رازگشایی فرصت‌های معنوی «ماه خدا» در قرآن کریم /حکایت «سفر برزخی» علامه حسن‌زاده
گروه اندیشه ــ آیت‌الله احدی ضمن تأکید بر اینکه ماه رجب ماه پاکسازی عمیق معنوی است به بیان خاطراتی از حالات آیات عظام بهاءالدینی، بهجت و حسن‌زاده در این ماه پرداخت.
به گزارش ایکنا؛ ماه مبارک رجب یکی از بهترین فرصت‌هایی است که خداوند متعال در راستای هدایت و اعتلای معنوی مومنین به ایشان عنایت داشته است. به فرموده پیامبر اکرم(ص) ماه رجب «ماه خدا» است: «رجب شهر الله و شعبان شهری و رمضان شهر امتی». وقتی از پیامبر(ص) سوال شد چرا ماه رجب ماه خداوند است حضرت فرمود: «لانه مخصوص بالمغفره؛ زیرا ماه رجب ویژه آمرزش و مغفرت است». وجود شب «لیله‌الرغائب»، «ایام‌البیض»، ولادت امیرالمومنین(ع) و بعثت پیامبر اکرم(ص) برفضیلت این ماه افزوده است.
بهره‌گیری بهتر از این ماه نیازمند آشنایی و کسب معرفت نسبت به فضائل بی‌شمار این ماه و ادب عاشقی با معبود جهانیان است. به همین منظور گفت‌وگویی داشتیم با آیت‌الله مهدی احدی که افتخار تلمذ در محضر عارفان بسیاری را در کارنامه دارد. ایشان توفیق حضور در محضر عالمانی چون آیت عظام بهاءالدینی، بهجت و حسن زاده آملی را زمینه‌ساز سلوک معنوی و روحانی خویش قرار داده است. وی به دستور علامه جوادی آملی جلسات عرفانی و اخلاقی برگزار می‌کند که مورد توجه طلاب قرار گرفته است. در ادامه مشروح این گفت‌وگو از نظر می‌گذرد؛
ایکنا: در آغاز در خصوص برکات و فرصت‌های معنوی که در این ماه پیشروی بندگان قرار گرفته است توضیحاتی ارائه بفرمایید.
از نظر قرآن کریم ماه مبارک رجب ماهی است که پاکسازی عمیق معنوی روی زمین انجام گرفت و نام خداوند در هر حال و همه حال در آن تأسیس شد و همچنین در این ماه به همه دستور داده شد که پناهگاه حقیقیتان را معنویت قرار بدهید. می‌دانید این سه نکته از کدام آیات استفاده شد؟ از آیات 29 تا 43 سوره مبارکه هود که مربوط به دستور ساختن کشتی نوح است. در این آیات خداوند متعال می‌فرماید: «وَاصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنَا وَوَحْيِنَا؛ به نوح فرمان دادیم در حضور ما و طبق فرمان ما کشتی بسازد.
روز اول ماه رجب روز به حرکت درآمدن کشتی نوح است. در خصوص همین آیات مفسرین سه نکته معنوی را تذکر می‌دهند: یکی اینکه پاکسازی روی زمین از علف هرز در ماه رجب آغاز شد. آنانی که کفر ورزیدند و در مقابل حضرت نوح لجاجت به خرج دادند در این ماه از زمین محو شدند. دوم اینکه در این روز دستور آمد نام خدا در همه حال و هر حال ذکر شود: «وَقَالَ ارْكَبُوا فِيهَا بِسْمِ اللَّهِ مَجْرَاهَا وَمُرْسَاهَا؛ و [نوح] گفت در آن سوار شويد به نام خداست روانشدنش و لنگرانداختنش (آیه 41 هود).» سومین نکته این است که پناهگاه الهی فقط خداست: «هاربٌ منک إليک». همه باید به سوی او پناه ببریم نه جای دیگر.
ارزش این سه نکته به ما می‌رساند که توجه ذات اقدس اله به بندگان در ماه رجب بسیار بالاست به حدی که در برخی روایات ماه رجب معادل ماه مبارک رمضان قرار گرفته است. البته در برخی در روایات بیان شده است که فضیلت ماه رجب یک مقدار کمتر از ماه رمضان است. لذا خصوصیت معنوی ماه رجب ریشه قرآنی دارد. البته اگر بخواهیم خود روایات معصومین(ع) را بررسی کنیم علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار درباره ماه رجب و فضائل ماه رجب 46 حدیث نقل کرده است. اگر شمار حدیث به این تعداد برسد «متواتر» می‌شود و حدث متواتر قطعی‌الصدور است؛ یعنی بگونه‌ای است که مفادش یقینی است.
ایکنا: با توجه به فضائل ماه رجب چه راهکارهای عملی برای بهره‌گیری از این ماه وجود دارد؟
من همیشه در مباحث عرفانی توصیه می‌کنم ذکرهای تصوف و صوفیه را نگویید. ذکرهایی که اهل بیت(ع) می‌گویند وصل به مبادی عالیه وحی است و باید از آنها استفاده کنیم. یکی از اعمالی که بسیار راحت و آسان است این است که اول، وسط و آخر ماه رجب غسل کنیم. قال رسول الله(ص): «من ادرک شهر رجب فغتسل فی اوله و فی وسطه و فی آخره خرج من ذنوبه كيوم ولدته امّه». خیلی عجیب است. حضرت فرمود: اگر ماه رجب را درک کردید و اول ماه، وسط ماه و آخر ماه غسل کنید از گناه خارج می‌شود مثل روزی که از مادر متولد شدید. این عمل آسان است و همه می‌توانند این کار را انجام بدهند. منتهی تلاش کنند قصد قربت را در همه وجود خودشان ایجاد کنند.
مثلا یکی از اعمالی که خیلی آسان است روزه است. آنقدر فضیلت دارد. مثلا در روایت آمده: «من صام من رجب یومین لم یصف الواصفون من اهل السماء و الارض ما له عندالله من الکرامه». خیلی جالب است. کسی که دو روز را روزه بگیرد اهل آسمان و زمین نمی‌توانند توصیف کنند این شخص چه کرامتی نزد خداوند دارد. دو روز روزه چیزی نیست. دیشب در جلسه درس اخلاق عرض کردم خدایی ناکرده در این ایام که ایام نوروز است گرفتار مباحث عید نشویم. مگر همین مباحث عید نبود که ابراهیم(ع) را به آن دعوت کردند و جناب ابراهیم(ع) فرمود: «إِنِّي سَقِيمٌ». خودش را به بیماری زد تا در برنامه‌های عیدی که بعضا گناه بود شرکت نکند.
ساده‌تر از همه اینها ذکر«سبعه» است. خیلی از این ذکر سوال می‌شود. حالا من برای اولین بار آن را عرض می‌کنم. در ذیل آیه شریفه: «وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ؛ و چون ابراهيم را پروردگارش با كلماتى بيازمود و وى آن همه را به انجام رسانيد (آیه 124 بقره)» و در جلد 97 کتاب بحارالانوار آمده است. ذکر سبعه همین است: «یاالله یارحمن یارب یاذاالجلال و الاکرام یا نورالسماوات و الارض یا قریب یا مجیب». چون هفت کلمه است به ذکر «سبعه» معروف شده است. در روایت آمده است اگر که هر روز ولو یک‌بار این ذکر را بگویید به فضائل بسیار زیبایی می‌رسید. حالا چه فضائلی هست اجازه بدهید چیزی در این زمینه نگویم. هدفی که هست این است که ما می‌خواهیم به خدا برسیم و از گناه فاصله بگیریم.
مثلا یکی دیگر از اعمال که قدری سخت‌تر است اعمال ام‌داوود است. می‌دانید داوود در زندان بود، مادرش آمد خدمت امام صادق(ع) و عرضه داشت که ما خبری از این فرزند نداریم و نمی‌دانیم چکار کنیم. امام صادق(ع) فرمود این اعمالی که در مفاتیح هم آمده است انجام بده و ایشان هم انجام داد و داوود از زندان آزاد شد. امسال هم ایام‌البیض با روز یازده، دوازده و سیزدهم فروردین مصادف شده است. خواهشم این است به جای رفتن به طبیعت، به مساجد بروید. در مساجد خودتان را تقویت کنید و زندگیتان را بیمه کنید.
یکی از اذکاری که خیلی سخت نیست خیلی هم آسان نیست و در کتاب بحارالانوار آمده است فضیلت قرائت سوره توحید است. قرائت این سوره در هر روز ماه رجب صد‌بار وارد شده است. بگونه‌ای فضیلت دارد که انگار داری به خدا قرض می‌دهی و هر کس هم به خدا قرض بدهد چندبرابر نصیبش می‌شود: «مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا كَثِيرَةً؛ كيست آن كس كه به [بندگان] خدا وام نيكويى دهد تا [خدا] آن را براى او چند برابر بيفزايد (آیه 245 بقره).» مومنین در این ماه قرآن بخوانند. قرآن خیلی عزیز است: «اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا؛ خدا را ياد كنيد يادى بسيار (آیه 41 احزاب).»
ایکنا: از کجا می‌توان فهمید انجام این اعمال مورد قبول حق واقع شده است و در اصلاح نفس تأثیرگذار بوده است؟ آیه نشانه‌ای در این خصوص وجود دارد؟
هم نشانه قرآنی هست و هم نشانه روایی. نشانه قرآنی این است که می‌فرماید: «وَلَمْ يُصِرُّوا عَلَى مَا فَعَلُوا؛ بر آنچه مرتكب شدهاند پافشارى نمى كنند (آیه 135 ال‌عمران).» قرآن می‌گوید اگر در این ماه اعمالی انجام دادید و اصراری بر گناه ندارید اعمالتان قبول شده است. نشانه روایی هم چند چیز است: یکی همین انس با خداست. اگر واقعا انس با خدا در عباداتتان افزوده شده است مطمئنا اعمالتان مورد قبول واقع شده است.
ایکنا: شما محضر اساتید بسیاری را درک کردید. نکاتی از احوالات ایشان در ماه رجب را به عنوان حُسن ختام فرمایشاتتان بفرمایید.
آنها خیلی خیلی عجیب بودند. در یک جمعی در محضر مرحوم بهاءالدینی یکی از دوستان سوال کرد شما شب‌های ماه رجب را چه می‌کنید؟ ایشان در پاسخ گفتند: «بیدارم». شب‌های دیگر دو ساعت مانده به اذان صبح بیدار می‌شدند اما در ماه رجب فرمودند: «بیدارم». بعضی از بزرگان مثل مرحوم بهاری همدانی شب‌های جمعه ماه رجب سحرخیزی داشت؛ یعنی مانند شب‌های قدر احیا می‌گرفت.
آیت‌الله بهجت در این ماه عجیب حالاتی داشت که ما چیزی از آن نمی‌فهمیم. خصوصا گریه‌هایشان در ایام ماه رجب از ماه‌های قبل شدیدتر بود. هنگام اعمال ام‌داوود که برای نماز می‌آمد خیلی نورانی بود و مثل خورشید می‌درخشید. معلوم بود که در حالات خاصی هست و خلوت‌های خاصی داشته است. شنیدم که ایشان در این شب‌ها این ذکر را بیشتر می‌گفتند: «المستغاث بک یابن‌الحسن».
علامه حسن‌زاده بیشتر در این مباحث ما را راهنمایی می‌کرد که نمی‌دانم راضی هست که آنها را نقل کنم یا خیر. بلاخره یک حالات خاصی به ایشان دست می‌داد و بعضا به شاگردها ارائه می‌داد. ایشان خیلی عجیب بود. حالات ایشان خیلی خاص بود. یکی از خاطراتی که می‌شود آن را رسانه‌ای کرد این است که می‌فرمود در شب ماه رجب با علامه طباطبایی سفر برزخی داشتم. در کتاب «انسان در عرف عرفان» حکایتی از سفر برزخی خود را نوشته است. امیدوارم ما هم به کسب برکات ماه رجب موفق شویم چراکه ماه رجب برکات بسیار قوی‌ای دارد. به خاطر مسائل دید و بازدید نوروز از برکات ماه رجب غافل نشویم و غفلت ما را نگیرد.
گفت‌وگو از مصطفی شاکری
انتهای پیام
