امام علی(ع) و برداشت از تاریخ

به گزارش ایکنا از اصفهان، در یادداشتی به قلم داریوش اسماعیلی، معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی واحد اصفهان در شرح بحشی از سخنان امام علی(ع) خطاب به امام حسن(ع) آمده است: علی علیه‌السلام در نامه تاریخی‌اش به امام حسن علیه‌السلام ضمن سفارش به مسائلی درباره اهمیت تاریخ چنین می‌فرماید:
«أَیْ بُنَیَّ إِنِّی وَ إِنْ لَمْ أَکُنْ عُمِّرْتُ عُمُرَ مَنْ کَانَ قَبْلِی فَقَدْ نَظَرْتُ فِی أَعْمَالِهِمْ وَ فَکَّرْتُ فِی أَخْبَارِهِمْ وَ سِرْتُ فِی آثَارِهِمْ حَتَّی عُدْتُ کَأَحَدِهِمْ بَلْ کَأَنِّی بِمَا انْتَهَی إِلَیَّ مِنْ أُمُورِهِمْ قَدْ عُمِّرْتُ مَعَ أَوَّلِهِمْ إِلَی آخِرِهِم‌؛ فرزندم! من هر چند عمر پیشینیان را یک‌جا نداشته‌ام، ولی در اعمال آنها نظر افکندم، در اخبارشان اندیشه نمودم، و در آثارشان به سیر و سیاحت پرداختم؛ آن‌چنان که گویی همچون یکی از آنها شدم؛ بلکه گویی من به‌خاطر آن‌چه از تجربیات تاریخ آنان دریافته‌ام با اولین و آخرین آنها عمر کرده‌ام».
واقعا انجام این سه مرحله‌ای که امام (ع) فرموده‌اند آن هم با کیفیتی که ایشان مورد نظر داشته‌اند، قطعا همان نتیجه را هم به دنبال خواهد آورد. دید و بینش عمیق در اعمال و تفکر ژرف و روش مند در نتیجه گیری از داده‌ها و اخبار و اطلاعات پراکنده و سیر ذهنی و عملی در آثار و دستاوردهای باقیمانده با کیفیت و عمق و ژرف بینی علی وار قطعا به همان چیزی که در ادامه آورده‌اند منجر خواهد شد و جذابیت این کلام آن است که ایشان گذشتگان را در معنای عام آن به‌کار برده‌اند و تفکیک ارزشی‌ای نکرده‌اند، گویی برای شناخت آن دوران‌های تاریخی خودشان را کاملا در موقعیت آن گروه‌ها قرار می‌داده‌اند تا حدی که خودشان را جزو آنها قرار دهند و بتوانند از زاویه دید آنها نگاه کنند و دلایل را ببینند و انگیزه‌ها را احساس کنند و رویدادها را تحلیل کنند. چقدر این نوع تحلیل با نگاه تاریخی معمولی اکثر ما متفاوت است که از قبل تصمیمان را گرفته‌ایم و این و آن جریان را محکوم یا حق دانسته‌ایم و سپس برای رد یا تایید ادعاهایمان در تاریخ به دنبال شاهد می‌گردیم. خدا رحمت کند مرحوم شریعتی، جایی در توضیح مخالفت‌هایی که با او می‌شد می‌گفت من وقتی یک اندیشه‌ای را توضیح می‌دهم از دید یک قائل آن اندیشه و با همه استدلالات او این کار را می‌کنم و سپس به نقدش می‌پردازم و این قدر این کار را خوب و کامل انجام می‌دهم که برخی افراد که همه جلسات را حضور ندارند و فقط آن قسمت‌های شرح آن اندیشه را هستند فکر می‌کنند، من طرفدار آن ایده هستم. این‌ها که امام علی(ع) اشاره کرده است و خود را در موضع آن جریانات تاریخی گذاردن حرف نو و روش بدیع تاریخ نگاری و درک درست از حوادث است.

شاید اینکه از «فی» به جای «الی» یا «به» استفاده شده، نشانه همین سیر «در» آثار و نظر از داخل و «در» طول اعمال باشد که به جای نگاه و توجه از بیرون به سوی اعمال و آثار و اخبار به کار رفته است؛ امری که نشانه سیر و قراردادن خود در جای آن سوژه‌های تاریخی بوده و به منزله روشی بدیع در شناخت و فهم تاریخ به‌شمار می‌آید.

یادداشت از داریوش اسماعیلی/ معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی واحد اصفهان

انتهای پیام