غفلت در ثبت خاطرات پرستاران در جنگ/ لزوم رفع ضعف اطلاعاتی نویسندگان

سو‌ژه‌ای با موضوع زنانه‌های جنگ؛ موضوعی که کمتر در سال‌های پس از جنگ به آن توجه شده است. این رویکرد نه فقط در عرصه کتاب،‌ بلکه در حوزه هنر هفتم و هنرهای تجسمی کمتر نمود بیرونی داشته است.

بسیاری از بانوان ما در طول دوران دفاع مقدس به فعالیت‌های پشت جبهه مشغول بودند. این فعالیت‌ها از دوخت و دوز و شست و شوی لباس گرفته تا تهیه و جمع‌آوری مایحتاج رزمندگان در جبهه‌ها را شامل می‌شد. متاسفانه در سال‌های گذشته کتابی را که در این موضوع به رشته تحریر درآمده باشد مشاهده نکردیم. از این رو شاید بتوان گفت تا حدودی نقش بانوان در عرصه دفاع مقدس مورد غفلت واقع شده است و اگر چه نکاتی در این باره و در قالب کتاب‌های دفاع مقدسی خاطره، داستان و تاریخ شفاهی مطرح شده است،‌ اما در عین حال شاید انگشت‌شمار باشند آثاری که به نقش زنان در پشت جبهه پرداخته است و این نقش صرفاً به نبود همسر در این دوران و قرارگیری بار خانواده برعهده بانوان بسنده شده است.

البته منظور از تبیین این موضوع در قالب نقش همسری برای بانوان، بی‌ارزش شمردن آن نیست که قطع به یقین سختی بار زندگی و رفع حاجات و انجام امور منزل در نبود مردی که نقش پدر و همسر را دارد امری بسیار مهم و انکارناپذیر است. حتی این موضوع برای مادرانی که به پسران خود تکیه داشته‌اند و آنان در این دوران در کنار خانواده حضور نداشته‌اند نیز نمود و بروز دارد.

از این‌رو باید چنین نقش‌هایی در کتاب‌هایی که با موضوع دفاع مقدس دیده می‌شوند مورد توجه قرار گیرد و اگر چنین موضوعی وجود نداشته باشد،‌ سبب نقصان کتاب و داستان خواهد شد. به عبارتی وقتی خاطرات و سرگذشت شهید،‌ جانباز و رزمنده‌ای نوشته می‌شود و نقشی از بانوان در آن ترسیم نشده باشد،‌ نقصان دارد و کامل نیست. در چنین مواردی،‌ فردی که مسئولیت کارشناسی اثر را برعهده دارد باید از نویسنده بخواهد که نقش بانوان را در این اثر پررنگ کند؛ چرا که چنین موضوعی از ملزومات دفاع مقدس است.

نکته‌ای که اغلب نویسندگان بر آن تاکید دارند این است که زنان در دوران جنگ، در خط مقدم حضور نداشتند و تنها روزهای نخستی که عراق به ایران حمله کرده بود را می‌توان شاهد حضور بانوان در خط مقدم بود که در شهرهای قصر شیرین، خرمشهر، مرزهای کردستان،‌ گیلانغرب و ... حضور داشتند که به دفاع می‌ایستادند.

داستان فرنگیس که اخیراً از سوی سوره مهر منتشر شده است نمونه این گونه فعالیت‌های بانوان در عرصه دفاع مقدس است. برخی از بانوان در منطقه گیلانغرب اسلحه نداشتند و به همین منظور سعی می‌کردند با چوب و دیگر وسایل در برابر نیروهای عراقی بایستند.

در خرمشهر نیز بنا بر آنچه نقل شده است بانوان با نیروهای عراقی می‌جنگیدند و با اصرار مردان که مبادا به دست نیروهای عراقی به اسارت در بیایند از منطقه جنگی دور داشته شدند. در عین حال می‌توان گفت که بنا به اسناد موجود می‌توان حضور بانوان در شهرهای یاد شده را طی روزهای نخست جنگ اثبات کرد.

یکی دیگر از موضوعات مغفول مانده که از دید نویسندگان پنهان مانده است، بانوانی هستند که در نقش پزشک و پرستار در پشت خط مقدم مشغول به فعالیت بودند و می‌توان گفت که کتابی در این باره نوشته نشده یا اگر نوشته شده نیز آن قدر معرفی و تبلیغ نشده است که مخاطبان این حوزه از آن مطلع باشند. مصائب و سختی حضور در منطقه و از آن سو مجروحینی که تحت سرپرستی و درمان این گروه از بانوان قرار می‌گرفتند از سوژه‌های ناب دفاع مقدسی به شمار می‌آید.

شاید در این باره بتوان گفت که افراد انگشت‌شماری هم که در این عرصه به فعالیت پرداخته‌اند، خود به صورت خودنوشت آثاری را خلق کرده و خاطرات خود را به نوشتار درآورده‌اند. در عین حال باید گفت که خاطرات شفاهی به شدت در این حوزه دچار فقر است و نویسندگان در این حوزه با غفلت روبرو بوده‌اند و زمینه انجام فعالیت و خلق اثر بیشتر در این حوزه وجود داشته است که متاسفانه مغفول مانده است. در عین حال باید توجه داشت که زمان بسیاری برای ثبت این خاطرات در اختیار نداریم و همان طور که رهبر معظم انقلاب در این باره دغدغه دارند،‌ این گنجینه‌های حیّ و حاضر در حال از دست رفتن هستند و باید درصدد برآمد که در رقابت با زمان به ثبت این خاطرات اقدام کرد.

پرداختن به این حوزه نیازمند آن است که متولیان امر بیش از پیش به این حوزه توجه نشان دهند و به سفارش اثر بپردازند. افرادی نیز که دست به قلم دارند و می‌توانند به خلق رمان و داستان بپردازند باید به این سوژه‌های بکر و بسیار ذی‌قیمت روی بیاورند و نسبت به معرفی این آثار اقدام شود.

همچنین در اختیار قرار دادن اطلاعات از ملزومات این حوزه است که با در اختیار داشتن آنها،‌ نویسنده می‌تواند نسبت به نگارش اثر اقدام کند. از این رو بنیاد شهید می‌تواند از طریق بانک اطلاعاتی که در اختیار دارد به کمک نویسندگان بیایند. همچنین این بانک باید به‌روزرسانی شود و موضوعات ناب و بکر به نویسندگان پیشنهاد شود تا نهضت نگارش اثر در این حوزه به راه بیفتد.

انجام فعالیت فرهنگی و تبلیغی از دیگر اقداماتی است که در این باره می‌توان انجام داد. ضعف اطلاعاتی نویسندگان با تکمیل شدن از سوی نهادهای دارنده اسناد و مدارک و با موضوعات پیشنهادی رفع می‌شود. بر همین اساس نهادهای دارند مخزن تاریخ شفاهی باید فعالیت در این حوزه را جدی‌تر بگیرند و اطلاعاتی را که در اختیار دارند،‌ در دسترس نویسندگان این حوزه قرار دهند.

انتهای پیام