نگاهی به خانه‌های تاریخی مشهد
گروه فرهنگی ـ نوروز که از راه میرسد یکی از مکان‌های گردشگری و دیدنی در هر شهر و استانی، خانه‌های قدیمی و تاریخی است که نظر گردشگران را به خودت جلب می‌کند.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، مشهد به دلیل سبقه تاریخی، از وجود خانه‌های تاریخی و قدیمی بی‌نصیب نیست که در ادامه به معرفی سه خانه تاریخی، این شهر می‌پردازیم.
خانه تارخی ملک
سکونتگاه حاج حسین ملک در مشهد، امروزه در ضلع شرقی خیابان امام خمینی ( ارگ سابق ) مقابل ساختمان دارایی قرار دارد، این خانه قدیمی در دو طبقه و با زیربنای حدود ۶۰۰ متر مربع در وسعتی معادل ۱۶۵۹ متر مربع در اوایل قرن چهاردهم خورشیدی ساخته شد است .
این بنا در گذشته بسیار وسیع‌تر از امروز بوده و آنچه اکنون به خانه ملک مشهور شده بخش بیرونی خانه است. این قسمت شامل دو طبقه است که در آن، «پذیرایی وسیع خانه با سقفی چوبی»، «منبت‌کاری» و «شومینه‌ی زیبای گچبری» دیده میشود.
این بنا از سال ۱۳۷۹ مورد مرمت قرار گرفته و هم‌اکنون مرکز هنرهای سنتی میراث فرهنگی خراسان رضوی است که در نمای آن از تلفیق کاشی و آجر استفاده شده و این تزئینات به بنای خانه جلوه‌ای چشم‌انداز و هنرمندانه بخشیده است. این خانه از لحاظ معماری تلفیقی از معماری سنتی و اروپایی است، به طوری که نماسازی‌ها بر اساس معماری سنتی و پلان‌های اجرا شده بر اساس معماری اروپایی است.
حمام خانه ملک، تنها نمونه حمام تاریخی و خصوصی مشهد است که مورد استقبال بسیار زیاد گردشگران قرار گرفته است، این حمام خصوصی در محوطه حیاط و باغ خانه ملک در زیر خاک مدفون بوده که با حفر گمانههای باستان‌شناسی کشف شد. مساحت تقریبی این حمام حدود ۱۲۷ متر در زیرزمین با معماری خاص اسلامی است که دارای قسمت‌های «میان‌در»، «گرم‌خانه»، «سرویس بهداشتی»، «نمازخانه»، «آتش‌دان»، «محل انبار چوب» و «مواد سوختنی» است.
فضای کنونی خانه ملک تنها نیمی از بنای اصلی خانه و قسمت بیرونی و رسمی خانه را تشکیل می‌دهد و نیم دیگر که قبل از سال ۱۳۷۰ تخریب شده قسمت اندرونی و حریم شخصی زندگی حاج حسین ملک بوده است. در حال حاضر ساختمان و بنای خانه ملک متعلق به سازمان میراث فرهنگی و حیاط خانه در مالکیت صندوق احیای آثار تاریخی که زیرمجموعه‌ای از این سازمان است، قرار دارد.
امروزه کارگاه‌های «بافت فرش و گلیم»، کارگاه «سفال، سرامیک و لعاب‌کاری»، کارگاه «سوزن‌دوزی و انواع دوخت‌های سنتی»، کارگاه «معرق و منبت»، کارگاه «تذهیب و مینیاتور»، کارگاه «جلدسازی»، «سوخت و چرم‌بری» و «صحافی سنتی» در خانه‌ی ملک دایر است و استادکاران حاذق با عنایت به روش‌های سنتی، به خلق آثاری درخشان و هنرمندانه اشتغال داشته و در راه حفظ و بقای گوشه‌ای از هنرهای سنتی این سرزمین عاشقانه می‌کوشند.
یادآور میشود، خانه تاریخی ملک در ضلع شرقی خیابان امام خمینی(ره) و مقابل ساختمان دارایی مشهد قرار دارد که علاقه‌مندان می‌توانند از ساعت ۸ الی ۱۸ از این خانه بازدید کنند.
خانه تاریخی توکلی
این خانه تاریخی که در فهرست آثار ثبت ملی قرار دارد، به تازگی به پایگاه میراث فرهنگی در محدوده حرم مطهر تبدیل شده است.
این بنا در دوران قاجار ساخته شده و مالک اولیه آن «کشمشیان»، از تاجران آن دوران بوده است که پس از درگذشت وی در ۴۰سال پیش، این خانه توسط فردی به نام «توکلی» خریداری میشود.
از مهم‌ترین ویژگی‌های این بنا می‌توان به استفاده از کاشی‌کاری و آجرکاری نفیس در آن اشاره کرد که در تمام قسمت‌های ساختمان؛ از درب ورودی گرفته تا نمای بیرون و حتی داخل بنا به چشم می‌خورد. هم چنین استفاده از ستون‌های آجری در نمای ساختمان که به کتیبه‌ای در بالای آن ختم میشود؛ جلوه‌ای خاص و زیبا به آن بخشیده است.
فضاهای داخل خانه به وسیله ارسی (گونه‌ای پنجره چوبی و مشبک کشویی که با بالا و پایین رفتن، باز و بسته میشود) از یکدیگر جدا شده‌اند. در ورودی این بنا دارای ۲ کتیبه کاشی‌کاری شده است که روی آن آیه «انا فتحنا لک فتحا مبینا» و آیه «و ان یکاد» به صورت کاشی‌کاری حک شده است.
یادآور میشود، خانه تاریخی توکلی، در خیابان نواب صفوی ۷ قرار دارد و علاقه‌مندان می‌توانند از ساعت ۷ صبح تا ۱۵، به صورت رایگان از این مکان بازدید کنند.
خانه تارخی داروغه
همچنین یکی دیگر از خانه‌های تاریخی مشهد «خانه داروغه» مربوط به دوره قاجار است و در مشهد، خیابان نواب صفوی، راسته حوض مسگران، کوچه داروغه واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۳۵۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه تاریخی داروغه توسط معماران و بناهای روس به دستور محمد یوسف‌خان که اواخر دوره قاجار داروغه مشهد بوده ساخته شده است. این بنا منزل شخصی بوده که مراسم پذیرایی رسمی در آن انجام می‌گرفت. بر اساس شواهد موجود تا حدود سه دهه گذشته، این بنای تاریخی کاربرد مسکونی داشته است، اما سال ۱۳۶۶ این خانه توسط ورثه به نمایندگان یکی از هیئت‌های مذهبی روستای شهیدیه شهرستان میبد یزد فروخته شد و از آن پس تا سال ۱۳۹۱ از این بنا به عنوان محل تجمع و اسکان هیئت‌های مذهبی استفاده می‌شد.
این خانه تاریخی در سال ۱۳۹۱ توسط شهرداری مورد تملک قرار گرفت و زیر نظر کارشناسان سازمان میراث فرهنگی با هزینه شهرداری با هدف نشان دادن فضاهای ایرانی ـ اسلامی و تاریخی به مردم مرمت شد.
خانه تاریخی داروغه دارای دو بخش است که در بخش زمستان‌نشین آن، تمامی وسایل گرماساز، مطبخ و… در طبقه زیرین قرار گرفته است تا به نوعی دمای خانه را مناسب بسازد. همچنین وجود «بخاری دیواری» و «پنجره‌های دو جداره»، از عجایب این معماری محسوب میشود که در آن زمان مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
همچنین، در بخش تابستان‌نشین بنای این خانه، وجود اتاق‌های بادگیر و حوض آب جاری سنتی و سبک معماری کاملا مهندسی، به نوعی این سبک را به رخ آیندگان کشیده است که با استفاده از انرژی‌هایی نظیر «آب»، «باد»، «آفتاب» و… چگونه می‌توان یک بنای بزرگ را بدون هیچ هزینه‌ای اداره کرد.
یادآور میشود، علاقه‌مندان می‌توانند از خانه تاریخی داروغه واقع در خیابان نواب صفوی، بولوار تازه احداث شارستان، میدان امر به معروف و نهی از منکر، هر روز از ساعت ۸ لغایت ۱۴ به صورت رایگان بازدید کنند.
انتهای پیام
