گزارش ایکنا از نشست فلسفه علم کلام عنوان شد؛
خسروپناه: اسلامی‌سازی علوم نیازمند تحول در علم کلام است/ جبرئیلی: کمرنگ‌شدن فلسفه و کلام، آسیب جدی به حوزه می‌زند
گروه حوزه‌های علمیه ــ نشست فلسفه علم کلام با حضور چند تن از صاحبنظران حوزه برگزار شد؛ خسروپناه در این نشست بر نقش علم کلام در اسلامی‌سازی علوم انسانی تاکید و جبرئیلی نیز حذف و یا کمرنگ‌شدن فلسفه و کلام را آسیب جدی برای حوزه دانست.
به گزارش ایکنا؛ حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه ۲۴ اسفند ماه در نشست علمی فلسفه علم کلام در مجمع عالی حکمت اسلامی قم گفت: فلسفه علم کلام از فلسفه‌های مضاف به علوم است و مقصود از فلسفه‌های مضاف به علوم بر خلاف برخی افراد طعنه‌زننده مانند آب مضاف و قلیل و ... نیست.
خسروپناه با بیان اینکه فلسفه مضاف به علوم، دانشی است که به پرسش‌های بیرونی آن دانش به روش تاریخی و منطقی می‌پردازد بیان کرد: کارکرد علم، تاثیر و تاثری که این علم بر علوم دیگر می‌گذارد و سایر مسائل بیرونی مرتبط با این علم در فلسفه علم بحث و در واقع به رئوس ثمانیه پرداخته می‌شود.
وی با بیان اینکه تاریخ هر علمی جزء فلسفه علم نیست، ولی ابزاری برای شناخت آن علم است افزود: در علم کلام با موضوعاتی مانند چیستی، کارکرد، روش و ... علم کلام مواجه می‌شویم، ولی وقتی با چیستی علم کلام مواجه هستیم ابتدا باید با روش تاریخی، علم کلام را بررسی کنیم و از این تاریخ ببینیم که چگونه تعریف شده است.
خسروپناه با بیان اینکه مسائل بعیده علم کلام، فلسفه علم کلام است و روش فلسفه علم هم باید تاریخی ــ منطقی باشد عنوان کرد: تاریخ علم کلام نشان می‌دهد که متکلمان در دوره‌ای موضوعاتی مانند عقائد دینی و مبدا و معاد و ... را مطرح می‌کردند، ولی کسانی مانند شهید مطهری می‌گویند که کلام، دانشی بدون موضوع است.
استاد دانشگاه و حوزه علمیه بیان کرد: تدبر در مسائل جدید و قدیمی علم کلام نشان می‌دهد که نمی‌توان یک موضوع کلی برای مسائل علم کلام بیابیم.
وی افزود: رابطه علم کلام با علوم دیگر از مسائل فلسفه کلام است؛ در اینجا دو سؤال مطرح است اول اینکه تاثیر کلام بر علوم دیگر چیست؟ و دیگر اینکه تاثیر علوم دیگر بر کلام چیست؟ به عنوان مثال، یکی از مباحث مهم فقه مصلحت اسلام و مسلمین است که مبنای این بحث، این است که همه احکام دارای مفاسد و مصالحی هستند و بر حسن و قبح که موضوعی کلامی است استناد کرده است.
خسروپناه با بیان اینکه علم کلام نقش مهمی در مبانی اسلامی‌سازی علوم انسانی دارد عنوان کرد: اگر نگاهی درجه دو به علوم اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و ... داشته باشیم می‌بینیم بخش مهمی از این علوم به توصیف انسان مطلوب، انسان اقتصادی و سیاسی مطلوب و ... می‌پردازد که ریشه این مباحث، کلامی است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: تاریخ علم کلام و علوم اسلامی نشان می‌دهد که برخی مباحث کلامی بر علوم دیگر مانند اصول و فقه و ... اثرگذاشته است و باید از این علم در اسلامی‌سازی بهره ببریم.
وی با اشاره به تاثیر علوم دیگر مانند فلسفه و عرفان بر علم کلام بیان کرد: اگر علم کلام، در دوره ائمه شیعه تا اوائل قرن چهارم و از قرن چهارم تا هفتم و از قرن هفتم به بعد، مورد توجه باشد شخصیت‌هایی مانند علامه حلی و خواجه نصیرالدین طوسی و سیدحیدر آملی و ملاصدرا و ... از فلسفه و عرفان در مباحث کلامی استفاده کرده‌اند.
خسروپناه اظهار کرد: فلاسفه مشاء، حسن و قبح عقلی را قبول ندارند، ولی خواجه نصیر آن را می‌پذیرد و مبنایی برای اثبات نبوت قرار می‌دهد؛ یا قاعده لطف که فلاسفه آن را قبول ندارند، ولی خواجه برای اثبات نبوت از آن بهره می‌برد.
وی افزود: متکلمانی از خواجه به بعد وجود دارند که از مبادی فلسفی در برخی موضوعات استفاده کرده‌اند؛ همچنین سیدحیدرآملی در برخی کتبش با کمک تصوف مسائل کلامی شیعه را حل و فصل کرده است یا شخصیت دیگر متاثر از وی، ابی جمور احصابی است که وی نیز مباحث کلامی را با عرفان تبیین کرده است.
خسروپناه اظهار کرد: اگر بخواهیم در علم فقه، در فلسفه اسلامی و یا فلسفه‌های مضاف به علوم اسلامی تحول داشته باشیم، باید تحول در علم کلام ایجاد کنیم و از آن بهره ببریم.
کلام، توحیدمحور است
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصفر جبرئیلی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در سخنانی گفت: دو جلد کتاب فلسفه مضاف توسط پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی چاپ شده و قدم‌های خوبی در این زمینه برداشته شده است.
وی با بیان اینکه امروز کسانی مانند آیت الله العظمی سبحانی و آیت الله مصباح از پیشگامان فلسفه و کلام در کشور هستند از برپایی همایش فلسفه علم کلام با محوریت آراء آیت الله سبحانی خبر داد.
جبرئیلی با بیان اینکه مقالات مندرج در این دو جلد نیازمند بازخوانی و بازیابی است گفت: مطالب، چون مربوط به دهه‌های گذشته است باید از نو نوشته شود، زیرا موضوعات جدیدی رخ داده است و بحث فلسفه مضاف نیازمند تحولات و سامان دهی است.
جبرئیلی افزود: باید بحث شود که آیا کلام، توحید محور است که قطعا هست و هدف کلام چیست؛ آیا علمی دفاعی است یا اثباتی که برخی متاسفانه تاکید دارند که دفاعی است و این ضربه به کلام است.
وی تاکید کرد: دو گروه باید دست در دست هم بدهند تا فلسفه و کلام در حوزه قویتر شود، زیرا اگر فلسفه از حوزه بیرون بیاید دیگران متولی آن خواهند شد که قابل اعتماد نخواهند بود بنابراین حوزه باید در این عرصه بجنبد و مخالفان فلسفه هم بدانند که با حذف فلسفه چیزی عاید حوزه نخواهد شد.
جبرئیلی تاکید کرد: حوزه، آسیب زیادی با حذف فلسفه خواهد خورد، زیرا به تعبیر مقام معظم رهبری فلسفه حوزه و جامعه را عقلانی می‌کند.
یادآور می‌شود همایش فلسفه علم کلام با محوریت آراء سبحانی در آبان ماه سال ۹۷ برگزار خواهد شد و این اولین پیش نشست آن بود.
انتهای پیام
خسروپناه با بیان اینکه فلسفه مضاف به علوم، دانشی است که به پرسش‌های بیرونی آن دانش به روش تاریخی و منطقی می‌پردازد بیان کرد: کارکرد علم، تاثیر و تاثری که این علم بر علوم دیگر می‌گذارد و سایر مسائل بیرونی مرتبط با این علم در فلسفه علم بحث و در واقع به رئوس ثمانیه پرداخته می‌شود.
وی با بیان اینکه تاریخ هر علمی جزء فلسفه علم نیست، ولی ابزاری برای شناخت آن علم است افزود: در علم کلام با موضوعاتی مانند چیستی، کارکرد، روش و ... علم کلام مواجه می‌شویم، ولی وقتی با چیستی علم کلام مواجه هستیم ابتدا باید با روش تاریخی، علم کلام را بررسی کنیم و از این تاریخ ببینیم که چگونه تعریف شده است.
خسروپناه با بیان اینکه مسائل بعیده علم کلام، فلسفه علم کلام است و روش فلسفه علم هم باید تاریخی ــ منطقی باشد عنوان کرد: تاریخ علم کلام نشان می‌دهد که متکلمان در دوره‌ای موضوعاتی مانند عقائد دینی و مبدا و معاد و ... را مطرح می‌کردند، ولی کسانی مانند شهید مطهری می‌گویند که کلام، دانشی بدون موضوع است.
استاد دانشگاه و حوزه علمیه بیان کرد: تدبر در مسائل جدید و قدیمی علم کلام نشان می‌دهد که نمی‌توان یک موضوع کلی برای مسائل علم کلام بیابیم.
وی افزود: رابطه علم کلام با علوم دیگر از مسائل فلسفه کلام است؛ در اینجا دو سؤال مطرح است اول اینکه تاثیر کلام بر علوم دیگر چیست؟ و دیگر اینکه تاثیر علوم دیگر بر کلام چیست؟ به عنوان مثال، یکی از مباحث مهم فقه مصلحت اسلام و مسلمین است که مبنای این بحث، این است که همه احکام دارای مفاسد و مصالحی هستند و بر حسن و قبح که موضوعی کلامی است استناد کرده است.
خسروپناه با بیان اینکه علم کلام نقش مهمی در مبانی اسلامی‌سازی علوم انسانی دارد عنوان کرد: اگر نگاهی درجه دو به علوم اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و ... داشته باشیم می‌بینیم بخش مهمی از این علوم به توصیف انسان مطلوب، انسان اقتصادی و سیاسی مطلوب و ... می‌پردازد که ریشه این مباحث، کلامی است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: تاریخ علم کلام و علوم اسلامی نشان می‌دهد که برخی مباحث کلامی بر علوم دیگر مانند اصول و فقه و ... اثرگذاشته است و باید از این علم در اسلامی‌سازی بهره ببریم.
وی با اشاره به تاثیر علوم دیگر مانند فلسفه و عرفان بر علم کلام بیان کرد: اگر علم کلام، در دوره ائمه شیعه تا اوائل قرن چهارم و از قرن چهارم تا هفتم و از قرن هفتم به بعد، مورد توجه باشد شخصیت‌هایی مانند علامه حلی و خواجه نصیرالدین طوسی و سیدحیدر آملی و ملاصدرا و ... از فلسفه و عرفان در مباحث کلامی استفاده کرده‌اند.
خسروپناه اظهار کرد: فلاسفه مشاء، حسن و قبح عقلی را قبول ندارند، ولی خواجه نصیر آن را می‌پذیرد و مبنایی برای اثبات نبوت قرار می‌دهد؛ یا قاعده لطف که فلاسفه آن را قبول ندارند، ولی خواجه برای اثبات نبوت از آن بهره می‌برد.
وی افزود: متکلمانی از خواجه به بعد وجود دارند که از مبادی فلسفی در برخی موضوعات استفاده کرده‌اند؛ همچنین سیدحیدرآملی در برخی کتبش با کمک تصوف مسائل کلامی شیعه را حل و فصل کرده است یا شخصیت دیگر متاثر از وی، ابی جمور احصابی است که وی نیز مباحث کلامی را با عرفان تبیین کرده است.
خسروپناه اظهار کرد: اگر بخواهیم در علم فقه، در فلسفه اسلامی و یا فلسفه‌های مضاف به علوم اسلامی تحول داشته باشیم، باید تحول در علم کلام ایجاد کنیم و از آن بهره ببریم.
کلام، توحیدمحور است
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصفر جبرئیلی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در سخنانی گفت: دو جلد کتاب فلسفه مضاف توسط پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی چاپ شده و قدم‌های خوبی در این زمینه برداشته شده است.
وی با بیان اینکه امروز کسانی مانند آیت الله العظمی سبحانی و آیت الله مصباح از پیشگامان فلسفه و کلام در کشور هستند از برپایی همایش فلسفه علم کلام با محوریت آراء آیت الله سبحانی خبر داد.
جبرئیلی با بیان اینکه مقالات مندرج در این دو جلد نیازمند بازخوانی و بازیابی است گفت: مطالب، چون مربوط به دهه‌های گذشته است باید از نو نوشته شود، زیرا موضوعات جدیدی رخ داده است و بحث فلسفه مضاف نیازمند تحولات و سامان دهی است.
جبرئیلی افزود: باید بحث شود که آیا کلام، توحید محور است که قطعا هست و هدف کلام چیست؛ آیا علمی دفاعی است یا اثباتی که برخی متاسفانه تاکید دارند که دفاعی است و این ضربه به کلام است.
وی تاکید کرد: دو گروه باید دست در دست هم بدهند تا فلسفه و کلام در حوزه قویتر شود، زیرا اگر فلسفه از حوزه بیرون بیاید دیگران متولی آن خواهند شد که قابل اعتماد نخواهند بود بنابراین حوزه باید در این عرصه بجنبد و مخالفان فلسفه هم بدانند که با حذف فلسفه چیزی عاید حوزه نخواهد شد.
جبرئیلی تاکید کرد: حوزه، آسیب زیادی با حذف فلسفه خواهد خورد، زیرا به تعبیر مقام معظم رهبری فلسفه حوزه و جامعه را عقلانی می‌کند.
یادآور می‌شود همایش فلسفه علم کلام با محوریت آراء سبحانی در آبان ماه سال ۹۷ برگزار خواهد شد و این اولین پیش نشست آن بود.
انتهای پیام
