خواستگاری و محدودیت‌های ازدواج مجدد
گروه معارف - در این گفت‌وگو به شبهاتی در مورد خواستگاری و تعدد زوجات، شرایط و محدویت‌های آن با استناد به آیات قرآن پاسخ داده می‌شود.
در گفت‌گویی که در شماره قبل صورت گرفت، بیان شد که اگر زن و مرد در برخی حقوق تفاوت‌هایی دارند به دلیل تفاوت‌های جسمی و روانی این دو باهم است و اساس و مبنای حق و تکلیف، استعداد و توانایی افراد است، از تفاوت زن و مرد تا تعارض بین دین و عقل نیز سخن گفته شد و به شبهاتی در باب مهریه پاسخ داده شد. در این گفت‌وگو به شبهات در مورد خواستگاری و تعدد زوجات با استناد به آیات قرآن پاسخ داده می‌شود.
حجت‌الاسلام سید مجتبی حسینی یمین، استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا از همدان در ادامه بحث پاسخ به شبهاتی در مورد حقوق زن در اسلام به مسئله‌ای در باب ازدواج اشاره کرد و گفت: در بحث ازدواج در مقوله خواستگاری، سیره مسلمین بر این بوده که مرد همیشه به خواستگاری زن می‌رفته است، سوالی که در این باب مطرح است این است که چرا حق انتخاب با مرد است؟ و خانم‌ها نمیتوانند به خواستگاری بروند؟
خواستگاری مرد از زن یا زن از مرد؟
وی پاسخ داد: دین اسلام در مسئله خواستگاری نظر خاصی ندارد که بگوید پسر برود خواستگاری یا دختر! پس دخترها هم می‌توانند خواستگاری کنند، اما خود خانم‌ها در طول تاریخ فهمیده‌اند که خواستگاری خلاف روحیه آنهاست و می‌دانند که اگر دختری خواستگاری کند، جواب پسر مثبت باشد، نتیجه منت گذاشتن پسر در زندگی است، و در حالت دوم اگر پسر جواب منفی دهد نتیجه آن نابودی غرور دختری است که جواب منفی شنیده است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه طبیعت آقایان این است که همیشه طالب هستند و اهل نیاز، عنوان کرد: طبیعت بانوان این است که همیشه مطلوب واقع می‌شوند و اهل ناز. آقایان در صورت شنیدن جواب رد دوباره اصرار می‌کنند و این را کاملا موافق طبیعت خود می‌دانند و احساس نابودی نمی‌کنند اگرچه ممکن است ناراحت شوند.
وی توضیح داد: مکانیسم مهرورزی در خانواده به اینگونه است که محبت توسط مرد آغاز می‌شود و به زن تحویل می‌شود و زن آن را صدبرابر کرده و در خانواده منتشر می‌کند، لذا محبتی که از زن شروع شود پایداری زیادی ندارد.
حسینی یمین با اشاره به مسئله دیگری که در خواستگاری مطرح می‌شود ابراز کرد: برخی خواستگاری را خریداری زن می‌دانند؛ در این مورد باید گفت هر خریداری سه رکن اصلی دارد؛ خریدار، فروشنده و کالا. کسانی که مدعی این مسئله هستند بایستی این سه رکن را در ازدواج مشخص کنند.
وی ادامه داد: اگر بگوئیم آقا خریدار است، پس فروشنده هم پدر دختر است، در صورتیکه پدر مالک نیست و مهریه راهم خود خانم می‌گیرد نه پدر، اگر بگوئیم خود دختر فروشنده است که کسی خودش را نمی‌فروشد، پس خواستگاری به معنای خریداری نیست.
شرط اذن پدر برای دختران در ازدواج محدودیت است یا به نفع آنهاست؟
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به شرط اذن پدر برای ازدواج دختر به حدیثی از امام صادق(ع) اشاره کرد و گفت: «دختر بکری که پدرش زنده است، باید با اذن پدرش ازدواج کند.»(وسائل الشیعه، ج 20، ص270)، حال سوالاتی در این باب مطرح می‌شود که چرا یک دختر برای ازدواج نیاز به اجازه پدر دارد اما پسر نه؟(آیا عقل دختر ناقص است؟).
وی پاسخ داد: دلیل این امر ناقص بودن عقل در خانم ها نیست چراکه در اسلام، برای معامله چند صد میلیونی زنان نیازی به اذن پدر وجود ندارد و یک زن می‌تواند مدیر شرکتی باشد که صدها مرد زیر دست او باشند، پس دلیل این اذن حمایت از دختر است.
وی افزود: این حمایت پدر از این جهت که اغلب دخترها پسرشناس نیستند و پدر که هم‌جنس خود را بهتر می‌شناسد در این امر به دختر خود کمک می‌کند، اگر در تصمیمی انسان احساسات خود را دخیل کند ممکن است زود تصمیم بگیرد و دچار اشتباه شود، که خانم ها معمولا احساساتی تصمیم می‌گیرند و با زمزمه محبت مردی به راحتی عاشق می‌شوند.
اذن پدر در واقع حمایت و مسئولیت پذیری او در مقابل سرنوشت دختر است
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: پدر وقتی برای ازدواج به دختر خود اجازه می‌دهد خود را در قبال سرنوشت او مسئول می‌داند و لذا حمایت می‌کند، از طرفی در این صورت نیز هر کسی اجازه ورود به حریم شخصی دختر را نمی‌دهد و مجبور است از طریق خانواده وارد شود.
حسینی یمین یادآور شد: حال چرا از پسر حمایت نمی‌شود؟ آیا دختران چون ضعیف هستند نیاز به حمایت بیشتری دارند؟ باید گفت که شکست در این مرحله از زندگی برای دختران بسیار بدتر از پسران است لذا از این رو به حمایت بیشتری نیاز دارند، حمایت در اصل از خانواده است که بگونه ای ایجاد شود که احتمال طلاق در آن کم شود، یک ویژگی ذاتی بانوان نیز این است که معمولا به تنهایی تصمیم نمی‌گیرند حتی در خرید یک روسری، اگر به دفاتر مشاوره هم سری بزنیم بیشتر مراجعه کنندگان آن خانم ها هستند.
وی توضیح داد: زمزمه محبت از ناحیه مردان می‌تواند دختران را تحت تاثیر قرار دهد، جالب است پدرها و برادرها اگر خود اهل دوستی با دختران باشند این اجازه را به دختر یا خواهر خود نمی‌دهند، هم چنین روحیه خانم‌ها برخلاف آقایان پذیرای این حکم الهی است زیرا معمولا خانم ها وابسته به نظرات اطرافیان خود هستند، بخصوص پدر بطوریکه آنان حتی بعد از ازدواج نیز به اصطلاح پدری هستند.
حسینی یمین تصریح کرد: پدر تا زمانی بر دختر خود ولایت دارد که مصلحت او را رعایت کند، اگر پدری مصلحت دختر خود را رعایت کند، این برای دختر یک امتیاز محسوب می‌شود که یک پسر از این امتیاز محروم است، ضمن اینکه نقش پدر تنها سلبی است یعنی پدر حق ندارد دختر را مجبور به ازدواج با کسی بکند، اگر دختر کسی را انتخاب کرد باید تایید پدر را هم بگیرد.
تعدد زوجات از منظر اسلام
وی با اشاره به بحث تعدد زوجات به آیه 3 سوره نساء اشاره کرد و گفت: «فَانْكِحُوا مَا طَابَ لَكُمْ مِنَ النِّسَاءِ مَثْنَىٰ وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ ۖ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ۚ ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَلَّا تَعُولُوا پس با آنچه میلتان باشد از زنان دو تایی یا سه تایی یا چهارتایی ازدواج نمایید، و اگر بترسید از اینکه مبادا عدالت نورزید پس به یک زن یا کنیزی که خریده اید اکتفاء کنید، این کار نزدیکتر است به آنکه منحرف نشوید و ستم نکنید.» و هم چنین در آیه 129 همین سوره خداوند در مورد تعدد زوجات می‌فرماید «وَلَنْ تَسْتَطِيعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَيْنَ النِّسَاءِ وَلَوْ حَرَصْتُمْ ۖ فَلَا تَمِيلُوا كُلَّ الْمَيْلِ فَتَذَرُوهَا كَالْمُعَلَّقَةِ ۚ وَإِنْ تُصْلِحُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَحِيمًا شما هرگز نتوانید میان زنان به عدالت رفتار کنید هر چند راغب و حریص (بر عدل و درستی) باشید، پس به تمام میل خود یکی را بهره‌مند و آن دیگر را محروم نکنید تا او را معلّق و بلا تکلیف گذارید. و اگر سازش کنید و پرهیزکار باشید همانا خدا بخشنده و مهربان است.»
حسینی یمین با اشاره به شبهاتی که در مورد تعدد زوجات وجود دارد سوال کرد: تعدد زوجات مخالف روحیه انحصارطلبی زنان است چرا با این وجود در اسلام وجود دارد؟ قانون تعدد زوجات در اسلام حالتی است که جمعیت زنان آماده به ازدواج بیش از مردان آماده به ازدواج باشد، اگر تعداد زنان و مردان برابر باشد حالت تعادل و تک همسری، اگر تعداد مردان بیش از زنان بود ازدواج با اهل کتاب توصیه می‌شود، اگر تعداد زنان بیش از مردان بود در این صورت چندهمسری توصیه می‌شود.
وی توضیح داد: معمولا مرگ و میر مردان به دلیل حوادث کار و جنگ بیشتر از زنان است، به علاوه زنان در برابر بیماری‌ها مقاوم‌تر هستند. اگر در جامعه‌ای تعداد زنان بیشتر از مردان باشد که در حال حاضر جامعه ما اینگونه است، اگر هر مرد با یک زن ازدواج کند تعدادی زن بی شوهر می‌مانند، هر انسانی دارای حق تاهل است، با این حال آیا آنها را از ازدواج و حق تاهل و حق مادر شدن محروم کنیم؟ اما راه حل چیست؟ اینکه زن تا آخر عمر مجرد بماند، یا شوهر دیگران را با عشوه‌گری و فحشا برباید یا مسئله کمونیسم جنسی و یا تعدد زوجات.
وی افزود: دنیای غرب این مشکل را به سادگی حل کرده است و آن هم کمونیسم جنسی است یعنی هر کس برای همه و همه برای هرکس بنابراین در غرب با اینکه تعدد زوجات جرم است اما رابطه آزاد مرد و زن متاهل با دیگران به هر تعداد باشد با رضایت هر دو (نه همسر) بلا اشکال است.
شرایط مجاز ازدواج مجدد
وی با اشاره به دلایلی که مجوزی برای این قانون است و نه ضرورت گفت: این قانون در مواردی دارای مجوز است؛ در صورتی که مرد با زنی ازدواج کرد که بچه دار نمی‌شد، مرد حق تعدد زوجات را دارد و قطعا اگر مردی هم بچه دار نمی شد همسر او حق ازدواج دارد البته بعد از جدایی از او.
وی با اشاره به جواز دوم تعدد زوجات عنوان کرد: آقایانی هستند که به هر دلیلی نمیتوانند به یک زن اکتفا کنند به دلیل غلیان شهوت یا دارای دو محل زندگی بودن یا عاشق شدن بعد از زن اول خود، در این حالت نیز دو راه حل وجود دارد فساد و فحشا یا ازدواج با تعهد.
این استاد دانشگاه با اشاره به شرایط خاص برخی از خانم‌ها بیان کرد: خانم‌هایی هستند که کسی حاضر نیست آنها را بعنوان زن اول برگزیند، به دلیل سن بالا، یا دارای فرزندان متعدد هستند و یا به دلیل زشت بودن یا معلولیت و ... این شرایط نیز در تعدد زوجات مطرح می‌شود.
محدودیت‌های ازدواج مجدد از سوی مرد و زن/ تعدد زوجات در اسلام اصل نیست بلکه استثناء است
وی با بیان اینکه این قانون دارای محدودیت‌هایی است اضافه کرد: از ناحیه مردان تمکن مالی (مهریه و نفقه)، رعایت عدالت و تمکن جنسی جزء محدودیت های ازدواج دوم است، از ناحیه زن اول نیز می‌تواند در عقد شرط کند که زن دوم با اجازه او باشد که این شرط در حال حاضر جزء بندهای عقدنامه است. هم چنین از ناحیه زن دوم که اطلاع از زن دار بودن شوهر الزامی است، موافقت وی لذا زنان می‌توانند به این مسئله تن ندهند.
وی با طرح این سوال که اگر کسی شرایط استثنائی نداشت و اقدام به تعدد زوجات کرد چه؟ آیا اسلام دست او را باز گذاشته است؟ آیا اسلام مقصر نیست؟ پاسخ داد: فرض کنیم اسلام تعدد زوجات را قبول نداشته باشد، آیا مسئله حل می‌شود؟ اگر ما به مردی که می‌خواهد زن بگیرد اجازه ندهیم که شرعا این کار را انجام دهد به طور غیر شرعی این کار را انجام می‌دهد، قانون تا یک جایی کاربرد دارد و توان اداره جامعه را به طور صد در صد ندارد لذا باید اخلاق نیز در جامعه وجود داشته باشد.
وی با بیان اینکه روحیه انحصار طلبی در زنان درست است یا غلط؟ گفت: فرض کنیم فرزند اول یک خانواده با آمدن فرزند دوم به او حسادت کند، این حسادت دو صورت دارد اگر توجه والدین به فرزند اول کمتر شود او حق دارد اما اگر والدین هیچ تغییری در میزان محبت و توجه شان به فرزند اول وجود نداشته باشد اما وی تنها به این دلیل که والدین کس دیگری را نیز به انداره او دوست دارند بنای حسادت بگذارد، هیچ فردی والدین را سرزنش نمی‌کند بلکه سرزنش متوجه فرزند اول است که می‌بینیم اسلام مهم ترین شرط یعنی رعایت عدالت را برای تعدد زوجات گذاشته است.
وی تصریح کرد: اگر زن اول با وجود رعایت عدالت بازهم حسادت بورزد و صرفا بخاطر لذت بردن دیگری ناراحت باشد این حسادت مذموم است. هم چنین اگر تعدد زوجات با روحیه زنان منافات جدی دارد پس چرا زن دوم می‌پذیرد که وارد زندگی بشود که رقیب دارد؟ اگر تعدد زوجات را نپذیریم مشکلات فراوانی به وجود می‌آید بنابراین عقلا باید بین مهم و مهم تر، مهم تر را انتخاب کنیم چراکه جامعه بر فرد مقدم است.
حسینی یمین با استناد به آیه 3 سوره نساء که در بالا ذکر شد به استثناء بودن قانون تعدد زوجات از منظر اسلام اشاره کرد و گفت: در این آیه مسئله برقراری عدالت عنوان شده که اگر بیم دارید به عدالت رفتار نکنید پس به یک زن اکتفا کنید و در آیه 129 نیز ادامه می‌دهد که شما نمی توانید بین زنان عدالت برقرار کنید هر چند که بکوشید.
وی تکمیل کرد: تعدد زوجات در اسلام اصل نیست بلکه استثناء است و در شرایط خاصی تجویز می‌شود، مثل اینکه قانون حقوق ازکار افتادگی به شاغلین آسیب دیده می‌دهد اما این قانون به این معنا نیست که از فردا همه بروند و خود را ناقص کنند (اگرچه برخی سوء استفاده می‌کنند) اما آیا باید قانون را برداشت؟!
انتهای پیام
