مشکلات دوران امامین صادقین(ع)، عمدتاً فکری است/ مدارا با مخالفان، شیوه عملی امام صادق(ع) بود

حجت‌الاسلام حمید مبلغی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک، در گفت‌و‌گو با ایکنا از استان مرکزی، ضمن تسلیت فرا‌رسیدن سالروز شهادت امام جعفر صادق(ع) گفت: صحبت در خصوص این امام همام در دو دسته تحولات و فتنه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و اقدامات آن حضرت در این ابعاد گنجانده می‌شود.

شرایط خاص دوران امام صادق(ع)
وی تصریح کرد: تحولات فکری و فرهنگی دوران زندگی امام صادق(ع) به دلیل حضور دانشمندان گوناگون است که زمان زندگی ایشان را نسبت به دیگر ائمه(ع) متفاوت کرد. دوران امامت آن حضرت به لحاظ سیاسی تاریخی مصادف با اواخر دولت بنی‌امیه یا امویان و آغاز حکومت عباسیان است.
حجت‌الاسلام مبلغی ادامه داد: بنی‌عباس در سال 132 هجری قمری به حکومت رسیدند، این دوران از نظر مورخان از لحاظ سیاسی بی‌ثبات‌ترین دوران است و فتنه‌های سیاسی بسیاری را در این زمان همچون ناسزا به مولا علی(ع)، کشتار شیعیان عراق توسط خاندان بنی‌امیه، تعطیلی امر به معروف، کشته‌شدن جمعی از فرزندان پیامبر(ص) و ... به وقوع پیوسته است.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اراک اظهار کرد: به لحاظ اجتماعی هم کشور اسلامی به دلیل فتوحات صورت گرفته پهناور بود و به تبع فتوحات تبعیدهایی نیز از سرزمین‌های دیگر به سرزمین اسلامی صورت گرفت. در این دوران به دلیل همین تبعیدها مسائلی بین اعراب و غیر‌عرب‌ها ایجاد شده و تعصبات واختلافات طبقاتی و فرهنگی از جمله مهم‌ترین مشکلات ایجاد شده بود.
مبلغی اضافه کرد: مبارزه با حاکمیت و مرجعیت دینی و معصومین(ع)، استفاده از راویان دیگر و غیر معصوم یا وابستگان واقعی به معصوم از دیگر مشکلات به وجود آمده بود، آنان از روایات برای رفع نیازهای دینی و رسیدن به مقاصد شوم خود استفاده می‌کردند، دوران امامت آن حضرت 34 سال بود که از این زمان 18 سال در دوران بنی‌امیه و 16 سال در دوران حکومت عباسیان بود.

جعل احادیث؛ از بزرگ‌ترین آفات جامعه اسلامی
وی گفت: در زمان بنی‌امیه، هشام‌ابن‌عبدالملک اصرار داشت از فتاوای جعلی محمدبن شهاب زُهری استفاده کند، شهاب زهری فتاوای جعلی را می‌گفت و در مقابل وام‌های کلان دریافت می‌کرد. در زمان عباسیان نیز منصور دوانیقی به مالک‌ابن‌انس توجه داشت.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک تصریح کرد: جعل احادیث نقلی از دیگر مشکلات فرهنگی است، احادیث بزرگترین منابع شریعت اسلام هستند، اما در این دوران افرادی بودند که برای رسیدن به مقاصد خود از احادیث جعلی استفاده می‌کردند و حتی در این امر غلو کرده و احادیث را به امام صادق(ع) نسبت می‌دادند، بنی‌امیه و بنی‌عباس اباحه‌گری را تشویق کرده و با به کار گرفتن برخی از افراد آنان را وارد به جهل حدیث می‌کردند.

گسترش تفکر رأی و قیاس
وی مشکل بعدی دوران امام صادق(ع) را دوری از عصر نبوت بیان کرد و افزود: در دوران ایشان از عصر پیامبر(ص) فاصله گرفته بودند، ممنوعیت نقل حدیث توسط این امام همام از دیگر مشکلات این دوران است، کمبود منابع باعث روی آوردن مردم به رأی و قیاس شد که هیچ‌گونه پایه علمی از خدا و پیامبر(ص) نداشت.
حجت‌الاسلام مبلغی ادامه داد: مشکلات این دوران متشنج از مباحث سیاسی، فرهنگی، اعتقادی، اجتماعی و ...بود، حتی در این دوران شاهد قیام‌های متعددی همچون زید، یحیی‌ابن‌زید و ... از جناح‌های مخالف آن حضرت بودیم، آن حضرت برای مقابله با هریک از جناح‌ها و گروه‌ها تمهیدات خاص فرهنگی به تناسب چالش و مشکلات ایجاد شده اتخاذ فرمودند و پیش رفتند.

مشکلات فکری‌عقیدتی مردم آن زمان
وی اظهار کرد: با توجه به شرایط نابسامان آن دوران مشکلات عمدتا فکری بود و آن حضرت سعی داشت از طرق مختلف مردم را ارشاد فرمایند، در این زمان به دلیل متشتت بودن ابعاد جامعه، مردم در حال تفرقه و اختلاف‌پراکنی بودند و تنها پوسته‌ای از اسلام باقی‌مانده بود، ایشان در مواجه با مباحث اجتماعی اقدامات عملی همچون دستگیری، دلجویی و مساعدت نیازمندان اعم از مسلمان و غیر‌مسلمان را در پیش گرفت، امام قصد داشتند با استفاده از این شوه فاصله مردم از اسلام ناب را کم کند تا فاصله طبقاتی ایجاد شده از بین برود. امام صادق(ع) فرموند؛ «زمانیکه نیازمندی به فردی مراجعه کرد و خواسته‌ای داشت اگر آن فرد تلاش کند تا خواسته‌اش برآورده شود جهاد کرده است»

مدارا و هم‌نشینی با مخالفان
این استاد دانشگاه ادامه داد: این امام همام همواره توصیه به هم‌نشینی و همراهی با مخالفان داشت، ایشان همه وقت با مخالفان خود با اخلاق شایسته و مدارا رفتار می‌کرد، در جلسات اجتماعی مخالفان شرکت می‌کرد، اخلاق خوش، مدارا، هم نشینی با مخالفان از توصیه های آن حضرت است. ایشان فرمودند؛ «مدارا با مردم نیمی از ایمان است». قطعا مدارا باعث رشد و تعالی جامعه می شود.
حجت‌الاسلام مبلغی ادامه داد: تمام نکات و ابعاد زندگانی ایشان برای ما درس است، خوشبختانه در کشور جبهه‌های مخالف با اصل نظام و اسلام نداریم، ممکن است اختلاف سلیقه‌هایی باشد اما مخالف با اصل نظام نداریم. امام صادق(ع) اخلاق را در مناسبت‌های اجتماعی وارد کرده است. اخلاق شایسته قاعده طلایی است که باید رعایت شود. امام صادق(ع) فرمودند: «خداوند عزّوجلّ فرموده است، مردم عائله من هستند؛ پس محبوب‌ترين آنها نزد من، كسى است كه با آنان مهربان‌تر و در راه برآوردن نيازهايشان كوشاتر باشد».
وی در ادامه گفت: امام صادق(ع) به غیر‌شیعیان هم لباس و نان هدیه می‌دادند. حتی در زمان شهادت نیز دستور دادند 70 دینار به مردی دهند که به ایشان با دشنه حمله کرده بود.

مجادله احسن؛ شیوه امام صادق(ع)
مبلغی به آیه 125 سوره مبارکه«نحل» که می‌فرماید:«ادعُ إِلىٰ سَبيلِ رَبِّكَ بِالحِكمَةِ وَالمَوعِظَةِ الحَسَنه، وَجادِلهُم بِالَّتي هِيَ أَحسَنُ ۚ، با حکمت و اندرز نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما! و با آنها به روشی که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن!» استناد کرد و افزود: ایشان برای بقای اسلام مناظره‌هایی از جنس وحدت و ایجاد یکدلی انجام می‌دادند، ایشان با افرادی که هیچ اعتقادی به خدا نداشتند در فضای صمیمی و دوستانه مناظره می‌کردند.
وی با بیان اینکه امام صادق(ع) در رفتار خود تقیه که یکی از مباحث دینی است، را رعایت می‌کردند، اظهار کرد: گاه از تقیه برداشت اشتباه می‌شود، اصل تقیه بر پایه صیانت و نگهداری از دین و مبارزه با تفرقه معنا می‌شود، تقیه جزو دین خدا و از شرایط ایمان است. مدارا در مناسبت‌های اجتماعی نوعی تقیه است و امام صادق(ع) از سر ناچاری بعضا به تقیه روی می آوردند.
انتهای پیام