3 بعد سلامت از دیدگاه اسلام که قبل از ازدواج باید سنجیده شود

حجت‌الاسلام علی نقی فقیهی، دانشیار علوم تربیتی دانشگاه قم و مدیر مؤسسه مطالعاتی مشاوره اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا؛ در پاسخ به این مسئله که در کشور به شدت طلاق و اختلافات زوجین افزایش یافته است، آیا اسلام برای این آسیب و مشکل راهکاری دارد؟ گفت: وقتی مسئله‌ای را به اسلام می‌خواهیم نسبت دهیم اول باید ببینیم اسلام در خصوص آن دقیقاً چه گفته است.

اسلام می‌گوید اول سه معیار را در خود و دیگری کشف کنید بعد ازدواج کنید

وی عنوان کرد: اسلام معتقد است برای اینکه دو نفر با هم ازدواج کنند سه معیار اصلی را باید داشته باشند و این سه معیار را در خودشان و در دیگری کشف کنند. در مشاوره‌های ازدواج هم ما این سه معیار را در افراد بررسی می‌کنیم ببینیم که هر فرد تا چه حد سالم است و در صورتی که مشکلی یا بیماری روانی داشت آموزش‌هایی را ارائه می‌کنیم که به سلامت خود بازگردد و بعد ازدواج کند.

قبل از ازدواج باید سلامت روان افراد سنجیده شود

وی گفت: اولین معیاری که باید قبل از ازدواج سنجیده شود سلامت روانی در همه ابعاد است، بعد سلامت اخلاقی و سوم تعهد دینی. اگر کسی هر سه این موارد را داشته باشد شایستگی ازدواج را دارد. بسیاری از افراد در ظاهر افراد خوبی هستند اما اختلالات روانی دارند که بعد از ازدواج در رفتارشان بروز می‌کند؛ البته بُعد سلامت روان از دو بعد دیگر مهم‌تر است چرا که بعد اخلاقی و تعهد دینی هم به سلامت روان باز می‌گردد و متأسفانه بسیاری فکر می‌کنند وقتی بلوغ جنسی یک فرد رسید بدون توجه به بلوغ فکری، اجتماعی، اخلاقی و ... می‌تواند ازدواج کند.

مدیر مؤسسه مطالعاتی مشاوره اسلامی تصریح کرد: بلوغ جنسی، جسمی، عقلی و عاطفی باید وجود داشته باشد تا فرد بتواند ازواج کند و ازدواج موفقی داشته باشد.

 نویسنده کتاب «آموزش‌های جنسی قبل از ازدواج از دیدگاه اسلام» با اشاره به محتوای کتابی که نوشته است، گفت: در این کتاب نوشته شده که از دیدگاه اسلام کسانی که می‌خواهند ازدواج کنند باید چه ویژگی‌هایی داشته باشند. اگر فردی در هر یک از این بلوغ‌ها نقص یا کمبود داشته باشد بعد از ازواج هم خودش، هم همسرش و هم خانواده‌های دو طرف دچار مشکل می‌شوند.

متأهلانی که مشکل روانی یا اخلاقی دارند، طلاق نگیرند بلکه خود را درمان کنند

وی در پاسخ به این سؤال که اگر کسی ازدواج کرد و پس از ازدواج متوجه شد که در برخی از جنبه‌های اخلاقی، روانی، عاطفی و ... مشکل دارد باید چه کند؟ گفت: باید اختلالات و بیماری خود را درمان کند نه اینکه اول به فکر طلاق بیفتد. بسیاری از اختلالات روانی، رفتاری و ... با آموزش و درمان و تغییر شرایط قابل رفع هستند ولی باید به مشاور مراجعه کرد؛ البته مشاور و فردی که با معیارهای مشاوره اسلامی آشنایی دارد.

افرادی که تقید دینی ندارند هم به مشاور اسلامی مراجعه کنند

حجت‌الاسلام فقیهی در پاسخ به این مسئله که افرادی هستند که تقید دینی قوی ندارند و فقط می‌خواهند همسرشان سلامت روان داشته باشد، آیا این افراد هم باید به مشاوره اسلامی مراجعه کنند؟ گفت: این موضوع به دلیل بی‌اطلاعی است؛ بسیاری نمی‌دانند که دین در رابطه با درمان و بهداشت روان تکنیک‌ها و روش‌های خاص خود را دارد و نه تنها در اسلام بلکه در سایر ادیان نیز مسائل سلامت روان مطرح شده است، البته اسلام جامع‌تر و کامل‌تر به این مبحث پرداخته است.  

توجه روانشناسان لائیک به دین/ چون دین خدا دارد پس ضمانت اجرا دارد

وی افزود: حتی افرادی مثل یونگ (کارل گوستاو یونگ؛ روانپزشک و فیلسوف بزرگ سوئیسی) دین مسیحیت را جزو ادیانی می‌داند که در درمان می‌توان از آن کمک گرفت؛ امروزه حتی روانشناسانی که لائیک بودند و توجهی به این امور نداشتند به معنویت توجه کرده‌ و معتقد شده‌اند که بهترین معنویت را دین دارد چون دین ضمانت اجرا دارد؛ خدا دارد. اجرای مسائل اخلاقی و معنوی با ضمانت باور به وجود خدا امکان پذیر است. نظر روانشناسان جدید هم این است که باید از دین کمک گرفت و هر قدر افراد متدین‌تر باشند، زندگی سالم‌تری دارند.

دانشیار علوم تربیتی دانشگاه قم اضافه کرد: مسئله دیگر هم این است که امروزه در خصوص سلامت روان و مشاوره اسلامی کارهای فراوانی انجام شده است و افرادی در این زمینه تخصص دارند. خود ما از سال 75 تاکنون مباحث مشاوره اسلامی را در منظر و دید متخصصان روانشناس قرار داده‌ایم و پنج همایش ملی و 23 نشست علمی برگزار کرده‌ایم و اگر امروزه کسی بگوید که نمی‌فهمم مشاوره اسلامی یعنی چه فقط به این دلیل است که مطالعه نکرده است.

وی اضافه کرد: بسیاری از روانشناسان ما اکنون به این مسئله اشراف دارند و خیلی از افراد که تا قبل از این فکر نمی‌کردند با روش‌های دینی بتوان افراد را درمان کرد، در عمل دیدند که می‌شود و به این سمت سوق داده شده‌اند. حتی افرادی بودند که با ما مخالفت کرده و عنوان می‌کردند که مشاوره اسلامی یعنی چه؟! که ما از این افراد خواستیم در جلسات ما حضور پیدا کنند و هر جا مطلبی غیر علمی دیدند به ما بگویند؛ همان افراد اکنون جزو روانشناسان معتقد به مشاوره اسلامی هستند.

مباحث مشاوره و روانشناسی اسلامی را خیلی کم در مراکز علمی دنیا مطرح کرده‌ایم

فقیهی در پاسخ به این سؤال که بسیاری از نظریه‌های مربوط به معنویت، معنویت درمانی، تأثیر دین در سلامت روان و ... مربوط به دانشمندان آمریکایی و دین مسیحیت است، آیا ما توانسته‌ایم مسائل مرتبط با سلامت روان از دیدگاه اسلام را به جهان بشناسانیم؟ گفت: در اینکه ما توانسته‌ایم مطرح کنیم حرفی نیست اما خیلی کم توانسته‌ایم این مباحث را در مراکز علمی دنیا مطرح کنیم، اگر چه حرف‌های اسلام در برخی همایش‌ها و دانشگاه‌ها مطرح شده است.

وی به عنوان نمونه گفت: در رم ایتالیا همایشی برگزار شد و سخنران افتتاحیه این همایش این مسئله را مطرح کرد که «قرآن در بهداشت روان گوی سبقت را از ما روانشناسان ربوده است و مسائلی دارد که ذهن ما را به خود مشغول کرده، ما چرا عقب مانده‌ایم؟» این مسئله به این دلیل از سوی این روانشناس مطرح شد که از سه هزار مقاله ارسالی به این همایش 720 مقاله با گرایش اسلامی و صحبت از قرآن ارسال شده بود.

آنچه را که خودمان داریم اول خودمان باور کنیم

دانشیار علوم تربیتی دانشگاه قم تصریح کرد: البته اول باید خودمان آنچه را که داریم باور کنیم و منتظر نباشیم که دیگران آن را تأیید کنند.

چند درصد روانشناسان و مشاوران کشور ما با روانشناسی اسلامی آشنا هستند؟

وی در پاسخ به این سؤال که تعداد زیادی مشاور و روانشناس در دو هزار و 800 مرکز مشاوره سازمان بهزیستی در حال ارائه خدمت به مردم هستند، چه تعداد از این روانشناسان با مباحث سلامت روان اسلامی و مشاوره اسلامی آشنا هستند؟ گفت: در این زمینه اقداماتی صورت گرفته است و کارگاه‌های بهداشت روان را برای مشاوران و روانشناسان برگزار کرده‌ایم. یکی از این کارگاه‌ها در دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه تهران توسط وزارت بهداشت برگزار شد و 11 جلسه در خصوص بهداشت روان از دیدگاه اسلام بحث و تبادل نظر صورت گرفت و عده زیادی هم حضور داشتند و اظهار نظر می‌کردند. همچنین قرار بود وزارت بهداشت در خصوص بهداشت روان اقداماتی انجام دهد و از ما دعوت کرد و جلسات خوبی با حضور صاحب نظران مختلف برگزار شد اما مسئول بهداشت روان در وزارت بهداشت تغییر کرد و دیگر مسئله بهداشت روان از دیدگاه اسلام پیگیری نشد.

حجت‌الاسلام فقیهی در پایان ضمن انتقاد از اینکه با تغییر یک مسئول تمام اقدامات صورت گرفته در حوزه سلامت روان از دیدگاه اسلام مسکوت ماند، گفت: وقتی محمدرضا محمدی، رئیس مرکز تحقیقات علوم پزشکی کشور بود جلساتی را با حضور اندیشمندان طراز اول این حوزه دو بار در سال برگزار می‌کرد و حتی برخی از این جلسات کاربردی بود مثلاً در تبریز تعدادی از بیماران اسکیزوفرنی را داخل باغی آورند و ما آنها را مورد مشاهده قرار داده و بعد بحث‌های علمی در این زمینه انجام شد و سه تا چهار سال ادامه داشت اما باز هم با تغییر مسئولان این مسئله هم کنار گذاشته‌شد.

انتهای پیام