روزه حکمی فرادینی است/ مراد از «لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» در آیه صیام

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمود طیب‌حسینی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در گفت‌و‌گو با ایکنا؛ به آیه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»(بقره/183) اشاره کرد و گفت: از این آیه شریفه استفاده می‌شود که روزه دستور اختصاصی برای پیامبر(ص) و مسلمانان نبوده است بلکه حکمی برای همه ادیان بوده و هست و پیروان همه ادیان موظف به این حکم الهی بوده‌اند.

وی با بیان اینکه روزه به نفع بندگان است و براساس مصلحت صورت گرفته است، افزود: خداوند احکامی را در دین تشریع می‌کند که مطابق ظرفیت متوسط بندگان است و خداوند این توان را در وجود آنان قرار داده است که یک ماه بتوانند روزه بگیرند البته طبق آیه شریفه فوق، کسانی که به هر دلیلی مانند بیماری، مسافرت و پیری نمی‌توانند روزه بگیرند هم از این مسئله مستثنا شده‌اند.

طیب‌حسینی عنوان کرد: برای کسانی که توان بیشتری هم دارند روزه مستحبی و چیزی بیش از واجبات سفارش شده تا اگر تمایل داشتند بتوانند از این فیض الهی در طول سال بهره ببرند لذا در روایات شیعه و سنی به جز روزه ماه مبارک رمضان به روزه گرفتن سه روز در طول ماه توصیه شده‌اند.

وی با بیان اینکه این روایات مورد اتفاق شیعه و سنی است، گفت: در میان اهل سنت، ایام البیض هر ماه برای روزه مطرح شده و در شیعه نیز پنجشنبه اول ماه، چهارشنبه وسط و پنجشنبه آخرماه برای روزه مستحبی توصیه شده است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه عنوان کرد: به قدری این روایت مورد تأکید است که فرمودند اگر کسی نتوانست این روزها را روزه بگیرد می‌تواند در سایر روزهای هفته و ماه آن را قضا کند همان طور که در باب اهمیت غسل جمعه فرمودند که هر کس موفق نشد در روز جمعه غسل جمعه به جا آورد می‌تواند تا غروب روز شنبه آن را قضا کند.

این محقق و استاد حوزه علمیه با اشاره به واژه«لعل» در آیه ... لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ بیان کرد: لعل معمولا به «شاید» معنا می‌شود و از کلمات ترجی است؛ اما بعضی مفسران معتقدند که این واژه هر جا سخن و وعده خدا باشد دلالت بر حتمی بودن می‌کند نه امید، حتما محقق می‌شود و از این رو به «باشد» ترجمه می‌شود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه عنوان کرد: استدلال این افراد آن است که خداوند کریم است و کریم حتی به احتمال وعده خود نیز عمل می‌کند.

وی با بیان اینکه «لعل» در زبان عربی یکی از کلماتی است که بر علت هم دلالت دارد، اظهار کرد: جمله قبل لعل علت برای بعد از لعل است بنابراین مهمترین پیامد و اثر و ثمره روزه، ایجاد تقوا و خویشتن‌داری در میان مؤمنان است.

طیب‌حسینی ادامه داد: کلمه«تتقون» از باب افتعال از «اتقی» و از ریشه «وقی» است؛ یعنی چیزی را از آسیب حفظ کند مثل حفظ فرزند از آسیب‌های احتمالی؛ و وقتی گفته می‌شود که اتقی علیٌّ عذابَ الله یعنی علی خودش را از عذاب خدا حفظ کرد.

وی افزود: فعل تقوا بیشتر برای این است که مومنان خودشان را از آسیب اموری ناخوشایند حفظ کنند و در فرهنگ عرب هم این کلمه در میدان جنگ به کار می‌رفته است؛ در واقع سپر در مقابل دشمن بوده است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تصریح کرد: در فرهنگ عرب کلمه وقی در مورد دو حیوان نیز به کار رفته که قابل توجه است یکی «صُرَد» که نام پرنده‌ای بزرگتر از گنجشک است و گنجشک صید می‌کند و عرب به او «واقیه» می‌گوید زیرا این پرنده هنگام راه رفتن خیلی آرام و با احتیاط راه می‌رود تا آسیب نبیند. در مورد اسب هم این واژه به کار می‌رود؛ اسب‌هایی که سم آنان نازک است و وقتی می‌خواهند در زمین سنگلاخ یا زمینی که در آن خار زیاد وجود دارد راه بروند پاهایشان را نرم و آهسته روی زمین می‌گذارند و با احتیاط قدم بر می دارند و حرکت می‌کنند تا پاهایشان آسیب نبیند.

طیب حسینی بیان کرد: خداوند فرموده است که ما روزه را برای بندگان مقرر کردیم باشد که به تقوا برسند؛ معنایش این است که انسان در اجتماعی زندگی می‌کند که دائما در معرض هجوم دشمنان است. دشمنان درون که از آن به تمایلات و شیطان و نفس تعبیر می‌شود و دشمنان بیرون که انسان‌های وسوسه‌گر باشند و دائما انسان را به انحراف از اخلاق و مسیر صحیح زندگی وسوسه می‌کنند و روزه بهترین فرصت برای انسان است تا به مقابله با این هجوم‌ها بپردازد.

وی تاکید کرد: روزه به مثابه سپری در مقابل هجوم شیطان و نفس انسانی است و ماه رمضان نیز اوج این تقواست و آثار آن که تقویت اراده در راس آن است در طول سال برای مومن باقی می‌ماند زیرا انسان مومن وقتی به دستور خداوند و بدون قصد ریا  ساعت‌های طولانی نه تنها از لذات حلال بلکه از لذات حرام چشم می‌پوشد اراده خود را تقویت می‌کند.

طیب‌حسینی با اشاره به تعبیر برخی از مفسران در مورد لعلکم تتقون بیان کرد: این افراد معتقدند معنای آیه این است که باشد شما با روزه گرفتن توفیق یابید که به جز خویشتن‌داری نسبت به محرمات ماه رمضان که روزه را باطل می‌کند نسبت به سایر محرمات الهی در دیگر زمینه‌های زندگی هم با تقوا شوید.

وی با بیان اینکه روزه برای ادیان پیشین هم بوده ولی آن را پاس نداشتند تصریح کرد: ادیان پیشین آن را کم و زیاد کردند و به آن ملتزم نبودند لذا خداوند فرمود ما آن را بر شما مسلمین مقرر کردیم و امید داریم که شما آن را پاس بدارید و بعد هم به ایاما معدودات اشاره دارد؛ یعنی این یک ماه هم مدت زیادی نیست.

انتهای پیام