استعداد، مبنای حق و تکلیف است/ از تفاوت زن و مرد تا تعارض بین دین و عقل

حجت الاسلام سید مجتبی حسینی یمین مدرس حوزه و دانشگاه در گفت وگو با ایکنا از همدان در خصوص شبهات حقوق زن در اسلام بیان کرد: قبل از بررسی شبهات نیاز است که نکاتی را بعنوان پایه و اساس این بحث مطرح کرد؛ اولین نکته اینکه مبنای حق و تکلیف بر اساس استعداد و ظرفیت است.
وی افزود: مبنای حق و تکلیف استعداد و توانایی است به طور مثال چون بچه انسان استعداد علم آموزی دارد، برخلاف بچه آهو، پس حق تحصیل دارد. بنابراین در زمینه‌هایی که استعدادها و توانایی های مرد و زن برابر است، حقوق آنها هم مشابه خواهد بود و در زمینه‌های متفاوت، حقوق نیز متفاوت باید باشد در غیر این‌صورت به آنها ظلم خواهد شد.
این مدرس حوزه و دانشگاه با طرح این پرسش که «مرد و زن باهم مشابه هستند یا متفاوت؟» ابراز کرد: هر پاسخ به این سوال مبنایی برای حل تمام تفاوت زن و مرد می‌شود، برخی مانند فمنیست‌ها می‌گویند زن و مرد مشابه هستند و همه تفاوت‌ها از ناحیه جامعه و تربیت جنسی تحمیل شده است و باید همه حقوق و تکالیف آنها برابر باشد.

تفاوت جسمی و روحی زن و مرد
وی ادامه داد: اما نظر اکثریت در این مورد این است که زن و مرد در مواردی مشابه و در مواردی متفاوت هستند، تشابه این دو در انسانیت است، بنابراین هر حق یا تکلیفی که به این مسئله برمی‌گردد باید مشابه باشد، همچون حق حیات، حق انتخاب، تحصیل، احترام و کرامت و ... .
حسینی یمین با اشاره به تفاوت آنها گفت: این تفاوت‌ها به حدی است که معروف شده است که زنان از کره ونوس و مردان از کره مریخ هستند و در زمین به هم رسیده اند.
وی با اشاره به اولین تفاوت که در جسم است، یادآور شد: اگر کسی تفاوت های روانی را منکر شود اما تفاوت جسمی را نمی‌تواند منکر شود، الکسیس کارل، فیزیولوژیست و پزشک مشهور می‌گوید « اختلاف زن و مرد تنها به شکل ظاهری آنها نیست، بلکه عمیق تر است بطوریکه تک تک سلول های بدن به ویژه سلول‌های سیستم عصبی زن و مرد نشانه جنسی بر روی خود دارند.»(انسان موجود ناشناخته ترجمه پ، ص100).
وی اشاره کرد: تفاوت های جنسیتی و هورمونی بخصوص در زنان بر روان، کار و رفتار آنها تاثیر می‌گذارد، هم چنین در تفاوت روانی این دو باید گفت توانایی‌های عقلی به مقدار زیادی با توانایی های شناختی مربوط می‌شوند و مردان و زنان در توانایی‌های شناختی بایکدیگر متفاوت اند.
این استاد دانشگاه بیان کرد: قانونگذاران در همه دنیا هیچگاه نمی‌توانند همه موارد را پوشش دهند، چراکه اعمال و رفتار انسان‌ها به دلیل اختیار بسیار مختلف و وسیع است بنابراین همواره قانون برای موارد اغلب نوشته می‌شود و آنگاه استثناهای مهم پوشش داده می‌شود و برخی موارد هم هیچگاه پوشش داده نخواهد شد، مانند چراغ قرمز که برای همه به معنی توقف است اما استثنای مهم آن اورژانس و آتش نشانی است، اما اگر بنده که در اتومبیل خود بیماری به همراه داشته باشم مجوز عبور از چراغ قرمز را ندارم.
وی با بیان اینکه جنگ برای خانم‎ها در اسلام واجب نیست گفت: چراکه اغلب آنها روحیه و جسم لطیفی دارند اما قطعا زنانی هم هستند که کشتن انسان برایشان راحت تر از آب خوردن است و مقاومت و تحرک بدنی بسیار بالایی دارند.
حسینی یمین با اشاره به مبنای دیگر در بحث حق و تکلیف عنوان کرد: اگر چیزی حرام می‌شود به این معنی است که قطعا در غیر موارد اضطرار ضرر آن بیشتر از منفعت اش باشد (ضرر و نفع هم اخروی است و هم دنیوی) که مثال واضح آن مشروب است بر اساس آیه « يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ ۖ قُلْ فِيهِمَا إِثْمٌ كَبِيرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا ۗ وَيَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ ۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ از تو از حکم شراب و قمار می‌پرسند، بگو: در این دو کار گناه بزرگی است و سودهایی برای مردم، ولی زیان گناه آن دو بیش از منفعت آنهاست. و نیز سؤال کنند تو را که چه در راه خدا انفاق کنند؟ جواب ده: آنچه زائد (بر ضروری زندگانی) است. خداوند بدین روشنی آیات خود را برای شما بیان کند، باشد که تفکر نموده و عقل خود به کار بندید» (بقره/ آیه 219).
وی ادامه داد: البته اگر چیزی حلال و جایز است به این معنی نیست که اصلا ضرری ندارد بلکه قطعا منافع آن بیشتر از ضرر است، لذا اگر تعدد زوجات یا ازدواج موقت حلال است به این معنی نیست که هیچ ضرری بر آن بار نمی‌شود اما قطعا منافع آن بیشتر است.

 نظام حقوقی اسلام در خانواده باید وجود داشته باشد

وی با تاکید بر اینکه قوانین را سیستمی ببینیم افزود: دین یک مجموعه است و مانند پازلی است که همدیگر را تکمیل می‌کنند و اگر به صورت جدا از هم مورد توجه قرار گیرد قطعا بی معنی خواهد بود و به همین جهت قائل به نظام حقوقی اسلام در خانواده هستیم، به طور مثال چون زن نفقه و مهریه می‌گیرد و خروجی مالی وی در دوران تاهل و تجرد صفر است و برعکس مرد تکلیف مالی دارد بنابراین برای ایجاد تعادل اقتصادی، مردان نصف ارث بیشتر از زنان می‌برند.
این کارشناس ارشد حقوق یادآور شد: گاهی ممکن است بین حکم عقل یا علم تجربی و حکم قرآن و روایات ناسازگاری باشد، مثلا امروزه عقل بشری در مقام شهادت در دادگاه فرقی بین زن و مرد نمی‌داند اما قرآن کریم شهادت دو زن را به میزان یک مرد می‌داند « وَاسْتَشْهِدُوا شَهِيدَيْنِ مِنْ رِجَالِكُمْ ۖ فَإِنْ لَمْ يَكُونَا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ مِمَّنْ تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَدَاءِ أَنْ تَضِلَّ إِحْدَاهُمَا فَتُذَكِّرَ إِحْدَاهُمَا الْأُخْرَىٰ دو تن از مردان خود (از مسلمانان عادل) گواه آرید، و اگر دو مرد نیابید یک مرد و دو زن، از هر که (به عدالت) قبول دارید گواه گیرید تا اگر یک نفر از آن دو زن فراموش کند دیگری به خاطرش آورد»(بقره/ آیه 282).

 
وی در ادامه تصریح کرد: 5 حالت تعارض بین دین و عقل به وجود می‌آید؛ حالت اول تعارض بین علم (عقل) قطعی و نقل(روایات) احتمالی، در این صورت علم یا عقل قطعی مقدم است، دوم بین علم احتمالی یا یک روایت قطعی که در اینجا نقل (روایت) مقدم و اگر در هر دو مورد احتمال وجود دارد اما یکی احتمال قوی تری دارد همان مقدم است، حالت چهارم هر دو احتمالی و احتمال مساوی، در اینجا نقل مقدم است چراکه موافق احتیاط است و نهایتا اگر هر دو قطعی باهم در تعارض باشند که چنین چیزی محال است.

کارکرد مهریه در غرب و از نگاه اسلام
حسینی یمین اظهار کرد: فرض کنید یک تیم والیبال بسیار قدرتمند اگر با یک تیم فوتبال دسته سوم مسابقه دهد نتیجه از ابتدا مشخص است،شکست تیم والیبال چراکه زمین بازی عوض شده، در والیبال توپ نباید به تور بخورد و توپ با دست زده می‌شود لذا اگر در زمین غربی به تحلیل مسائل اسلامی بپردازیم یقینا باخت ما از ابتدا معلوم است، مثال بارز آن تحلیل مهریه در زمین بازی غربی است که 180 درجه متفاوت از مهریه در اسلام است.
وی با اشاره به کارکردهای مهریه در غرب ادامه داد: اولا مهریه در غرب ضمانتی است برای اینکه طلاق صورت نگیرد، دوما پشتوانه مالی زن برای زندگی اغلب بعد از طلاق و ثانیا کلاس کار خانم برای افاده و یا فیس دادن
این استاد دانشگاه بیان کرد: اما مهریه در زمین بازی اسلام با توجه به آیه «وَآتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً ۚ فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَيْءٍ مِنْهُ نَفْسًا فَكُلُوهُ هَنِيئًا مَرِيئًا و مهر زنان را در کمال رضایت به آنها بپردازید، پس اگر چیزی از مهر خود را از روی رضا و خشنودی به شما بخشیدند، از آن برخوردار شوید که شما را حلال و گوارا خواهد بود.»(نساء/آیه4) به زنان داده می‌شود نه با حکم اجرای احکام و زندان و قسط بندی و دادگاه، دوم اینکه صداق است یعنی نشانه صداقت در محبت مرد نسبت به همسرش،سوم اینکه مهریه نحله است یعنی هدیه و پیشکش مرد به همسرش و مستحب است خانم مقداری را (نه تمام آن را که ایجاد سوء تفاهم کند) از مهر را ببخشد.
در ادامه این گفت‌وگو در شماره های بعد به بررسی چند شبهه در باب حقوق زنان در اسلام می‌پردازیم.
انتهای پیام