صبر؛ رمز ایستادگی در برابر طوفان‌های سهمگین زندگی

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ حجت‌الاسلام کاظم صدیقی در ادامه سلسله جلسات شرح و تبیین صحیفه سجادیه که ظهر امروز درمسجد دانشگاه تهران برگزار شد به بحث پیرامون دعای هشتم صحیفه سجادیه پرداخت و عنوان کرد: دعای هشتم این گنجینه عظیم در خصوص استعاذه و پناهجویی از شر دشمنان خطرناکی است که در درون خودمان داریم. غلبه بر دشمنان داخلی وجود انسان قابل مقایسه با پیروزی بر دشمنان بیرونی نیست. اگر انسان بر طاغوت ظاهر غلبه کند اما فرعون درون بر او مسلط باشد، سامری درون او را فریفته باشد و بلعم باعورای نفس او را گرفتار تعلق نفسانی کرده باشد در اوج پیروزی شکست‌خورده است؛ اما اگر بر نفس خود پیروز شود هرچند هم در ظاهر مغلوب شود و حتی کشته شود شهید است و بر همه عوالم اشراف و احاطه پیدا می‌کند و مصداق نور خداوند می‌شود.
امام جمعه موقت تهران ادامه داد: یکی از مشکلات درونی «قلّت صبر» است. امام سجاد(ع) از قلت صبر به خداوند پناه می‌برد: «اللَّهُمَّ إِنیِّ أَعُوذُ بِکَ مِنْ هَیَجَانِ الْحِرْصِ ، وَ سَوْرَهِ الْغَضَبِ ، وَ غَلَبَهِ الْحَسَدِ ، وَ ضَعْفِ الصَّبْرِ؛ بار خدایا ، به تو پناه می‌برم از شر و شور آزمندی و شدت خشم و غلبه حسد و ناتوانی شکیبایی». صبر یکی از ملکات نفسانی است. یک نیروی درونی است که قابل اکتساب است. صبر انسان را در برابر مشقت‌ها و مصیبت‌های سنگین و طوفان غریزه جنسی، طغیان قدرت‌طلبی، طغیان شهوات و خودبرتربینی و در برابر همه تندبادها و امواج سهمگینی که انسان در زندگی روزمره با آنها مواجه است ثابت‌قدم نگاه می‌دارد و انسان را در یک وضعیت متعادل و متوازن به انجام وظایفش وا می‌دارد.
استاد اخلاق حوزه علمیه خاطر نشان کرد: علمای اخلاق برای صبر اقسامی را ذکر کرده‌اند که نخستین نوع آن صبر در جنگ و نبرد است. اگر رزمنده‌ای در جنگ از دشمن نمی‌هراسد و کشش‌های زندگی او را از رفتن به جبهه وا نمی‌دارد به دلیل بهره‌مندی از صبر است. این مقابله با دشمن و پایداری در برابر انواع آلات حرب «شجاعت» نامیده می‌شود و در مقابل آن «جبن» است. شجاعت یکی از تجلیات صبر است.
وی ادامه داد: گاهی انسان در برخورد با رفتارهای جاهلانه ناراحت می‌شود. اینکه انسان در برابر عدم ایفای وظیفه همسر، فرزند، زیردست یا بالادستش ناراحت می‌شود و می‌خواهد خشم خود را نمایان سازد اما غیظ خودش را فرو می‌خورد و به بیرون سرایت نمی‌دهد نتیجه صبر است. این نوع صبر اسم خاص دارد و آن «کظم غیض» است. آیه 134 سوره آل‌عمران می‌فرماید: «وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ؛ همانان كه در فراخى و تنگى انفاق مى‌كنند و خشم خود را فرو مى‌برند و از مردم در مى‏گذرند و خداوند نكوكاران را دوست دارد».
صدیقی افزود: یکی دیگر از انواع صبر، صبر در عبادت است؛ یعنی انسان انجام تکالیف دینی خود را جدی بگیرد و هیچ کششی از کشش‌های زندگی دنیوی او را از اقامه نماز اول وقت باز ندارد. کشش‌های زندگی دنیوی او را از نماز شب باز ندارد. از این نوع صبر می‌توان به محبت حق تعالی یاد کرد که انسان یک جوشش درونی نسبت به راضی کردن محبوب دارد. در نتیجه هیچ کششی از امیال دنیوی او را از این کوشش و کشش باز نمی‌دارد. کسی که نماز را سبک می‌شمارد و عبادات مالی، بدنی و سفری مثل حج را انجام نمی‌دهد مبتلا به فسق و فجور است.
حجت‌الاسلام صدیقی در ادامه عنوان کرد: یکی دیگر از مراتب صبر، صبر در برابر شهوت بطن و شهوت دامن است. اینکه انسان در برابر درآمد حرام مقاومت کند و سختی زندگی را به حرام‌خوری ترجیح دهد از مصادیق بارز صبر است. اینکه انسان قادر به انجام عمل جنسی حرام باشد اما از این کار دست بکشد از مصادیق صبر است که نامش «عفت» است.
وی اضافه کرد: صبر انواع دیگری هم دارد که یکی از آنها صبر در برابر زوائد و فضولات زندگی است. اگر انسان سه فضول را در زندگی خود از بین ببرد از سعداء خواهد بود. آن سه فضول عبارتند از فضول کلام، فضول طعام و فضول حطام. فضول کلام یعنی سخنان نابجا از زبان انسان خارج نشود. فضول طعام یعنی انسان لذت‌گرا نباشد و به مقدار ضرورت غذا بخورد. فضول حطام یعنی اینکه انسان بیش از اندازه نیازش و مقداری که با آن زندگیش اداره می‌شود دنبال انباشت ثروت و پر کردن حساب نباشد. این کار مقابله با حرص است و عنوانش «قناعت» است. لذا صبر ریشه‌ای است که میوه‌های بسیاری دارد.
وی در پایان گفت: آیه 45 سوره مبارکه بقره می‌فرماید: «وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ؛ از شكيبايى و نماز يارى جوييد». بشر موجود ناتوانی است و در برابر شهوت به زانو در می‌آید. در برابر فشارهای سیاسی کم می‌آورد. در تمام این موارد، آدم ضعیفی که هم جانش ضعیف است و هم جسمش ناتوان است به پناهگاه نیاز دارد. قرآن پناهگاه‌هایی را برای انسان معرفی کرده است که یکی از آنها صبر است. لذا فرموده است: «اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ». اگر بخواهیم در درونمان مقاوم باشیم باید تمرین صبر کنیم. صبر به قدری مهم است که در قرآن کریم 80 مرتبه کلمه صبر تکرار شده است. آیات بسیاری صبر را برجسته کرده است و خداوند متعال بندگان را به صبر دعوت کرده است.
انتهای پیام