ماه رمضان و نرمی قلب‌ها/ خشوع انسان برابر پروردگار کجا تجلی می‌کند؟
گروه معارف ـ یکی از ویژگی‌های اصلی قلب سالم در قرآن کریم، تواضع نسبت به پروردگار دو عالم است، در قرآن این معنا با کلمه «إخبات» یاد شده که به معنی شکسته دلی، ذلت باطنی و نرمی نسبت به پروردگار است و ماه رمضان ماه رسیدن قلب‌ها به تواضع و انکسار قلوب است.
سیدعلی صافی، مدرس دانشکده اصول دین دزفول در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان، با بیان اینکه ماه رمضان ماه رسیدن قلب‌ها به تواضع و انکسار قلوب است، گفت: یکی از ویژگی‌های اصلی قلب سالم در قرآن کریم، تواضع نسبت به پروردگار دو عالم است، در قرآن این معنا با کلمه «إخبات» یاد شده که به معنی شکسته دلی، ذلت باطنی و نرمی نسبت به پروردگار است.
وی درباره زمینه‌های «إخبات» و اینکه چه چیزی باعث می‌شود انسان به این مرحله برسد، گفت: به طور طبیعی مثل همه فضایل دیگر یک مرحله رسیدن به این تواضع، فهم و محبت است. گاهی بلا و گرفتاری زمینه إخبات را در انسان تقویت می‌کند؛ یعنی انسان وقتی نگاه می‌کند پدرش رفت، مادرش رفت، دوستش دچار مشکل شد و ... اگر با نگاه عبرت به این اتفاقات نگاه کند، حالت إخبات در انسان ایجاد می‌شود.
ماه رمضان، ماه نرمی قلوب نسبت به خداوند است
صافی ادامه داد: ماه رمضان، ماه انکسار قلوب است. خارج از ماه رمضان هم تمام ایام و لیالی که مناسبتی در آنها هست و درهای آسمان بازتر است این حالت در قلب انسان هست. در زیارت اهل‌‌البیت(ع) هم این انکسار در قلب انسان ایجاد می‌شود. در دعای ابوحمزه داریم که امام به خداوند عرضه می‌کند: «اسئلک خشوع الایمان قبل خشوع الذل فی‌النار» قبل از اینکه ذلت‌های واقعی مرا خوار کند، تو با ایمان خود دلم را نرم کن.
مدرس دانشکده اصول دین دزفول گفت: در آثار برخی از بزرگان از جمله استاد علی صفایی حائری می‌خوانیم: گاه انسانی که ریاضت می‌کشد، ریاضت برای او غرور می‌آورد ـ اگر مواظبت نکند ـ اما بلا انکسار می‌آورد، بلا شکننده است. آنکه ریاضت کشید انتظار توجه و پاداش دارد، وقتی وارد این فضا شد، حالت عُجب و غرور پیدا می‌کند. اما وقتی بلایی بر انسان وارد شد، این بلا انسان را منکسر می‌کند و انکسار آسیب غرور را ندارد. البته این سخن به این معنی نیست که انسان به دنبال ریاضت‌های شرعی نرود، بلکه در مسیر ریاضت‌ها دکان‌داری نکند، نخواهد با خدا معامله کند.
این محقق با طرح این سؤال که إخبات و نرمی و شکسته‌دلی نسبت به خداوند در کجا متجلی می‌شود؟ گفت: در قرآن کریم می‌خوانیم: «وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا»(فرقان، 63) انسان وقتی به مقام عبودیت پروردگار رسید مشی او متواضعانه می‌شود؛ این تواضع هم تصنعی نیست؛ حقیقت وجودش را که نگاه می‌کند، حالت تواضع در تمام روش و مشی او تجلی می‌کند، اصلا تواضع ثمره خودشناسی است؛ من وقتی خود را شناختم که در برابر پروردگارم هیچم، ذره‌ای هم نیستم این تواضع به طور طبیعی در من رویش پیدا می‌کند.
انسان پارسا اهل خودبینی و طلبکاری نیست
وی ادامه داد: قرآن می‌فرماید: «وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا»(اسراء، 37) خداوند این حالت را دوست ندارد که مشی انسان و کیفیت حیات او همراه با نوعی خودبزرگ‌بینی باشد. در خطبه متقین می‌خوانیم: «یعمل الاعمال الصالحه و هو علی وجل» انسان پارسا کسی است که اعمال شایسته انجام می‌دهد اما دلش لرزان است؛ اهل عُجب و طلبکاری نیست. نتیجه و ثمره إخبات، خشوع درون است و این خود را در معاشرت و ارتباط با دیگران نشان می‌دهد.
آیا دنیای هارون‌الرشید به ما عرضه شده است تا خود را بسنجیم
صافی تصریح کرد: جامعه مؤمنان باید حواسشان باشند، گناه را از خود دور نبینند و همیشه حالت اتصال به پروردگار، حالت إخبات در آنها وجود داشته باشد تا مبادا بر اثر خودبینی گرفتار خطاهای بزرگ شوند. فاصله‌ای بین ما و طلحه و زبیر و ابن‌ملجم و اینها نیست؛ ما با هارون‌الرشید تفاوتی نخواهیم داشت اگر این حالت اخبات در ما نباشد. شهید آیت‌الله صدر در یکی از درس‌های اخلاق خود به طلبه‌ها می‌گوید: فرزندان من آیا دنیای هارون‌الرشید به ما عرضه شده است تا خود را بسنجیم ببینیم هارون می‌شویم یا نه؟ هارون رو به آسمان به ابرها می‌گفت: هر جا می‌خواهید ببارید از قلمرو خلافت هارون بیرون نیستید. او در راه چنین دنیایی موسی‌بن جعفر(ع) را زندانی کرد و آن همه جنایات انجام داد. آیا چنین دنیایی به ما رو کرده است و چنین آزمونی شده‌ایم تا ببینیم موسی‌بن جعفر(ع) را زندانی می‌کنیم یا نه؟ این دل آدم را می‌لرزاند.
مدرس دانشکده اصول دین دزفول افزود: وقتی ما به سرگذشت کسانی نگاه می‌کنیم که سال‌ها در رکاب پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) مجاهدت کردند و بعد به هر دلیلی که قطعاً به عدم اخبات برمی‌گردد دچار هراس می‌شود. در جامعه خودمان نگاه کنیم کسی که زندگی متوسط و کاملاً معمولی داشته باشد وقتی در شرایط بهره‌مندی از بیت‌المال قرار می‌گیرد آیا آن خوف و ترس در وجودش هست که دست به بیت‌المال نبرد؟ و همان زندگی را که داشته ادامه دهد؟
وی بیان کرد: علامت اخبات این است که: «الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ»(حج، 35) یا «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آيَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِيمَانًا وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ»(انفال، 2). قلب مخبت بر اساس این آیات باید وَجَل(ترس) داشته باشد، صبر داشته باشد و با نماز و انفاق تربیت شده باشد. اهل ایمان باید یادشان باشد این ویژگی‌ها را در قلب خود تقویت کنند وگرنه در یک نقطه‌ای که تصورش هم نمی‌کنیم می‌لغزیم؛ مانند شیطان که با وجود عبادت شش‌هزار ساله در برابر خدا عصیان کرد. ما که از او بالاتر نیستیم و عبادت ما این‌طور نیست. ما اهل ایمان در معرض این آسیب‌ها هستیم.
انتهای پیام
