آقاعلی مدرس با برهان عقلی محض به اثبات ذات خدا پرداخته است/ وجه تمایز با ملاصدرا

به گزارش ایکنا؛ حجت‌الاسلام والمسلمین عسکری سلیمانی امیری از استادان و محققان حوزه علمیه امروز ۵ اردیبهشت ماه در همایش حکیم طهران در مدرسه عالی امام خمینی(ره) گفت: در براهینی که قبل از برهان صدیقین توسط فیلسوفان بیان می‌شد بیشتر از وجود خلق، وجود خالق و بعد صفات ذاتیه و فعلیه خالق برحسب ظاهر اثبات می‌شد، ولی در برهان صدیقین، اصلا خلق برای وجود خدا، مداخله ندارد و مستقیما از مطالبی استفاده می‌شود که به صفات ذاتیه و فعلیه و فعل خدا می‌پردازد.

وی با اشاره به سه ویژگی برهان صدیقین افزود: اولین ویژگی اینکه این برهان، ذات واجب را بالذات اثبات می‌کند؛ دوم این برهان، عقلی محض است و از حس و تجربه برای اثبات واجب کمک نمی‌گیرد، چون وقتی نفی سفسطه را پذیرفتیم برهان محض است که صفات فعلیه و ذاتیه را اثبات می‌کند؛ سومین ویژگی نیز این است که بود و نبود خلق در اثبات ذات و صفاتش دخالت ندارد، بلکه بود خلق، فرع بر این برهان است.

این محقق و پژوهشگر تصریح کرد: اثبات از ذات به صفات ذات، اولین بار توسط ابن سینا با این تعبیر یاد کرد، ولی ملاصدرا معتقد است که این برهان صدیقین نیست، زیرا تقریر سینوی محتمل است که از ذات به خلق و یا از خلق به ذات رسیده باشد؛ یعنی ابن سینا از مفهوم موجود استفاده کرده است که دو مصداق عقلی دارد؛ یا موجود مصداق، خلق است و از خلق به خالق می‌رسیم که همان برهان خلقی است و یا مصداق، واجب بالذات است که برهان صدیقین است، ولی در تقریر سینوی این مسئله به درستی اثبات نمی‌شود و معلوم نیست که ما از خود خدا به صفات او برسیم.

وی افزود: آقاعلی مدرس، یکجا هر سه مرحله را از طریق برهان صدیقین به اثبات می‌رساند؛ ابتدا، ذات، بعد صفات ذاتیه و در مرحله سوم صفت فعلیه و فاعل را با قواعد محض عقلی اثبات کرده است؛ از این رو تقریر ایشان بسیار مهم است.

این محقق عنوان کرد: آقاعلی این سه مرحله را به طور منطقی پیش برده و نتیجه گرفته است؛ در اثبات ذات همانند ملاصدرا اصالت و تشکیک وجود را ثابت کرده است؛ طبق این بیان صحن واقعیات خارجی، وجود است و ماهیات امور اعتباری هستند؛ او فرموده در وجود دو اعتبار است؛ یکی حقیقة الوجود و دیگری اعتبار مطلق و لا بشرط؛ در این اعتبار وجود، بالاترین مرتبه را دارد. او نتیجه گرفته است که وجود صرف در صورتی که مقید به قیدی نباشد و مطلق باشد، موجود است و بدینسان واجب الوجود در مرحله ذات، موجود است.

وی تاکید کرد: ملاصدرا وارد تقسیم مراتب تشکیکی وجود شده، ولی آقاعلی مدرس از مراتب تشکیکی بهره نمی‌برد.

عسکری سلیمانی بیان کرد: در خداشناسی سه بحث اصلی ذات، صفات و فعل ذات، مبحث اساسی است که بیان آقاعلی در این مسئله جالب و مهم است؛ او از دو صفت جاعلیت و اقتضاء استفاده می‌کند و می‌فرماید این دو از صفات کمالی خداست و ثابت می‌شود ذات خدا، چون موجود است فعل او هم از او جدا نیست طبعا عالم خلق هم اثبات می‌شود؛ وی در همه مراحل سه گانه اثبات ذات و صفات و فعل خدا از طریق صدیقین اثبات کرده است.

انتهای پیام