نقش مسجد در کاهش آسیب‌های اجتماعی/ انتقاد از جایگاه کمرنگ مساجد در ساختار تصمیمسازی کشور
گروه جامعه ــ میزگرد نقش مسجد در کاهش آسیب‌های اجتماعی با حضور مجتبی صداقت، سرپرست معاونت فرهنگی و اجتماعی مرکز رسیدگی به امور مساجد و مجید ابهری، آسیب شناس و کارشناس مسائل اجتماعی در خبرگزاری ایکنا برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری ایکنا، میزگرد «نقش مسجد در کاهش آسیب‌های اجتماعی» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی صداقت، سرپرست معاونت فرهنگی مرکز رسیدگی به امور مساجد و مجید ابهری، آسیب شناس و کارشناس مسائل اجتماعی در استودیو مبین سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور برگزار شد که در ادامه متن کامل این میزگرد را می‌خوانید:
مجری: موضوع برنامه بررسی راهکارهای پیوند هرچه بیشتر مساجد و جوانان است، مفتخریم که میزبان دو مهمان ارجمند جناب حجت الاسلام صداقت سرپرست معاونت فرهنگی و اجتماعی مرکز رسیدگی به امور مساجد و دکتر مجید ابهری کارشناس آسیب شناسی اجتماعی و امور خانوده، هستیم. ابتدا از دکتر ابهری این سوال را می‌پرسیم، آسیب‌های کنونی جامعه که جوانان را مورد تهدید قرارداده است، چگونه ارزیابی می‌کنید؟ مواردی از این آسیب‌ها را هم برای ما بگویید و تحلیل کنید.
ابهری: قبل از ورود به بحث می‌خواهم گریزی بزنم به یک نکته بسیار مهم در آسیب‌های رفتاری در جامعه؛ در سال 68 مقام معظم رهبری به جنگ نرم و تهاجم فرهنگی اشاره‌ای داشتند و در همانجا فرمودند دشمن، جوانان ما را هدف قرار گرفته است و باید برنامه‌ریزی فرهنگی داشته باشیم، متاسفانه بسیاری از نخبگان و مسئولان این رهنمودها را به کار نبستند، از سال 68 به بعد معظم له بارها درباره رخنه فرهنگی، مهندسی فرهنگی و... صحبت کردند و در سال 92 هم با 20 موردی که در خراسان مطرح کردند، حجت را بر نخبگان تمام کردند، نمی‌خواهم هر آسیب یا ناهنجاری را با توهم توطئه به گردن دشمن بیندازم اما علت اشاره‌ام به این نکته، این بود که می‌خواهم بگویم دشمن، پاشنه آشیل ما را خوب شناسایی کرده و نوجوانان و جوانان به عنوان سرمایه و مدیران آینده نظام را هدف قرار داده است، اما واکنش ما به این صف‌آرایی منطقی و مناسب نبوده است.
بحران‌هایی که اتاق فکر دشمن برای ما طراحی کرده است، بنده به اختصار عرض می‌کنم: نخست، بحث بحران هویت و گسست فرهنگی است، یعنی نوجوانان را با شبکه‌های ماهواره‌ای، بازی‌های رایانه‌ای و ... در برابر باورها و ارزش‌های خانواده و جامعه قرار داده‌اند، خشونت آسیب دیگری است که تفاهم بچه‌ها با یکدیگر را سخت کرده و از بازی‌های کامیپوتری هم نشات می‌گیرد، آسیب دیگر این است که برقراری ارتباط عاطفی و گفتاری والدین با فرزندان از بین رفته و متوسط زمان ارتباط گفتاری در خانواده به 17 دقیقه رسیده است، در گذشته، والدین فرزندان خود را به هیئت و مسجد و روضه و .. می‌بردند الان هرچقدر هم اصرار کنیم، بچه‌ها با اکراه به مهمانی و جشن و عزا می‌روند! آن جا هم که می‌روند دائماً گوشی به دستشان است!، متاسفانه ما در جمع‌های انفرادی هستیم، درست است که برای صله رحم به مهمانی می‌رویم اما هیچکدام با هم حرف نمی‌زنیم و مشغول تلفن همراه هستیم، دیگر والدین وقتی ندارند تا با فرزندان خود گفت‌وگو کنند و مهارت‌های اصلی زندگی را به آنها بیاموزند، درسهایی هم که در مدارس به فرزندان آموزش داده می‌شود، نه به درد دنیای بچه‌ها می‌خورد نه آخرت، یک محفوظاتی را که برای هفتاد، هشتاد سال قبلِ کشورهای اروپایی است، ترجمه کرده‌اند و تدریس می‌کنند در حالی که برای مقابله با اعتیاد، خانه گریزی، دین گریزی و ...آموزش خاصی وجود ندارد، ما در بخش پژوهش آینده‌پژوهی آسیب‌شناسی اجتماعی به این نتیجه رسیدیم که عرفان‌های شرقی، اشوو، کابالا، شیطان پرستی و ... و بالارفتن خشونت به وسیله فیلم‌ها و بازی‌ها، بی‌توجهی به هنجارها و ضوابط اخلاقی و فرهنگی در خانواده و جامعه، کشور ما را در دهه آینده تهدید می‌کند. در حال حاضر راهکاری که می‌خواهم برای برون‌رفت از این مشکلات پیشنهاد کنم این است که مثلث «خانواده-رسانه- آموزش و پرورش» باید دست به کار شوند.
البته در جوانان ما، بچه‌هایی را هم داریم که فضای فکری خوبی دارند، در اعتکاف‌ها، پیاده روی اربعین، راهیان نور و ... فعال هستند اما بنظر می‌رسد کافی نیست و این تجربه باید به نسل‌های بعدی، نسل ششم و هفتم هم منتقل شود، بدانیم که اگر غفلت کنیم و دست‌های فرزندانمان را نگیریم دست دشمن از آستین بیرون می‌آید و فرزندان ما را به راهی می‌برد که در تضاد آشکار با هویت، ارزش‌ها، باورهای ما و قرآن و نهج‌البلاغه است.
مجری: جناب آقای صداقت! سوالی که مطرح شد این بود که آسیب‌هایی که نوجوانان و جوانان جامعه ما را تهدید می‌کنند چه هستند؟ سوالی که مشخصا از حضرتعالی دارم این است که رابطه مسجد و جوانان را اکنون چگونه ارزیابی می‌کنید؟ احیانا اگر آسیب‌هایی در رابطه بین مسجد با جوانان وجود دارد بفرمایید.
حجت‌الاسلام صداقت: با عرض سلام. آقای دکتر ابهری تحلیل خوبی ارائه دادند، نسل جوان، همیشه مرکز حمله‌های دشمن است چون تاثیرپذیرترین قشر جامعه است، در روایات اسلامی هم داریم که هر چه را بتوانید در کودکی و نوجوانی به فرزندان خود بیاموزید، چون نقشی بر سنگ باقی می‌ماند، اگر بخواهیم این آسیب‌شناسی را درباره ارتباط آنها با مسجد داشته باشیم باید بگویم شبهات اعتقادی و آفات اخلاقی، سبک زندگی و یکی از اجزای آن یعنی ارتباط مومن با مسجد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، ما در اندیشه اسلامی داریم که اگر می‌خواهید ایمان کسی را بسنجید ببینید چه میزان اهل مسجد است، پیامبر(ص) می‌فرمایند اگر دیدی کسی عادت به مسجد رفتن دارد می‌توانی شهادت به ایمانش بدهی، طبیعتاً وقتی که این آفات اخلاقی، دامن نسل جوان ما را می‌گیرد در ارتباط با مسجد هم خودش را نشان می‌دهد.
در ابتدای انقلاب، مسجد جایگاه خود را بازیافته بود، در دوره شروع انقلاب مسجد سنگری می‌شود برای تحرک اجتماعی، پس از انقلاب تا سال 61 ، مسجد محل تجهیز معرفتی و بحث اعتقادی و مبارزه فکری با گروه‌های منحرف است، در ادامه مسجد به پایگاه اصلی بسیج نیروها برای دفاع مقدس تبدیل می‌شود اما نقطه عطف تاریخ ما سال 68 و بعد از اتمام جنگ است، وقتی که نیاز به سازندگی و رفاه و برنامه‌ریزی جدید بود غفلت‌هایی صورت گرفت، یکی از غفلت‌ها، بی‌تفاوتی به تهاجم فرهنگی بود، این که ما از سنت‌های درست خود یعنی قانونی که خدا برای رشد و تعلیم و تربیت ما در عالم گذاشته است، دست بکشیم، خدایی که «ربّ‌السماوات والارض» است قانون مورد نیاز ما را برای یک زندگی سعادتمندانه و موفق معرفی کرده، ما فکر می‌کنیم اگر طرحی نو در اندازیم و از این آموزه‌ها فاصله بگیریم به توسعه می‌رسیم!، ایده‌های نو می‌تواند در راستای آموزه‌های دینی اتفاق بیفتد و هیچ منافاتی ندارد.
من در حال حاضر نقدی به ساختار تصمیم‌سازی‌های کشور دارم که به واسطه آن، کم کم نقش مساجد در محوریت زندگی مردم حذف می‌شود، وقتی فیلمی ساخته می‌شود یا آموزشی داده می‌شود مسجد جایگاهی ندارد، چقدر در فیلم‌های ما یا کتاب‌های مدارس ما درباره مسجد صحبت شده است؟ ما اسلامی به مردم ارائه کرده‌ایم که در آن مسجدی وجود ندارد در فرهنگ‌سازی، در گفتمان مردم، در سبد زندگی مردم با وجود نهادهای مختلف فرهنگی مسجد جایگاهی ندارد، از طرفی اهل مسجد خیالشان راحت است که بحمدالله جمهوری اسلامی، برقرار و همین که می‌توانیم نمازمان را در مسجد بخوانیم و بعد درب آن را ببندیم و برویم منزل کافی است!، پس جوان کِی در مسجد فعالیت کند؟ برنامه‌ات برای جوانان چیست؟ اینها زمینه‌ساز تهاجم فرهنگی است، خداوند می‌فرماید کید شیطان ضعیف است، اما وقتی تو غفلت می‌کنی کید شیطان به تو غلبه می‌کند، به نظر بنده غفلت از آموزه‌های دینی در قانونگذاری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها، باعث می‌شود جوان ما تحت تاثیر القائات قرار بگیرد، هر جا به سنت‌های اصیل و آموزه‌های درست برگشتیم جوانان ما به واسطه فطرت پاک به میدان می‌آیند، همین جوانی که شاید امروز به آفات فضای مجازی دچار باشد در هنگام اربعین آن حماسه را رقم می‌زند، ما در حال حاضر مساجدی داریم که تعداد جوان‌ها در آن بسیار بیشتر از پیرمردها است.
مجری: آقای ابهری! جنابعالی رابطه بین مساجد و جوانان را چگونه ارزیابی می کنید و احیانا مشکلاتی که در مسیر این رابطه است، کدام موارد هستند؟
ابهری: حاج آقای صداقت نکات خوبی را مطرح کردند، شاید امروز سن خیلی از جوان‌ها قد ندهد که روزهای اوایل انقلاب را به یاد بیاورند، اول انقلاب مسجد داشت به جایگاه صدر اسلامی باز می‌گشت، زمان جنگ هم مساجد در ارسال کمک‌ها، آذوقه‌ها، دادن کوپن، بسیج نیروها ... نقش محوری داشت که ناگهان این مسیر منحرف شد. این جا باید به نقش خانواده‌ها، ائمه جماعات و دولت‌ها در این تغییر مسیر اشاره کنم، الان بسیاری از مساجد ظرفیت‌های فرهنگی زیادی دارند اما بودجه‌ای ندارند تا جوانان را به یک جای تفریحی یا زیارتی مثل کهف‌الشهدا، آستان عبدالعظیم(ع) و ... ببرند، جایی که نقش را به مردم می‌دهیم کار درست پیش می‌رود، علت گسترش آسیب‌های اجتماعی با چنین سرعتی، این بود که به مردم نقش ندادیم، محلات باید مسجدمحور شوند، مدارسی که در حوزه مسجد قرار دارند باید آوردن دانش‌آموزان به مسجد را جزو برنامه‌های خود قرار دهند، حتی هفته‌ای دو ساعت هم کفایت می‌کند، برای ائمه جماعات هم باید دوره آموزش رفتاری گذاشته شود مثلاً جوانی شلوار لی پوشیده یا به قول امام خامنه‌ای ظاهرش جوری نیست که مطلوب ماست از یک طرف هم به پهنای صورت برای حضرت زهرا(س) اشک می‌ریزد، این را که نباید دفع کنیم، ائمه جماعات خوشرو و خوش‌اخلاق، نقش کلیدی و محوری در جمع‌کردن نوجوانان در مسجد دارند اما هر جا که سختگیری و اخم کنند چند تا پیرمرد مثل بنده یا دو تا متکدی در مسجد می‌آیند.
والدین به جای آن که فرزندان خود را به جاهایی که صلاح نیست بفرستند، آنها را با خود به مسجد ببرند. شاید این جمله من به مذاق خیلی‌ها خوش نیاید اما در مقابل مسجد هیچ چیز نباید عَلَم بشود، ما محرم‌ها می‌بینیم که چقدر هیئت وجود دارد اما مسجد کم فروغ است، خانه محلات و فرهنگسراها کلاس‌های خود را به مسجد بیاورند، کارکرد مسجد را بچه‌های ما نمی‌دانند و فکر می‌کنند فقط پیرمردها باید بروند آن هم برای نماز یا ختم!، مسجد نیاز به کلاس ورزش و اردو و ... دارد، خانواده‌ها و صداو سیما باید هویت اصلی را برای جوانان تبیین کنند، ائمه جماعات باید برنامه ریزی کنند، دولت باید حمایت کند، مردم محل باید صندوقی برای کارهای مسجد درست کنند و کمک کنند ...
مجری: اینجا این سوال مطرح می‌شود، از طرفی می‌گویید مسجد باید مردمی باشد و از طرفی تاکید می‌کنید بر کمک های دولتی، چطور این دو با هم جمع می‌شوند؟ مردمی بودن با دولتی؟
دکتر ابهری: دولت فقط جایی وارد شود که اگر امکاناتی لازم است بدهد نه این که مساجد ما مثل مصر و ترکیه دولتی بشود، زنده بودن مکتب ما به این علت است که روحانیون در طول تاریخ اسلام مردمی بوده‌اند و اگر وابسته به دولت‌ها بودند این قدر پیشرفت در تمدن اسلامی حاصل نمی‌شد، مردم ما تا چند سال پیش روحانیت را ملجا خود می‌دانستند اما روحانیون مسئولیت‌هایی را اخذ کردند و از مردم فاصله گرفتند، باید نهاد روحانیت به جایگاه اصلی خود برگردد، ما مساجد دولتی نمی‌خواهیم اما دولت باید امکانات سخت افزاری را باید تامین کند، حاکمیت ما باید بداند اگر قرار است آیین یا مسلکی در برابر دشمن بایستد مشربِ دین است، نهاد روحانیت باید مردمی باشد و ما مردم بدانیم اگر بین ما و آنها فاصله بیفتد، گم می‌شویم آنها مهندسان دین ما هستند.
مجری:یک سوال کوتاه و کلی از جنابعالی دارم و آن هم، اینکه الان رابطه جوان با مسجد خوب هست یا نه؟
دکتر ابهری: نیست.
مجری: جناب صداقت، نظر شما چیست؟
حجت الاسلام صداقت: هم هست و هم نیست باید توضیح دهم، آن جایی که مساجد خوب کار کرده‌اند، جوان جذب شده است، در همین تهران در محله‌ای که شاید اصلاً فکرش را هم نکنید بواسطه فعالیت‌های خوب، جوانان جذب شده‌اند و مواردی داریم که در محله‌های مذهبی، حضور جوانان بسیار کمرنگ است ...
دکتر ابهری: جوان موقع نماز جماعت جلو درب مسجد میایستد ولی داخل مسجد نمی‌آید.
حجت‌الاسلام صداقت: مسئله اینجاست که مسجد در جذب جوانان موفق بوده و یا نه، خانواده‌ها و مدارس توانستند ارتباط با مساجد برقرار کنند، ما مدارسی را داریم که دغدغه‌مند هستند، مدارسی که وابسته به مساجد هستند که نشان دهنده این است که مسجد خوب کار می‌کند، ما مسجدی را در اسلامشهر داریم که آنقدر ازدحام جوانان زیاد است که باعث اعتراض پیرمردهای مسجدی شده است!، نکته ای که وجود دارد این است که نمی‌شود به سوال شما با بله و یا خیر جواب داد، اما اگر جمع بندی را خواسته باشید در حد رضایت ما نیست.
مجری: با توجه به فرمایشات شما، با توجه به تهاجم فرهنگی و آسیب های اجتماعی در همه زمینه ها چرا حضور جوانان هر سال در مراسم پیاده روی اربعین پرشور تر می شود، ولی در زمینه ارتباط جوانان با مساجد پیشرفت چندانی حاصل نمی شود؟ با اینکه تهاجم فرهنگی در هر دو زمینه وجود دارد.
حجت الاسلام صداقت: اینکه پیشرفتی حاصل نمی‌شود اینطور نیست، مساجد ما متوجه آسیب‌ها شدند و الحمدلله دارند برنامه ریزی می‌کنند، اکنون بیش از ۲۰۰ مسجد ما با همکاری آموزش و پرورش ارتباط تنگاتنگی با مدارس اطرافشان درقالب طرح پیوند مسجد و مدرسه دارند، در سال گذشته در ایام اعتکاف، در مساجد تهران، ۹۴ مورد اعتکاف دانش آموزی در سطح استان تهران داشتیم، اعتکافی که فقط دانش آموزی بود و مساجد پر بودند. اگر ما در این مورد دغدغه مند باشیم اتفاقات خوبی در حوزه ارتباط مسجد و جوان رخ می‌دهد.
اینکه خداوند متعال می‌فرماید که کید شیطان ضعیف است. دشمنی‌ها دشمنان ما واقعا هر قدر هم که قوی باشد، نمی‌تواند به پای ندای انسانیت و وجدان و فطرتی که خداوند در وجود ما قرارداده برسد. لذا شما می‌بینید که در اوج تبلیغات و تهاجم فرهنگی دشمن، چنین اتفاقاتی رخ می‌دهد. ما در مراسم اعتکاف شاهد حضور پرشور جوانان هایمان هستیم. فرزند خود من با اینکه ۱۲ سال دارد به شدت پیگیر اعتکاف و ثبت نام است و من هیچ دخالتی در اینکه او به اعتکاف برود نداشتم. این فطرت اوست که او را به سمت انجام خیر سوق می‌دهد و ندای الهی در وجود او کار خود را می‌کند، ما باید موانع رو از سر راه حضور بچه ها در مساجد برداریم، این موانع در برخی موارد ناشی از برخوردها و رفتارهای ما است و در برخی موارد ناشی از عدم برنامه ریزی ما برای ارتباط با جوانان است. یعنی وقتی جوان وارد مسجد می‌شود ما هیچ برنامه ای برای ارتباط با او نداریم.
پیامبر گرامی ما یک کار بسیار ساده انجام می‌دادند. ایشان قبل از نماز وقتی داخل محراب می‌شدند رو به مردم می نشست نه رو به قبله و با همه سلام و احوالپرسی می‌کرد به جوانان بیشتر بها می‌داد. اگر کسی در مسجد و نماز نبود حال او را می‌پرسید، اگر مریض بود به عیادت او می‌رفت و یا مشکلی داشت آنرا برطرف می‌کرد. توجه داشته باشیم که با همین رفتارهای ساده بچه های ما جذب می شوند.
حضرت آقا در دیدار۳۱/۰۵/۹۵ با ائمه جماعات استان تهران فرمودند که جذب جوان به تصرف قلوب جوان است نه به گذاشتن میز پینگ پنگ در مساجد، اگر قلب جوان اگرتصرف شد، جذب خواهد شد و ماندگار، در قصه اربعین که ما این شکوه را می‌بینیم قلب جوانان را امام حسین (ع) هدف قرار داده است. خود آقا دارد مدیریت می‌کند. وقتی قلوب تحت تاثیر قرارگرفت همه چیز تمام است.
ما این نکات را به ائمه جماعات و کارگزاران مسجد و خادمین مساجد می‌گوییم، آموزش های لازم را درباره نحوه برخورد با جوانان به کارگزاران مساجد شروع کردیم. امور مساجد در این زمینه آموزش‌های لازم را برای ارکان مسجد برگزار کرده است. علاوه بر امام جماعت، هیئت امنا و خادمین نیز نحوه برخورد درست و صحیح را آموزش میبینند. اتفاقات خوبی دارد روی می‌دهد. اما کافی نیست.
اگر ما خواسته باشیم تنها مسجد را هدف قرار بدهیم، نمی‌شود. مسجد یک نهاد مردمی است، خیلی از گزینه‌های دیگری هم هستند که در فرهنگ مردم تاثیر گذارند. ما می‌گوییم دولت ها به مساجد بودجه و امکانات ندهند ولی در قانونگذاری هایشان مساجد را نیز در نظر بگیرند. ببینید مثلا در زلزله کرمانشاه مساجد تهران در ۵ روز اول بیش از پنج میلیارد کمک نقدی جمع آوری کردند و بیش از۳۰۰دستگاه تریلی ازکمک‌های غیر نقدی مردم به مناطق زلزله زده از مساجد ارسال شده است.که این موضوع باعث شد، تقدیرنامه‌ای از طرف سازمان هلال احمر برای مساجد اهدا شود.
اما نکته قابل ذکر این است که در مدیریت بحران ما مسجد جایگاهی ندارد. مسجدی که در هر محله وجود دارد. در فضاهای تربیتی و فرهنگی ما مسجدجایگاهی ندارد، در تصمیم گیری های مهمی که درعرصه مسایل آموزشی و تربیتی کشور مسجد جایگاهی ندارد. پیامبر اکرم(ص) می فرمایند در مسجد ننشینید مگر در سه حالت نماز، ذکر، دعا و تعلیم و تعلم. یعنی یکیاز کارکردهای اصلی مسجد تعلیم وتعلم است. اما شما می‌بینید در نظام آموزشی کشور مسجد جایگاهی دارد؟ برای مسجد برنامه ریزی شده است؟ امور مساجد آمادگی بسیار خوبی را در مساجد ایجاد کرده است. اگر یک تور یک روزه برای بازدید و آموزش دانش آموزان با مساجد برگزار شود که مسجد، منبر، مناره و صحن و تاریخچه مسجد را توضیح دهد، آنقدر جذاب است که یک تور به یاد ماندنی برای نوجوان و جوان خواهد شد. تور مسجد گردی! توری برای آشنایی بچه‌ها با بخش‌های مختلف مساجد. قطعا برای همه بچه‌ها جذاب خواهد بود. لذا مساجد، حتی چنین ظرفیت‌هایی نیز دارند. البته اکنون این ایده در حال اجرا است.
مجری: بسیار جالب است.
دکتر ابهری: ایده خوب و نابی است!
حجت الاسلام صداقت: پیامبر (ص) در مسجدالنبی روضه الصبیان برای بچه‌ها درست کرد. دو مربی را برای بچه‌هایی که نمی‌توانستند نماز بخوانند گذاشتند. نفرمودند بچه‌ها را نیاورید که مزاحم نماز خواندن شوند! بلکه محلی را برای بچه‌ها به اسم بهشت ایجاد کردند تا در وقت نماز بچه‌ها در آن قسمت با مربی‌هایشان بازی کنند و بعد از نماز نیز بچه‌ها در مسجد هستند. عادت به مسجد از وقتی اتفاق می‌افتد که جوانان از بچگی با مسجد در ارتباط باشند. مگر قدیمی‌های ما چطور مسجدی شدند؟ همه پیران ما که مسجد نمی‌آیند! تنها آن‌هایی مسجد می‌روند که از کودکی با مسجد در ارتباط بودند و رفت و آمد می‌کردند. آن کسی که مسجد نیامده و عادت نکرده، مسجد نمی‌آید.
در این رابطه، خانواده‌ها نقش مهمی دارند، خانواده‌ها برای بچه‌هایشان وقت مسجد رفتن بگذارند، یکی ازچیزهای تاثیر گذار در روحیه نوجوانان و جوانان ما حرکت‌های جمعی و خانوادگی است، وقتی بر بازگشت به سنت‌های دینی تاکید داریم از این جهت است که خداوند فرموده شما روزی حداقل سه مرتبه در مسجد جمع شوید و دسته جمعی حرکت عبادی و معنوی انجام بدهید.
مجری: جوان امروز یکسری نیازهایی دارد مسجد چگونه به این نیازها می‌خواهد پاسخ بدهد؟ با توجه به رابطه خوب شما با جوانان از تجربیات ارتباط خودتون با جوان‌ها برای ما مطالبی را بیان فرمایید.
ابهری: یک جمله منسوب به حضرت علی (ع) است که می‌فرمایند فرزندان خودتان را با توجه به شرایط و آداب و رسوم روز تربیت کنید، یعنی اگر نسل ما در کودکی اسباب بازی به شکل امروزی نداشت و ابزار بازی چیز دیگری بود اکنون اسباب بازی‌های بهتری در اختیار بچه ها وجود دارد، جوان ایرانی یک جوان منطقی و عاقل است یعنی وقتی با او به زبان منطق صحبت می‌کنید از موضع بالا با او صحبت و برخورد نکنید. وقتی با جوانان ایرانی از موضع بالا و دستوری شود، مقاومت خواهند کرد. اما وقتی در سطح خودش به عنوان یک دوست، یک برادر، یک پدر، از نگاه دلسوزی و هدایت برخورد کنید طوریکه، احساس کند، به او کمک می‌کنید، او هم قبول می‌کند.
به عنوان مثال یکی از کارهایی که در این زمینه می‌توان انجام داد این است که یک اردو به همراه امام جماعت برگزار شود، که در آن اردو فقط بچه‌ها مشکلاتشان را بگویند. یک مشاور روانشناس هم بچه‌ها را در این اردو همکاری کند. هفته‌ای یک یا چند روز مشاور در مساجد بگذارند تا بچه‌ها مشکلاتی که با والدین دارند بیان کنند، الان تضاد بدی بین والدین و بچه‌ها اتفاق افتاده است که همدیگر را خیلی دشوار متوجه می‌شوند. باید ابزاری که به روز است را برای جوانان خود بیاوریم، آموزش تلویزیونی و سمعی و بصری به بچه‌ها بدهیم، مثلا وسایلی که برای ورزش بچه‌ها نیاز است تا جایی که مقدور است در فضای حاشیه مسجد در اختیارشان قراربدهیم در کنار و قالب این کارها احکام دین ومسائل ارزشی را به اینها منتقل کنیم.
با بررسی رفتار حضرت نبی اکرم(ص) در آن دوران که منطبق بر اصول مدرن و جدید و فعلی اروپا است، هنگامی که حضرت رسول اکرم (ص) عازم مسجد می‌شدند و بچه‌ها جلوی وجود مبارک ایشان را می‌گرفتند و درخواست بازی می‌کردند، پیامبر(ص) با بچه ها مشغول بازی می‌شدند، که ناشی از صفت رحمانیت ایشان بود. امروز با جوان نمی‌شود از موضع غرور صحبت کرد، در محیط دانشگاه اساتیدی که با دانشجویان بگو و بخند دارند محبوبیت بیشتری بین بچه‌ها دارند، تا اساتیدی که فقط درس می‌دهند و از کلاس خارج می‌شوند.
هر جایی ما به جوانان نزدیک می‌شویم و رابطه معنوی و عاطفی برقرارمی‌کنیم و در قالب دوستی مفاهیم آموزشی و دینی را منتقل می‌کنیم، آنجا پذیرش بالایی را داشتیم. هر جا که خواستیم از بالا و تحکم با بچه ها برخورد کنیم جوانان نپذیرفتند و یا به سختی پذیرفتند. باید از ابزار و تکنولوژی روز برای جوانان و آموزش آنها استفاده کنیم. باید کانال مسجد و هئیت در فضای مجازی بگذاریم و بچه‌ها را جمع کنیم تا سرشان در کانالهای دیگر گرم نشود. بنظر بنده، همان طور که حضرت آقا فرمودند: باید مهندسی فرهنگی کنیم، عِده و عُده دشمن را بشناسیم. با تیر کمان نمی‌شود به جنگ کاتیوشا رفت. با همان ابزار دفاع و به دشمن حمله کنیم.
مجری: جابجا شدن سن ازدواج جوانان و ازدواج های ناموفق یکی از آسیب‌های اجتماعی کنونی است، درباره این آسیب و اینکه در گذشته نهاد مسجد برای شکل گیری ازدواج موفق در یک محل نقش فعالی داشتند، توضیح بفرمائید؟
ابهری: متاسفانه در ساعت، ۲۰ مورد طلاق در کشور ثبت می‌شود. از ۳ ازدواج در تهران ۱ مورد به طلاق می انجامد، و در شهرستانها از هر ۵ ازدواج ۱ مورد به طلاق می‌انجامد که بالاتر از آمار جهانی است. طلاق علتش انتخاب و گزینش نامناسب است، نه اینکه مشکلی داریم، بلکه همسر گزینی نامناسبی داریم. متاسفانه اکنون، معیارها ظاهری و مادی شده است، براساس مدل ماشین و وضیت مادی همسر انتخاب می‌کنند. از نظر رفتاری فاصله بین بلوغ و ازدواج خیلی زیاد شده است، و انحرفات جنسی، همجنس گرایی و مشکلات جنسی از اینجا ناشی می‌شود.
الان وقتی یک جوان می‌خواهد ازدواج کند، در درجه اول، اینکه شغل ندارد. دوم این است که حقوقش کافی نیست، سوم این است که خانه ندارند و خانه گران است. دولت باید وارد کار شود باید برنامه ریزی بشود. در قالب کمک‌های حمایتی دولت برای طرح‌های کار آفرینی و اشتغال زایی، ارائه مسکن ارزان یا رایگان، مثلا به هر جوان بمدت۱۰ سال مسکن رایگان یا ارزان بدهند. امکانات را در اختیار جوانان قرار بدهند.
خانواده‌ها نیز باید دست از سختگیری بی مورد در مورد ازدواج جوانان بردارند. سابقاً در مساجد دختران و پسران در سن ازدواج را بهم معرفی می‌کردند، باید مساجد محور آشنایی‌ها و مراودات جوانان با خانواده‌ها باشند و پدران و مادران به فکر ازدواج بچه‌ها باشند و از سخت گیری‌های بی مورد در ازدواج و مهریه دست بردارند. از مهریه‌های آنچنانی و غیر معمول دست بردارند. دولت نیز با برنامه‌های حمایتی با وام ازدواج وارد بشود و اجازه ندهد فاصله بین بلوغ و ازدواج بیشتر از این بشود، چون آنوقت ازدواج‌های سفید، بدون تعهد و هم زیستی‌های سیاه بوجود می‌آید. جوانان می‌روند با هم زندگی می‌کنند بدون هیچ گونه تعهد قانونی، اخلاقی و شرعی که باعث مشکلات بسیاری می‌شود.
مجری: کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد، پایگاه‌های بسیج و کتابخانه‌ها در بعضی مساجد فعال هستند و جزئی از خود مسجد هستند، کارکرد اینها را در سه دهه اخیر چگونه ارزیابی می کنید؟ و آیا باعث تقویت رابطه جوانان و مسجد شده اند یا خیر؟
حجت‌الاسلام صداقت: یکی از برکات مسجد تشکل‌های حول مسجد است، تشکل‌هایی که در مسجد تشکیل می‌شود مثل پایگاه بسیج. پایگاه‌های بسیج و کانون‌ها خیلی از اتفاقاتی که در مسجد و با حضور جوانان رقم می‌خورد را شکل می‌دهند. کتابخانه‌هایمان می‌توانند اصل آموزشی مسجد را تقویت کنند. همه اینها وقتی خوب است و فایده می‌دهد که در خدمت مسجد باشد. اگر تشکل‌ها هدف تشکلی خودشان را در مسجد دنبال کنند، دیگر این هدف، مسجدی نیست. این نه تنها فایدهای به مسجد نمی‌رساند و باعث خیرات و برکات نمی‌شود بلکه باعث اختلافات می‌شود، اما آن وقتی که همه بیایند حول محور مسجد، یعنی هر کسی خواسته باشد خدمتی به خانه خدا بکند، در قالب تشکل‌ها و یا در قالب خدمت‌های افتخاری که مردم بعضا در مساجد انجام می دهند، آنوقت برکات مسجد روز افزون می‌شود.
در همین حوزه ازدواج، زمانی که تشکل‌ها همسو و همراه مسجد شده‌اند، اتفاقات خوبی رقم زدهاند و باعث شده که بسیاری از آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی را مدیریت کنند که در راس این آسیب‌های فرهنگی مسئله طلاق است، با برنامه‌های مختلف و آموزشی خوبی که در حوزه مسجد رقم خورد، همین ایجاد آشنایی‌ها حول محور مساجد، به برکت همراهی این تشکل‌ها با ائمه جماعات و هئیت امنای مسجد، در راستای خدمت به مسجد، است.
هر مسجدی که امام، هیئت امنا، خدام و تشکل‌های مسجد با هم همراه و همسو شدند این مسجد پر از برکت و خیرات بوده است اما هرجایی که اینها با هم همراه نبودند و خواستند ساز خود را بزنند نه تنها برکتی نداشته بلکه اختلافات بدی را ایجاد کرده است و دامن‌گیر مردم شده و ضررهای زیادی داشته است.
گفتگو از مجتبی اصغری
انتهای پیام
