و حضور او در مسجد می‌تواند خاطره ماندگاری را در ذهن دانش‌آموزان ایجاد کند.

وی با بیان اینکه راهکار دیگر این است که جلسات اولیاء و مربیان مدارس در مساجد برگزار شود بیان کرد: می‌توان این جلسات را طوری برنامه‌ریزی کرد که والدین اعم از پدر و مادر در آن حضور یابند و جلسه نیز به نماز جماعت منتهی شود.

حسینی ادامه داد: ارائه برخی خدمات مانند مشاوره‌های روانشناسی و اجتماعی و ... به دانش‌آموزان در مساجد از دیگر راه کار‌هایی است که می‌تواند سبب ارتقای سطح پیوند میان مدارس و مساجد شود؛ مثلا اگر مشاوره‌های تحصیلی و حتی مباحث درسی مورد نیاز دانش‌آموزان در مسجد ارائه شود در جذب آنان به مسجد مفید است همچنین ایجاد جذابیت‌های جانبی نقش مهمی در تحقق این موضوع دارد.

وی با بیان اینکه امروز متاسفانه وظائف ائمه جماعات کمتر شده است اظهار کرد: نماز و اقامه آن به جماعت یکی از شئون امام جماعت است در حالی که در گذشته، امام جماعت در کنار اقامه نماز، به حل اختلافات مردم، و ارائه مشاوره و بازید از بیماران محل و ... می‌پرداختند و حتی کنترل سیاسی و اجتماعی منطقه را در دست داشتند؛ بنابراین احیای جایگاه امام از دیگر کار‌های موثر در پیوند مدرسه و مسجد است.

وی افزود: راهکار دیگر این است که برخی برنامه‌های تربیتی و فرهنگی که امروز از آن به فوق برنامه تعبیر می‌شود در مساجد انجام شود؛ البته بنده با این تعبیر چندان موافق نیستم، ولی به هر حال برپایی برنامه‌هایی که با شأنیت مسجد همخوانی دارد و برای دانش‌آموزان نیز جذاب است و از این‌ها مهم‌تر اعطای جوایز درسی و قرآنی و ... به بچه‌ها از دست امام جماعت می‌تواند نقش خوبی در جذب آنان به مسجد داشته باشد.

مدرس و محقق حوزه علمیه اظهار کرد: نصب عکس دانش‌آموزان ممتاز در رشته‌های علمی، ورزشی، هنری و ... در مساجد از دیگر راه کارهاست.

حسینی ادامه داد: در تدوین برنامه‌های درسی که جزء اسناد بالادستی است و در قالب کتب درسی تحقق می‌یابد باید کارکرد و فوائد مسجد، تاریخچه آن و فضیلت حضور در مسجد و نماز جماعت و پیوند با مسجد به عنوان راهی برای موفقیت افراد بزرگ و شخصیت‌های علمی و دینی مطرح شود؛ وقتی دانش‌آموزان الگو‌هایی مانند شهید حججی را می‌بینند که پایه شکل‌گیری شخصیت وی از مسجد بوده است طبیعتا جذب مسجد می‌شوند.

وی افزود: راه کار دیگر عمدتا متوجه خود افراد مسجد و اعضای هیئت امناء است؛ در مساجد باید آمادگی برای پذیرش کودکان و نوجوانان ایجاد شود؛ متاسفانه متوسط سنی افراد مسجدی، میانسال و کهنسال است که گاهی شوخی و شنگی و طراوت و نشاط کودکان برای آنان غیرقابل تحمل است؛ مسجدی‌های ما باید یاد بگیرند که این نشاط کودکانه را تحمل کنند تا بچه‌ها از مسجد فراری نشوند.

حسینی افزود: ایجاد مراکز و برنامه‌های جذاب برای دانش‌آموزان مانند جذاب‌سازی کتابخانه، ایجاد سالن بازی تا حد ممکن، جایی برای برپایی کلاس و ... در مسجد ایجاد شود که این مسئله نیازمند فهم یک مقدمه مهم است و آن اینکه خیرین و فعالان مساجد بدانند که ثواب این نوع کار‌ها کمتر از کار‌های دیگر در مسجد نیست و ارزش هزینه کردن در این مسیر از هزینه برای غذا دادن و تعمیر مسجد و برپایی مجلس عزا و ... کمتر نیست.

وی اظهار کرد: احیای «مدرسه در مسجد» که نمونه‌های موفق آن در شهر‌هایی مانند مشهد و قم تاسیس شده است و مطابق با قوانین کشوری هم عمل می‌کنند از دیگر راهکارهاست؛ این مدارس عمدتا به سبک مکتب‌خانه‌ای قدیم از پیش‌دبستان در این زمینه فعالیت دارند.

این محقق و مدرسه عنوان کرد: ترویج الگو‌های موفق پیوند میان مسجد و مدرسه به اولیاء و مربیان و هیئت امنای مساجد از دیگر راه کار‌های تقویت پیوند مسجد و مدرسه است.

وی تاکید کرد: نمونه‌های این مساجد که سالن بازی، کتابخانه و خدمات مشاوره و ... و هم نقش تعلیمی و هم معنوی و اخلاقی دارند در تهران و برخی شهر‌های دیگر وجود دارد و عمدتا نیز با هزینه خیرین تامین می‌شوند.

حسینی اظهار کرد: امروز مدرسه و مسجد رقبای توانمندی مانند رسانه‌ها اعم از رسانه‌های بازی کودکانه مانند تبلت و ... و یا رسانه‌های دیداری و شنیداری دارند و روآوردن به مسجد یکی از مهم‌ترین راه‌های تخریب اثر رقبای منفی است و اگر این مسئله پیوند مسجد و مدرسه انجام نشود ممکن است با بحران‌های زیادی روبرو شویم.

انتهای پیام