حضور قرآن‌آموز نزد استاد، لازمه آموزش تخصصی قرآن
گروه بین‌الملل ـ محمد فهمی عبدالسید عصفور از اساتید و قاریان ممتاز مصر است که حضور قرآن‌آموز نزد استاد و گفت‌و‌گوی شفاهی میان آنها را شرط آموزش قواعد و فنون تخصصی قرآن دانسته و تأکید دارد که این امر با آموزش الکترونیکی محقق نخواهد شد.
محمد فهمی عبدالسید عصفور از اساتید و قاریان ممتاز مصر به شمار می‌رود. وی تدریس در الازهر به عنوان استاد زبان انگلیسی و استاد علوم قرآنی، تدریس در حوزه علمیه بیروت و مسئولیت دارالقرآن حوزه رسول اعظم(ص) لبنان را در کارنامه کاری خود دارد. او هم اکنون عضو شورای عالی قرآن جمهوری اسلامی ایران است و تا کنون چند تن از قاریان برجسته ایرانی با قرائت در حضور وی توانسته‌اند، اجازه تلاوت را از او دریافت کنند.
خبرگزاری ایکنا با هدف بررسی چالش‌ها و فواید آموزش الکترونیکی قرآن و بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی برای امر آموزش، گفت‌وگویی با این استاد قرآنی مصر انجام داده که متن این گفتوگو تقدیم حضورتان می‌شود.
در ابتدا خودتان را معرفی کنید و در ارتباط با فعالیت‌های قرآنی و مسابقاتی که داوری آن را برعهده داشته‌اید برای ما بفرمایید.
من محمد فهمی عبدالسید عصفور اهل کشور مصر هستم . در سال 2002 میلادی توانستم مدرک لیسانس زبان انگلیسی را دریافت و به‌عنوان مدرس زبان انگلیسی در آموزشگاه‌های الازهر تدریس کنم. پس از آن اجازه تلاوت به روایت «حفص از عاصم» از طریق کتاب شاطبی و روایت «حفص از عاصم» از طریق کتاب روضة المعدل و همچنین اجازه قرائات ده‌گانه را از شیوخ مصر کسب کردم.
بعد از تدریس زبان انگلیسی، به‌عنوان مدرس قرآن در الازهر مشغول به فعالیت شدم و بعد از مدتی به حوزه علمیه‌ای در بیروت منتقل شده و پژوهش در علوم حوزوی و تدریس در آنجا را ادامه دادم. همچنین به‌عنوان مسئول دارالقرآن حوزه «الرسول الاعظم» بیروت انتخاب شدم. اکنون در شورای عالی قرآن در جمهوری اسلامی ایران نیز مشغول به فعالیت هستم.
من به فضل خداوند تاکنون توانسته‌ام در مسابقات قرآنی بسیاری در کشورهای لبنان، مصر و ایران شرکت کنم که از جمله آنها می‌توان به مسابقات بین‌المللی جامعة المصطفی، مسابقات بین‌المللی قرآن دانشجویان مسلمان در ایران و مسابقات بین‌المللی مصر از جمله مسابقات ویژه الازهر اشاره کرد.
نظر خودتان را در ارتباط با نشر و تدریس قرآن از طریق فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بفرمایید.
زمانی که از آموزش قرآن به صورت عمومی سخن میگوییم، این امر در هر زمان و مکانی ممکن است خواه در جلسات و حلقه‌های قرآنی در مساجد و مراکز آموزشی باشد، خواه در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی؛ خداوند متعال میفرماید: «وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِمَّنْ دَعَا إِلَى اللَّهِ وَعَمِلَ صَالِحًا وَقَالَ إِنَّنِي مِنَ الْمُسْلِمِينَ: و كيست خوش‌گفتارتر از آن كس كه به سوى خدا دعوت نمايد و كار نيك كند و گويد من [در برابر خدا] از تسليم شدگانم (سوره فصلت آیه 33)» و پیامبر(ص) می‌فرمایند: «بلغنی ولو بآیة: دین من را تبلیغ کنید ولو به یک آیه».
اما آموزش قرآن به صورت تخصصی و کسب اجازه‌های تلاوت در روایت‌های مختلف از طریق اینترنت امکان‌پذیر نیست، زیرا شرط آموزش تخصصی قرآن گفت‌و‌گوی شفاهی میان استاد و قرآن‌آموز است و لازم است این دو یکدیگر را ببینند، در حالی که این مسئله در آموزش از طریق شبکه‌های اجتماعی ممکن نیست، زیرا ارتباط در این شبکهها به وسیله صوت و ویدئو انجام می‌شود و صدور اجازه‌های تلاوت به این گونه امکان ندارد.
در آموزش تخصصی قرآن حضور فیزیکی فرد قرآن‌آموز نزد شیخ و استاد بسیار مهم است، آنچه شیوخ ما به ما آموختند آن است که شاگرد و استاد باید در مقابل یکدیگر بنشینند. زیرا نشستن رو به روی یکدیگر یا به صورت دایره موجب برکت جلسه است. این نوع نشستن از فضایل اهل بهشت نیز هست «علَى سُرُرٍ مُتَقَابِلِينَ: بر تخت‌ها روبروي يكديگر تكيه زدهاند»(سوره صافات آیه 44). اما مسئله دعوت به قرآن و تبلیغ این کتاب الهی از طریق شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی امکان‌پذیر است و اشکالی ندارد.
برخی از اساتید معتقدند تدریس اینترنتی قرآن، موجب کم رونق شدن جلسات و حلقه‌های سنتی آموزش قرآن شده و به این شیوه نمی‌توان قاریان ممتازی را تربیت کرد. نظر شما در این باره چیست؟
بله من هم همین نظر را دارم. زیرا مشافهه و گفت‌و‌گوی حضوری و نشستن در برابر استاد شرط در آموزش تخصصی قرآن است و این که شیخ همه حرکات قاری را ببیند و قاری نیز بتواند همه چیز را از استاد فرا بگیرد. اساتید گذشته برای همه حرکات قرآن‌آموز نکاتی را گوشزد میکردند و حرکات بسیار ساده‌ای وجود دارد که تنها در جلسات حضوری دیده میشوند و این از طریق شبکه‌های اجتماعی ممکن نیست.
با توجه به چالش‌های پیش‌روی امت اسلامی در زمان کنونی، راه‌های جذب جوانان به تعلیم و حفظ قرآن کدامند؟
راه‌های زیادی برای جذب جوانان وجود دارد که از جمله این راه‌ها می‌توان به معرفی جلسات قرآنی متناسب با گروه‌های مختلف سنی، اهتمام به دادن اجازه‌نامه‌های قرائت از جمله اجازه منتسب به پیامبر(ص) و تکریم کسانی که توانسته‌اند این اجازه‌نامه‌ها را به دست آورند و آموزش قرآن با تکیه بر سنت نبوی و مکتب اهل بیت (ع) اشاره کرد، زیرا هیچ چیزی در قرآن نیامده و هیچ مسئله کوچک و بزرگی وجودی ندارد مگر آنکه پیامبر(ص) و اهل بیت ایشان درباره آن سخن گفته باشند و مردم باید از این مسائل آگاه شوند، زیرا گاهی اوقات مردم قرآن را تلاوت میکنند اما مقصود و مفهوم آیات قرآن را نمی‌فهمند و حتی برخی از مفسرین که در ارتباط با معانی قرآن سخن می‌گویند، معانی قرآن را به درستی نفهمیده و اشتباه میکنند، اما اهل بیت (ع) از حقیقت آیات مطلعند و باید مردم و جوانان را از این مسائل آگاه کرد.
همچنین مسابقات نیز شیوه بسیار مهمی برای جذب جوانان به شمار می‌رود، زیرا برگزاری رقابت‌های قرآنی، جوانان را به فراگیری قرآن و حفظ آن تشویق می‌کند، اما هدف از برگزاری مسابقات نباید تنها توزیع جوایز باشد بلکه آنها باید در راستای جذب جوانان به فراگیری قرآن تلاش کنند. حتی آنها می‌توانند بعد از اتمام مسابقات نیز با شرکت‌کنندگان ارتباط برقرار کرده و در ارتباط با اشکالات آنها در تلاوت و چگونگی برطرف کردن این اشکالات با آنها سخن بگویند.
همان‌طور که می‌دانید ما در عصر حاضر در برابر ترویج اندیشه‌های انحرافی و افراط‌گرایانه از سوی گروه‌های تکفیری و با استناد به تفاسیر اشتباه از قرآن قرار داریم. چگونه می‌توان با این پدیده مقابله کرد؟
این پدیده اولا از دوری از اهل بیت و تفسیر به رأی قرآن نشأت می‌گیرد. گروه‌های تکفیری و کسانی که قرآن را تفسیر به رأی میکنند آیات قرآن را بر خلاف موازین علم لغت و ادبیات عرب و فهم اهل زبان و براساس نظر و عقیده خویش فسیر میکنند که به عنوان مثال بر اساس این آیه که فرموده است: «وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ: و كسانى كه به موجب آنچه خدا نازل كرده داورى نكردهاند آنان خود كافرانند» (سوره مائده آیه 44) گروه‌های تکفیری حکم به تکفیر مردم می‌دهند. و همین‌طور در ارتباط با مشروعیت جهاد حکم می‌دهند در حالی که جهاد تنها با کسانی که به مسلمانان حمله کردهاند جایز است نه این که مسلمانان حق داشته باشند جنگی را آغاز کنند و یا به مردم حمله کنند. اهل بیت(ع) در ارتباط با همه این امور سخن گفتهاند.
مشکل اصلی اینجاست که ما از کلام اهل بیت فاصله گرفتهایم و مسئله بعدی نیز در ارتباط با برخی مسائل در گذشته است که نمی‌توان آنها را مطرح کرد. امام علی (ع) میفرماید: «ليس كل ما يُعْرَف يُقال، وليس كل ما يُقال حَضَرَ أهلُه، وليس كل ما حَضَرَ أهلُهُ حان وقته، وليس كل ما حان وقته صَحَّ قوله: همه آنچه دانسته شده، گفتنی نیست و همه آنچه که گفتنی است، اهل آن حاضر نیستند و همه آنچه اهل آن حاضرند، زمان گفتن آن فرا نرسیده است و همه آنچه وقت گفتن آن فرا رسیده است، گفتن آن صحیح نیست».
بر همین اساس سخنانی وجود دارد که موجب ایجاد تفرقه در میان امت اسلامی می‌شود، لذا ما از سخن گفتن در ارتباط با آنها و طرح آن برای مردم منع شده‌ایم زیرا مردم تحمل برخی سخنان را ندارند. همین‌طور گاهی اوقات سخنی صحیح است اما زمان گفتن آن صحیح نیست و یا برخی اوقات مردم پذیرش آن سخن صحیح را ندارند. اهل بیت(ع) این گونه به ما آموختهاند. قرآن نور و هدایت است. و خداوند در ارتباط با پیامبر(ص) می فرماید: «وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ: و تو را جز رحمتى براى جهانيان نفرستادیم» (107 انبیاء) لذا پیامبر(ص) نماد رحمت و هدایت بود و هیچ یک از اقدامات تکفیری‌ها در جنگ و خونریزی و ریختن آبروی مسلمانان را در حق امت اسلامی انجام نمی‌داد. همه این‌ها به دلیل تفسیر قرآن بدون رجوع به اهل بیت(ع) است.
گفتوگو از زهره نوری
انتهای پیام
