خلاقیت، کارگشایی و جریان‌سازی علمی؛ کارکرد همایش‌های علمی/ وقتی راهکار‌های ارائه شده آسیب‌زا می‌شود
گروه دانشگاه ــ همایش ملی مواجهه با آسیب‌های اجتماعی از دیدگاه اسلام روز گذشته در حالی برگزار شد که برخی اساتید نسبت به برخی کاستی‌ها اشاره داشتند؛ از جمله آنکه ارائه راهکار و تبیین نحوه مواجهه با آسیب‌ها باید بر جنبه توصیفی و تحلیلی مقالات غلبه داشته باشد و نه اینکه راهکارهایی عنوان شود که خود بر آسیب‌های اجتماعی دامن بزنند.
به گزارش ایکنا، همایش ملی «مواجهه با آسیب‌های اجتماعی از دیدگاه اسلام» روز گذشته، ۲۶ تیرماه در حالی برگزار شد که اکثر سالن‌های مرکز همایش‌های صداوسیما درگیر برگزاری کمیسیون‌ها و پنل‌های تخصصی این همایش شده بودند و هر کمیسیون با یک موضوع در حوزه آسیب‌های اجتماعی پژوهشگران را گرد هم آورده بود.
شاید بتوان گفت؛ تنوع موضوعات و عناوین متعدد پنل‌ها و برگزاری هم‌زمان آن‌ها از جمله دلایلی بود که افراد علاقه‌مند به مسائل اجتماعی نمی‌توانستند در چند پنل شرکت کنند و تنها باید به شرکت در یکی از آن‌ها بسنده می‌کردند. خبرنگار ایکنا نیز از میان این پنل‌ها در پنل «خانواده و سبک زندگی» شرکت کرد و مقالات در موضوع آسیب‌های اجتماعی در حوزه خانواده ارائه شدند که هر یک به مسائل مختلفی دامن می‌زدند و در بعضی موارد از جمله ارائه مقاله «تاملی بر موضوع تجرد زنان در ایران» مسائلی مطرح می‌شد که اعتراض حاضران را به همراه داشت. در جایی نویسنده مقاله گفت: کم شدن میل به ازدواج، بالا رفتن سن ازدواج و گذر جمعیتی و افزایش طلاق، اثر روانی بر دیگر دختران گذاشته و دختران بعدی در یک خانواده که در آن طلاق وجود داشته، علاقه‌ای به ازدواج ندارند، لذا از بحث تک‌همسری که نرم قالب جامعه است، به جایی می‌رسیم که باید به تعدد زوجات فکر کنیم.
پس از ارائه این مقاله برخی حاضران در جلسه فرصت پیدا کردند و دقایقی به بحث و پرسش و پاسخ پیرامون مباحث ارائه شده پرداختند و به بعضی سخنان سخنران ایراد وارد کردند. از جمله اینکه این تحقیق، آن‌گونه که در برگزاری این همایش بر این موضوع تاکید شده که به دنبال ارائه راهکاری و حل مشکل است، در پی حل مسئله نبوده و پشتوانه آماری خوبی ندارد و صرفا بر پایه حدسیات نگارنده به صورت توصیفی کار شده است. یکی دیگر از حضار به نگاه مردسالارانه صرف محقق ایراد وارد کرد و آن را مخالف با نگاه اسلامی دانست و گفت: آنجا که می‌گویید مردان به خواستگاری می‌روند و زنان خواستگاری می‌شوند، بنابراین حق انتخاب و شانس ازدواج مردان بیشتر است، تاریخ، اما چیز دیگری می‌گوید. در زمان پیامبر (ص) بوده‌اند زنانی که نزد ایشان می‌رفتند و تمایل خود را برای ازدواج با مردی اعلام می‌کردند.
سیدحسین شرف‌الدین، عضو هیئت علمی موسسه آموزش پژوهشی امام خمینی (ره) و رئیس پنل خانواده و سبک زندگی، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره نقاط قوت و ضعف برگزاری همایش مواجهه با آسیب‌های اجتماعی از دیدگاه اسلام، گفت: گاهی همه مباحث را نمی‌توان در قالب یک مقاله جای داد. هر یک از عناوین این همایش، یک همایش جداگانه را در موضوعاتی همچون اعتیاد، حاشیه‌نشینی، بدپوششی و طلاق می‌طلبد.
به گفته وی، یک مقاله قرار نیست کشکولی از همه چیز باشد. مقاله محوریت در موضوع دارد. اگر این‌طور باشد که مقاله‌اش را رد می‌کنند. باید بر اساس موضوع مشخص مقاله جلو برود.
توصیف و تحلیل؛ بخش عظیم مطالعات اجتماعی
وی افزود: برخی مقالات به گونه‌ای تنظیم نشده که یک راهکار ارائه دهد و صرفا مساله را مطرح و تبیین می‌کند. در علوم اجتماعی، توصیفات بخش مهم و عظیم کار‌های تحقیقاتی است و وقتی یک مسئله را مورد بررسی قرار می‌دهند، مباحثی از جمله اینکه مسئله چیست؟ حدود و ثغور آن چه‌قدر است؟ میزان فراوانی در جامعه چه میزانی است؟ مطرح است.
شرف‌الدین گفت: اگر به عوامل موثری هم در تحقیق برسند، بخشی از کار است. اینکه چه آثار و پیامد‌هایی دارد و اینکه چه راه‌حلی برای برون‌رفت از معضلات و آسیب‌های اجتماعی وجود دارد نیز بخشی از کار است. این را هم نباید فراموش کرد که هر کس از موضع تخصصی خود صحبت می‌کند.
وی ادامه داد: باید تخصص‌ها و رشته‌های مختلف در حوزه آسیب‌های اجتماعی را به میان آورد و بحث میان رشته‌ای بودن این عرصه مطرح می‌شود و البته که سیاستگذاران هم باید در این زمینه دخالت کنند.
عضو هیئت علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) با بیان اینکه هر کارشناس راهکار خود را در ارائه راهکار دارد، افزود: در تحقیقات حوزه آسیب‌های اجتماعی، کارشناسان باید بگویند بر اساس نگاه آن‌ها و بر اساس محدودیت‌های محیط و فرصت‌های آن، چه راهکارهایی در جامعه ایران جواب می‌دهد. این راهکار‌ها برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری، فرهنگ‌سازی و جامعه‌سازی می‌خواهد و باید در بخش‌های مختلف جامعه اشاعه پیدا کند و هر سازمانی وظایف خود را انجام دهد.
برگزاری نشست‌های علمی به جای همایش‌های بزرگ
وی پیشنهادی هم برای بهتر برگزار شدن همایش مواجهه با آسیب‌های اجتماعی از دیدگاه اسلام داشت و گفت: بهتر است این همایش با محوریت آسیب‌های خاص ادامه پیدا کند، مثلا آسیب اعتیاد تنها موضوع یک همایش باشد و از ابعاد و زوایای مختلف به بحث گذاشته شود. لزوما هم نباید همایش باشد، می‌توان در قالب نشست‌های علمی و تخصصی به آن پرداخت. گاهی اوقات بحث‌ها چالشی هستند، از سویی محدودیت در همایش وجود دارد. طی دو ساعت می‌خواهیم تعداد زیادی مقاله ارائه شود. باید فرصت داشته باشیم درباره آن‌ها بحث کنیم.
شرف‌الدین با بیان اینکه همایش تنها ویترینی از تحقیقات می‌تواند باشد، گفت: بعید می‌دانم اگر کسی این مقالات را نخوانده باشد با ارائه چند دقیقه‌ای چیزی از آن متوجه شود. باید نشست‌های علمی پیرامون موضوعات در طول سال برگزار شود و مقالات ارائه شده، چاپ و در سایت‌ها منتشر شود و این همایش‌ها تنها ویترینی از گزیده‌ها، حرف‌های برجسته، نو، خلاق و کارگشا باشد.
نفس برگزاری همایش؛ ایجاد جریان در جامعه علمی است
ثریا قطبی، مدیرگروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شاهد نیز یکی از حاضران در این پنل بود، وی در گفت‌وگو با ایکنا درباره برگزاری همایش مواجهه با آسیب‌های اجتماعی از دیدگاه اسلام، ضمن تشکر از برگزار کنندگان همایش و کمیته علمی آن، اظهار کرد: نفس برگزاری این نوع از همایش‌ها این است که موجب ایجاد یک جریان علمی در میان فرهیختگان کشور برای رفع معضلات و مقابله با آسیب‌های اجتماعی در سطوح مختلف باشد. البته لازم است مقالات ارسالی به همایش فرا تحلیل شوند. همچنین نقاط قوت و ضعف راهکار‌های مواجهه با آسیب‌های اجتماعی مطابق با آموزه‌ها و فرهنگ اسلامی ارزیابی و با یک نگاه جامع و نه جزیره‌ای مورد دقت نظر قرار گیرد. به نظر می‌رسد پاره‌ای از راهکار‌های پیشنهاد شده به طور مقطعی می‌تواند راه حل برون رفت برخی مشکلات در عرصه اجتماع باشد، اما در یک نگاه کلان راه‌گشای آسیب‌های اجتماعی در دوران حاضر نیست.
وی افزود: با توجه به چند وجهی بودن موضوع، لازم است راهکار‌ها به صورت همه جانبه و مطابق با شرایط زمانی و مکانی و در چارچوب تعالیم اسلام در نظر گرفته شود واز هر گونه شتاب‌زدگی در این خصوص پرهیز شود.
مدیرگروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شاهد گفت: همان‌گونه که برگزارکنندگان همایش تاکید داشتند؛ هدف از برگزاری همایش مواجهه با آسیب‌های اجتماعی از منظر اسلام است. امیدوارم در همایش‌های آتی نیز تنها مقالاتی پذیرش شود که در آن راه‌حل عملیاتی و مورد تایید اسلام در مقابله و پیشگیری با آسیب‌های اجتماعی ارائه شود تا از توصیف آسیب‌های اجتماعی عبور کرده و قدمی در مقابله و پیشگیری با آسیب‌ها برداشت.
گزارش از مریم روزبهانی
انتهای پیام
