نگرش قرآن به محبت

به گزارش ایکنا از آذربایجان‌شرقی، در قرآن کریم کلمات مشتق از «حب» در موارد متعددی به کار رفته است. بعضی آیات بیانگر محبت خداوند به انسان‌هایی است که دارای صفاتی نیک هستند؛ همچنانکه در آیاتی دیگر محبت خداوند از انسان‌‌هایی که دارای صفات ناپسند هستند، نفی شده است. دسته‌ای دیگر از آیات محبت عده‌ای از انسان‌ها به خداوند را بیان می‌کند. آیاتی هم محبت متقابل خداوند و بعضی انسان‌ها را بیان کرده است.
متفکران مسلمان و مفسران کلام الهی هریک با مبانی خاص خویش این‌گونه آیات را تفسیر کرده و در موقع لزوم از آنها برای تأیید افکار و آرای خویش سود برده‌اند. بیشتر متکلمان محبت را به معنای اراده یا نوعی از انواع اراده می‌دانند. ازآنجاکه اراده فقط به ممکنات تعلق می‌گیرد، محال است محبت آدمی به ذات و صفات خداوند که واجب-الوجود است، تعلق گیرد. ازاین رو دوست داشتن خداوند یا به معنای اطاعت از او و یا به معنای دوست داشتن احسان و ثواب اوست. فیلسوفانی مانند فارابی و ابن‌سینا محبت را «ادراک خیر از آن جهت که خیر است» تعریف کرده و بر این باورند که خداوند بزرگ‌ترین عاشق و معشوق ذات خویش است و موجودات هم به طور غریزی به خیر مطلق برای کسب کمالات گرایش دارند و عاشق واجب‌الوجودند.

عاشق و معشوق حقیقی، خداوند است
حجت‌الاسلام مهدی منصوری، امام جمعه شربیان در گفت‌‌وگو با ایکنا اظهار کرد: عشق و عاشق حقیقی و معشوق حقیقی، خداوند است؛ زیرا جز او موجودی نیست و کائنات همگی جلوه‌های او هستند.
وی از علم و شعور نهفته در محبت گفت و افزود: در محبت، علم و شعور نهفته است و تا زمانى که انسان نسبت به چیزى شناخت پیدا نکند، آن را دوست نمی‌دارد.
وی با استناد به آیه 156 سوره اعراف خاطرنشان کرد: در این آیه می‌خوانیم: و برای ما در این دنیا نیکی مقرّر فرما و در آخرت نیز، زیرا که ما به سوی تو بازگشته‌ایم. خدا می‌فرماید: عذاب خود را به هرکس بخواهم می‌رسانم، و رحمتم همه چیز را فرا گرفته است و به زودی آن را برای کسانی که پرهیزگاری می کنند و زکات می‌دهند و آنان که به آیات ما ایمان می‌آورند، مقرر می‌دارم.
حجت‌الاسلام منصوری ایمان را نیرویی معنوی دانست و ادامه داد: ایمان یعنی باوری یا نیرویی معنوی که باعث می‌شود انسان با شجاعت و قدرت و صدق و اخلاص برای رضای خدا تلاش کند و در مسیر قرب الهی قرار بگیرد و با آرامش کامل بدور از هر گونه شک و شبهه‌ای به انجام وظایف فردی و اجتماعی خود همت گمارد و از سرزنش هیچ سرزنش کننده‌ای هراس به خود راه ندهد، علامت ایمان این است که فرد مومن حتی از مرگ در این راه نگرانی ندارد و آن را شهادت در راه خدا می‌داند و از آن استقبال می‌کند.
امام جمعه شربیان با اشاره به فرموده امیرمومنان علی(ع) یادآور شد: امیرالمومنین علی(ع) می‌فرمایند: اگر خدا را دوست مى‏‌دارید محبّت دنیا را از قلب‏هایتان خارج کنید.
وی افزود: عشق قابل تعریف ذاتی نیست و فقط کسی که واجد آن باشد، به‌خوبی ادراکش می‌کند.

حضور خداوند در خاطر ما، ارتباط ما را با او افزايش می‌دهد
صمد بهروز، عضو هیات علمی دانشگاه تبریز در گفت‌وگو با ایکنا اظهار کرد: حضور خداوند در خاطر ما، در همه لحظات زندگی، ارتباط ما را با او افزايش می‌دهد و به تدريج به پيوندی استوار می‌انجامد. يكی از حكمت‌های نمازهای پنجگانه، زنده نگه داشتن ياد خدا در طول شبانه روز، در دل مؤمن است.
وی ضمن بازگو نمودن راهکاری برای مورد محبّت و توجه خدا گرفتن افزود: اگر كسى در تكاپوى وصول به محبت الهى است طريق آن، تمسک به راه پيامبر اكرم(ص) است، بايد راه او را تعقيب كرد تا همانگونه كه او حبيب‌الله است و خدا او را دوست مى‌دارد، با پيروى او، شعاعى از محبّتى كه خدا به پيامبر اكرم(ص)دارد به ما نيز بتابد. بنابراين يكى از مهم ترين راههاى جلب محبّت خدا، ارتباط نزديک با رسول خداست، چون او محبوب مطلق خداست و شايد بتوان گفت، ساير محبت هاى خدا در سايه محبتى است كه به اين محبوبش دارد. اين سخن گزافى نيست؛ چرا كه همه موجودات امكانى در موجودى كه از همه كامل‌تر است جمعند، بالطبع چنين موجودى، در بادى امر مورد محبّت و توجه خدا قرار مى‌گيرد.
وی با استناد به آیه 165 سوره بقره خاطرنشان کرد: در این آیه می خوانیم: برخی از مردم نادان غیرخدا را همانند خدا گیرند و چنان که خدا را می باید دوست داشت با آنها دوستی ورزند، لیکن آنها که اهل ایمانند کمال محبّت و دوستی را فقط به خدا مخصوص دارند و اگر فرقه مشرکان ستمکار وقتی که عذاب خدا را مشاهده کنند، ببینند که قدرت خاص خدا است و عذاب خدا بسیار سخت است از شرک خود سخت پشیمان شوند.

معرفت، زمينه محبت و عبادت آگاهانه را فراهم می‌آورد
بهروز، ادامه داد: همان‏گونه كه معرفت، زمينه محبت و عبادت آگاهانه را فراهم می‌آورد، عبادت نيز متقابلاً زمينه‏ ساز حصول معرفتى عميق‌‏تر می‌شود و انسان در يك سير متقابل صعودى ميان معرفت، محبت و عبادت و دوباره معرفت بيشتر، محبت فزونتر و عبادت خالصانه‌‏تر، به سمت كمال و سعادت به پيش می‌رود.
عضو هیات علمی گروه معارف دانشکده الهیات و علوم اسلامی تبریز، افزود: انسان بطور طبيعى به چيزى كه داراى كمال است، علاقه مى‌ورزد، ولى اگر توجه‌اش به چيز كامل ترى جلب شد، رفته رفته از امور فروتر، چشم مى‌پوشد و محبّت آنها از دلش خارج مى‌شود.
بهروز، شناخت کمالی فرای امور دنیایی را برای راهیابی محبت‌های الهی به دل انسان را ضروری دانست و تاکید کرد: براى اينكه محبّت‌هاى الهى به دل انسان راه يابد و محبّت‌هاى دنيوى رخت بربندد، بايد كمالى را كه فراى دنيا و امور دنيايى است، شناخت و پى برد كه سرچشمه و مبداء همه كمالات؛ كمالات را در حد بى نهايت داراست و هر جمال و كمالى كه موجب محبّت و علاقه مى‌شود، در حد بى نهايت در او وجود دارد و از آنجا كه در ابتدا معرفت‌هاى ما از طريق امور مادى به دست مى‌آيد، در آغاز آفرينش و شروع زندگى و نيز درگذر آن، به امور دنيوى بيشتر تعلق داريم. گرچه انسان‌هاى معصوم از آغاز به امور معنوى توجه دارند و معرفتهايشان رنگ دنيايى ندارد؛ ولى آنها استثنا هستند. ما به گونه‌اى هستيم كه در ابتدا امور مادى و لذايذ دنيوى، توجه ما را جلب مى‌كند و براى كنار نهادن اين روحيه و توجه به امور معنوى و ارزش‌هاى الهى، بايد به وسايطى چنگ زنيم كه ارتباط ما را با خدا تقويت مى‌كنند.
انتهای پیام