اعتکاف؛ نماد رویش معنوی انقلاب اسلامی/ حفظ اندوخته‌های معنوی پس از اعتکاف
کانون خبرنگاران نبأ ــ قائم مقام ستاد مرکزی اعتکاف قم با بیان اینکه مقام معظم رهبری از اعتکاف جوانان به‌عنوان نماد رویش معنوی انقلاب اسلامی یاد کردند، گفت: قبل از انقلاب، اعتکاف با حضور علما رنگ و بو گرفت اما باز هم به آن صورت گسترده نبود و اتفاقی که این عبادت را همگانی و فراگیر کرد، چیزی نبود جز انقلاب شکوهمند اسلامی به رهبریت امام خمینی(ره).
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدباقر تکیه‌ای، قائم مقام ستاد مرکزی اعتکاف قم در گفت‌وگو با کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ، در تعریف و تفسیر اعتکاف، گفت: اعتکاف یک کلمه عربی است که از عکوف و عکف به معنای حبس می‌آید و در اصطلاح فقهی به معنی حسر کردن خود در مسجد برای مدتی با قصد غربت و نیت الهی است.
وی ادامه داد: حداقل مدت اعتکاف سه روز است و حداکثر ندارد. پیامبر خدا(ص) هر سال 10 روز معتکف می‌شدند، حتی یک سال که نتوانستند اعتکاف را برگزار کنند سال بعد برای جبران سال گذشته 20 روز معتکف شدند و این نشان از اهمیت و ارزش اعتکاف نزد آن حضرت است؛ البته این امر مختص به پیامبر(ص) نبوده و اهل بیت پیامبر(ص) نیز اهتمام ویژه به امر اعتکاف داشته‌اند که متأسفانه این سیره بعد از اهل بیت عصمت و طهارت(ع) در مدتی دچار محدودیت زیادی شد یعنی از آن شور و اهتمام مؤمنان به این عبادت بسیار کم شد اما همچنان اعتکاف به‌صورت عبادت فردی و مخصوص بندگان خدا و عرفا و علما بود تا زمان اخیر.
انقلاب اسلامی مسبب گسترش اعتکاف
تکیه‌ای گفت: اوایل انقلاب به برکت حضور جمعی از علما در مسجد امام حسن عسکری(ع) قم، که این مسجد به امر و پول امام(ع) توسط احمد بن اسحق قمی در مرکز شهر قم، حاشیه بازار بنا شد، اعتکاف برگزار می‌شد. در این مسجد چند سال قبل از انقلاب علمای بزرگی چون آیت‌الله گلپایگانی و علمای تراز اول حوزه آن زمان، معتکف می‌شدند، این مبدأ اعتکاف در دوران معاصر بود. در سال 93 که ما خدمت مقام معظم رهبری رسیدیم ایشان نیز اذعان به این امر داشتند که ما قبل از انقلاب در غیر از مسجد امام حسن عسکری(ع) قم مکان دیگری جهت اعتکاف نداشتیم، بعدها در مسجد آیت‌الله بروجردی (مسجد اعظم) و مسجد گوهرشاد نیز مراسم اعتکاف برگزار شد. با وجود اینکه در آن زمان اعتکاف با حضور علما رنگ و بو گرفت اما باز هم به آن صورت گسترده نبود و تنها اختصاص به علما و اساتید حوزه داشت و اما چه اتفاقی این عبادت را همگانی و فراگیر کرد، چیزی نبود جز انقلاب شکوهمند اسلامی به رهبریت امام خمینی(ره).
وی عنوان کرد: بعد از انقلاب اسلامی مراسم معنوی اعتکاف ابتدا در مسجد امام حسن عسکری(ع) قم برگزار می‌شد اما در ادامه حضور معتکفان به حدی رسید که دیگر این مسجد ظرفیت قبول این حجم از معتکفان را نداشت و این مسئله به مسجد اعظم حرم مطهر حضرت معصومه(س) و مسجد مقدس جمکران و در نهایت به شهرهای دیگر نیز کشیده شد. از اوایل زعامت حضرت آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله‌العالی) به‌عنوان ولی امر مسلمین با درخواستی که از سوی رئیس ستاد مرکزی اعتکاف حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلیرضا تکیه‌ای خدمت مقام معظم رهبری ارائه شد تا اعتکاف را تحت هدایت‌ها و راهنمایی‌های خود به مؤمنان معرفی کنند، سال به سال بر شور این اعتکاف افزوده شد.
قائم مقام ستاد مرکزی اعتکاف قم با اشاره به اهمیت مراسم معنوی اعتکاف، گفت: مقام معظم رهبری در بیشتر سال‌ها، در پیام نوروزی‌شان به اعتکاف اشاره می‌کنند؛ همچنین در سال‌های اخیر طی سخنرانی که در حرم مطهر امام(ره) داشتند از اعتکاف جوانان به‌عنوان نماد رویش معنوی انقلاب اسلامی یاد کردند.
معتکف هنرمند است
وی با اشاره به اهتمام علما و مراجع به اعتکاف و تشویق همگان جهت حضور در این مراسم، ادامه داد: یک باری که به بهانه جشنواره اعتکاف خدمت آیت‌الله‌العظمی صافی گلپایگانی رسیدیم آماری از حضور هنرمندان در جشنواره ارائه کردیم، ایشان در آن دیدار در سخنانی گفتند که هنر واقعی همین معتکف شدن است؛ همین که بنده خدا در مسجد روبه‌روی خدا، بهترین عبادت را انجام دهد این هنرمند است. آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی نیز در صحبتی فرمودند که بزرگ‌ترین خسارت عمر من این است که نتوانستم معتکف بشوم.
تکیه‌ای گفت: اعتکاف، امروزه با هدایت‌های مقام معظم رهبری و اهتمام علما و برکت جمهوری اسلامی در بیش از پنج هزار و 500 مسجد برگزار می‌شود و حدود 800 هزار نفر آمار رسمی معتکفان است و البته این غیر آمار رسمی است، زیرا امکان ثبت نشدن تعدادی از معتکفان هم وجود دارد. به‌طور مثال برای مسجد گوهرشاد مشهد حدود چهار هزار نفر ظرفیت اعتکاف وجود دارد ولی حدود 80 هزار نفر متقاضی ثبت نام می‌کنند و یا در قم دو برابر ظرفیت تقریبا 14 هزار نفری اعتکاف متقاضی ثبت نام می‌کنند که بعد از قرعه‌کشی یک عده محروم می‌شوند و در مورد مسجد دانشگاه تهران هم به همین شکل و برای مسجد جامع شیراز که ظرفیت معتکفان آن 15 هزار نفر است، مجبور هستند یک نوبت دیگر اعتکاف در ماه شعبان برگزار کنند تا جبران کسانی بشود که محروم بودند از اعتکاف ماه رجب. به جرأت می‌توان گفت که 750 هزار خانواده در کشور و چه بسا بیشتر متقاضی حضور در مراسم معنوی اعتکاف هستند.
قائم مقام ستاد مرکزی اعتکاف قم علت این همه شور و اشتیاق به این نوع عبادت را این‌گونه بیان کرد: یک از ویژگی‌های بارز اعتکاف، خلوت با رب است و این گفت‌و‌گوی بی‌پرده با پروردگار به چه دلیل اتفاق می‌افتد، به دلیل حضور در خانه او و نه فقط حضور بلکه توقف در خانه خدا و انجام خالص‌ترین عبادت‌های متعلق به خدا مثل روزه و نماز. خداوند متعال فرموده است «الصوم لی و أنا اجزی به»، روزه برای من است و من خودم خصوصی پاداش روزه‌دار را می‌دهم زیرا عبادتی بی‌ریاتر و خالص‌تر از روزه وجود ندارد.
وی با بیان اینکه خداوند متعال منبع فیض، محبت، عشق، لذت، قدرت و تمام فیوضات در جهان است، افزود: وقتی شما بی پرده با خدا مواجه می‌شوی اوج لذتی را تجربه می‌کنید که جایی پیدا نمی‌شود. این است آن تعبیر شریف امام سجاد در صحیفه سجادیه که می‌فرماید «إِلَهِي مَنْ ذَا الَّذِي ذَاقَ حَلاوَةَ مَحَبَّتِكَ فَرَامَ مِنْكَ بَدَلاً» خداوندا کیست که لذت عبادت تو را بچشد و تو را رها کند؟ این شیرنی و لذت در اعتکاف تجربه می‌شود. برای خیلی از کسانی که در خارج اعتکاف هستند این اتفاق نمی‌افتد و آن به علت روزمرگی، فردگرایی، مدرنیته است که سراغ این عبادت نرفته‌اند و فقط در اعتکاف است که بندگان لذت این نوع عبادت را می‌چشند.
قائم مقام ستاد مرکزی اعتکاف قم گفت: آقای ابراهیمی، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی که در خیلی از کشورهای اسلامی دفتر دارند در جلسه‌ای به ما گفتند شیرنی اعتکاف مسجد امام باعث شد وقتی سفیر ایران در مسکو بودم، در این شهر مراسم اعتکاف را برگزار کنم.
وی با بیان اینکه انسان نیاز دارد که یک وقت‌هایی با خودش خلوت کند، ادامه داد: در پی این امر ادیان مختلف مدل‌های بدلی را ارائه دادند، چه ادیان توحیدی و چه ادیان غیر توحیدی. ادیان توحیدی در قالب عرفان‌های کاذب مثل بودائیست و ادیان توحیدی که دست‌خوش تحریف شده است رهبانیت را ارائه داده‌اند که یک مدل عزلت است، یک خلوت یک مقدار معلول، چرا این نوع را ارائه داده‌اند؟ زیرا این نیاز انسان را کشف کرده‌اند و اسلام مدل جامع این خلوت را در قالب اعتکاف ارائه داده است با توضیح اینکه در مسجد باشد، نه در دیر و خانه و بیابان؛ مسجدی که جامع باشد به این معنی که دوری از اجتماع ممنوع تا با مردم در مرواده باشید ولی با خدای خود تنها باشید و در روزهای مشخص و با یک آداب خاص، این مدل جامع و کاملی است که اسلام ارائه کرده است. آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی فرمودند که اعتکاف ام‌العبادات است چون بقیه عبادات را در دل خودش دارد.
اعتکاف عاملی بر کمرنگ شدن مفاسد و آسیب‌های اجتماعی
تکیه‌ای در ارتباط با تأثیرات اجتماعی مراسم اعتکاف، گفت: اعتکاف تأثیر اجتماعی بالایی دارد؛ خداوند متعال می‌فرماید اعتکاف در مسجدی که جامعیت دارد انجام شود، تا بر مردمی که در حال رفت و آمد در کوچه و بازار هستند تأثیر بگذارد زیرا همه نمی‌توانند در مراسم اعتکاف حضور داشته باشند؛ با توجه به اینکه رسانه تصویری تأثیر بالایی نسبت به رسانه شنیداری دارد، اسلام هم از این الگو استفاده کرده است و می‌گوید بروید در میان مسجد جامع معتکف شوید تا کسانی که نمی‌توانند بیایند، شما را ببینند و از شیرنی آن در زندگی شخصی خودشان استفاده کنند.
وی ادامه داد: کماکان که این اتفاق در سطح جامعه در حال افتادن است، به‌طور مثال چند نفر به حج می‌روند؟ 90 هزار نفر! مردم کشور ما چند نفر دعای عرفه می‌خوانند؟ حدود 10 میلیون نفر، اصل دعای عرفه برای روز عرفه کنار کوه جبل‌الرحمه است، ولی ما این را از طریق رسانه منشتر کردیم، آن‌قدر منتشر شده که به عدد میلیون‌ها آدم در ایران اشک می‌ریزند و عصر عرفه احساس می‌کنند در صحرای عرفات هستند، همین اتفاق به برکت شبکه قرآن، رادیو معارف و شبکه‌های دیگر در مورد اعمال و دعای ام‌داود که مخصوص روزهای اعتکاف است صورت گرفته و به‌صورت فراگیر و زنده پخش می‌شود و این باعث شده چند میلیون نفر از مردم ایران ما، این دعا را همراه معتکفان بخوانند.
قائم مقام ستاد مرکزی اعتکاف قم گفت: اعمال ام داود را علما سفارش کرده‌اند که هر کسی مشکل و یا حاجتی دارد آن را انجام دهد، حتی اگر نمی‌تواند در مسجد معتکف شود می‌تواند در محل کار و یا خانه انجام دهد که این اعمال شامل سه روز روزه گرفتن در روزهای سیزده تا پانزدهم ماه رجب است و در روز آخر آن اعمال خاص را انجام دهند.
وی عنوان کرد: پلیس در آماری که ارائه می‌کند، میزان مفاسد و جرائم در ماه مبارک رمضان و محرم کاهش پیدا می‌کند، که این امر را می‌توان به واسطه روزه‌داری و عزاداری مردم دانست. وقتی جامعه روزه‌دار و عزادار می‌شود مشاهده می‌شود که معنویت در جامعه افزایش و در مقابل آمار مفاسد و آسیب‌های اجتماعی کاهش پیدا می‌کند و این تأثیر عبادت است که در مورد اعتکاف هم همین مسئله را می‌بینیم.
قائم مقام ستاد مرکزی اعتکاف قم با اشاره به برگزاری مراسم اعتکاف در خارج از کشور، اظهار کرد: اعتکاف به مبدأیت قم و به برکت جمهوری اسلامی، به‌ویژه در ماه رجب در کشورهای اسلامی و غیر اسلامی راه افتاد که سال گذشته به 69 کشور رسید و در این کشورها هم‌زمان با ایران مراسم عتکاف برگزار می‌شود، البته باید در این قسمت از تلاش‌های مرکز فقهی علمی جامعة‌المصطفی(ص) العالمیه تشکر ویژه داشته باشم که طلاب یا نمایندگان آن که درکشورهای دیگر حضور دارند تأثیر بسیار زیادی در این اتفاق داشته‌اند. ما الان در جشنواره بین‌المللی اعتکاف از 54 کشور جهان آثار داریم.
تکیه‌ای در ارتباط با برنامه‌های اعتکاف امسال، گفت: در آستانه شروع اعتکاف جلسه‌ای با معتکفان در ارتباط با آشنایی با اعمال و هدف اعتکاف و سفارشات مقام معظم رهبری برگزار می‌شود و در ادامه طی سه روز برنامه‌های مناجات‌خوانی، ویژه‌برنامه میلاد امیرالمؤمنین علی(ع)، مراسم سوگواری سالروز شهادت حضرت زینب(س)، حلقات اندیشه، جلسات هم‌اندیشی و ... در مساجد محل برگزاری اعتکاف برگزار می‌شود. با توجه به اینکه که ما در اعتکاف دنبال بحث‌های سیاسی نیستیم اما سعی می‌شود این فضا مهیا باشد تا در جلسات هم‌اندیشی معتکفان حساسیت خود نسبت به مسائل روز جامعه را با نگاه دینی و معرفتی بیان کنند که عقیده و پیشنهادات آنان در ارتباط با مسائل به خبرگزاری‌ها ارائه می‌شود. در مساجد محل اعتکاف ما مبلغ تمام وقت داریم که همراه معتکفان، معتکف می‌شوند و یک برنامه تربیتی در طول سه روز برای آنان دارند.
حق‌الناس؛ بزرگ‌ترین تهدید معتکف
وی در ارتباط با فرصت‌ها و تهدیدات اعتکاف این‌گونه بیان کرد: مقام معظم رهبری فرمودند که اعتکاف یک فرصت است و اگر مراقب نباشید هر فرصتی در دل خودش تهدیداتی دارد؛ اعتکاف فرصتی بزرگ و بی‌بدیل است با برنامه‌ریزی هوشمندانه و دقت مراقب باشید که این مراسم معنوی گرفتار تهدیدها نشود. یکی از تهدیداتی که می‌توان به آن اشاره کرد حضور فرقه‌های منحرف و ضاله در اعتکاف است و تهدید دیگر ابزار مزاحم مانند تبلت و موبایل و دیگر ابزار ارتباطی است. تهدید سوم، حق‌الناس است و پیشنهاد این است که معتکفان اگر حق‌الناسی بر گردن دارند قبل از اعتکاف حتما حلالیت بطلبند و ادای دیون خود را انجام دهند چه حق‌الناس مالی و چه حق‌الناس عاطفی. چهارم رعایت نکردن احکام اعتکاف که موجابت باطل شدن اعتکاف می‌شود.
اعتکاف محل تمرین معاشرت اسلامی
قائم مقام ستاد مرکزی اعتکاف قم با بیان اینکه اعتکاف یک اتفاق سرنوشت‌ساز است خطاب به معتکفان، بیان کرد: مقام معظم رهبری در سفارشی به معتکفان فرمودند که در طول این سه روز معتکفان دو کار را باید خیلی خوب انجام دهند، اول اینکه همه توجه‌شان به حضرت رب باشد و با خدای خودشان خلوت کنند و هیچ چیزی مشغول‌شان نکند. به‌طور مثال اگر کسی می‌بیند موبایلش مزاحم بندگی و خلوت با خداست، موبایل خود را همراه نیاورد که خدای نکرده در مسجد با نفسش درگیر نشود، من خواهش می‌کنم موبایل‌های خود را در خانه بگذارید و زمان‌شان در این سه روز فقط برای خدا باشد؛ توجه به خدا مهم‌ترین نکته اعتکاف است تا جایی که در اعتکاف ارتباط با محارم هم به جهت توجه به خداوند منع شده است. تلاش کنید در این سه روز، معاشرت اسلامی با مردم را تمرین کنید، یعنی اخلاق اسلامی و آداب ارتباط با برادر دینی را تمرین کنید.
وی ادامه داد: یکی از لذت‌بخش‌ترین عبادات اعتکاف، مناجات است؛ همان‌طوری که مقام معظم رهبری فرمودند در این سه روز به جوان‌ها بگویید یک مقدار بیشتر بروید سمت صحیفه سجادیه، زیرا ناب‌ترین مناجات اسلامی را امام سجاد(ع) تقدیم ما کرده است و ما از آن غافل هستیم. بنده پیشنهاد می‌کنم حتما یکی از منجات‌های صحیفه سجادیه را معتکفان به فارسی مطالعه کنند؛ اینقدر زیبا، کوتاه و گویا امام سجاد(ع) با خدای خود مناجات کرده است که ناخودآگاه اشک بر چشمان جاری می‌شود، و حال اگر کسی عربی آن را بفهمد که دنیای دیگری است.
حجت‌الاسلام تکیه‌ای در پایان یادآور شد: امیدوارم معتکفان عزیز بتوانند آن معنویتی که از مسجد و اعتکاف می‌گیرند را حفظ کنند؛ همان‌طور که در روایات عنوان شده است حفظ اندوخته‌های معنوی خیلی سخت‌تر از به‌دست آوردن آن است. پیغمبر خدا(ص) می‌فرمایند که هر کسی با نیت خالص معتکف شود تمام گناهان آن آمرزیده می‌شود و مهم‌تر از این مسئله نگه داشتن این اندوخته است.
سیدمحمدمهدی مؤذن
انتهای پیام
