نگاه‌های معطوف به شیعه برای رعایت اخلاق و آداب در حرمين‏

به گزارش ایکنا؛ در ادامه بررسی اخلاق و آداب در حج و زیارت به اخلاق و آداب در حرمین اشاره خواهیم کرد تا حجاج بتوانند بهره‌های معنوی بیشتری از این سفر نورانی ببرند.

‏
رفتار با دیگر زائران‏

 

اجتماع کنندگان در حج، ترکیبى هستند از مسلمانان جهان، با ملیت‏ ها و مذاهب گوناگون که هر چند در اصول و مبادى دین، داراى وحدت نظرند، اما در مسائل فرعى و آداب و سنن موارد اختلافى دارند. موارد اختلاف هر چند از دید جامعه بزرگ اسلامى، مانع وحدت و همدلى امت نیست، اما در این میان پاره‏ اى فرقه‏ هاى تندرو و متحجر و خشک و افراطى هستند که مى‏ کوشند اختلافات فرعى را به عامل تفرقه تبدیل کنند و دستمایه کینه امت نسبت به یکدیگر سازند و پیروان مذاهب اسلامى را در جبهه کاذب مشغول و سرگرم نگهدارند که نتیجه آن چیزى جز غفلت از دشمن اصلى مشترک اسلام و مسلمین (استکبار جهانى) نیست؛ به طور مثال زیارت اولیاى خدا و توسل به آن‌ها را که یک سنت حسنه اسلامى و مستند به روایات فریقین و سنت نبوى و سیره مسلمین است، دستاویز قرار داده و بدین‏وسیله تا سرحد تکفیر مؤمنان پیش مى‏ روند که‏ نمونه‏ هاى آن را در نوشته‏ ها و خطابه‏ ها و تبلیغات انحرافى آنها، حتى در مراسم حج، که مظهر وحدت و توحید است، به صورت گسترده‏ اى مشاهده مى‏ کنیم. این‌ها دانسته و ندانسته به نام اسلام، به دشمنان اسلام خدمت مى‏ کنند.

 

خوشبختانه سنت و سیره اهل بیت(ع) در اینجا نیز وظیفه را مشخص کرده است و از آنجا که تاریخ اسلام پس از عصر رسالت با شرایطى از این قبیل مواجه بوده در روایات، از یکسو به شیعیان توصیه شده که چهره عملى صالحى از خود نشان دهند و آنگونه که زیبنده یک فرد مؤمن و پیرو اهل بیت(ع) است عمل کنند، آداب حسنه را در معاشرت پیش گیرند که این مسئولیت شیعه بودن است، از سوى دیگر به نوع موضع‌گیرى در برابر مخالفان در گفتار و کردار مسالمت و مماشات، بدانگونه که مصالح اسلام و عموم مسلمین را در بر گیرد، توصیه شده است.

 

بنابراین، جدا از هر گونه مصلحت اندیشى اجتماعى، نفس شیعه بودن مسئولیت است. کسى که مدعى ولایت على(ع) و فرزندان اوست؛ یعنى در حقیقت خود را پیرو واقعى اسلام و امت صدیق محمد(ص) و عامل به قرآن کریم مى‏ داند، باید این دعوى را در عمل به اثبات رساند. کسى که در برابر امامان سر تسلیم فرود مى‏ آورد، در مصائب آن‌ها گریه مى‏ کند و بر آنان‏ سلام و صلوات مى‏ فرستد، به بیوت و قبور آنان احترام مى‏ گذارد، باید آن بزرگواران را که اسوه حسنه اسلامى بودند، در عمل اطاعت کند و بداند که اگر خلاف این عمل کند، روح پاک امامان را آزرده است، علاوه بر آنکه در نظر مخالفان چهره ناصالح از تشیع ارائه کرده و این در پیشگاه خداوند نکوهیده است.

 

امام صادق(ع) دراین‏ زمینه فرمودند: «فرو خوردن خشم در برابر دشمنان در دولت آنها، تقیه و دوراندیشى است براى آنکس که بدان عمل کند و بدینوسیله از تعرض بلا در دنیا مصون بماند و عناد دشمنانشان را در دولتشان دفع کند و درگیر شدن با آن‌ها بدون تقیه مخالفت با امر خداوند بزرگ است. پس با مردم سازش و مدارا کنید تا شما را در نظر آنان سنگین جلوه دهد و با آنان دشمنى نکنید که موجب شود آن‌ها را بر خودتان مسلط نمایید و خوار و ذلیل شد.»

 

 

ناگفته نماند که استراتژى شیعه در طول تاریخ با تکیه بر مکتب اهل بیت(ع) همکارى نکردن با ظلم و ستم و فساد و تجاوز بوده است و به همین دلیل شیعه مظلوم‏ ترین فرقه اسلامى در هر زمان بوده است؛ چرا که دست بیعت به ظالمان و غاصبان نداده و غرامت این آزادگى و ستم ستیزى را در زندان‏ هاى مخوف و بر چوبه‏ هاى دار و با شهادت و اسارت پرداخته است. اما آنچه در حسن معاشرت و مماشات با مخالفان رسیده، در حقیقت شیوه و تاکتیک عملى را در فضاى مخالف ارائه مى‏ کند و با مواضع اصولى شیعه منافاتى ندارد.

 

پاسدارى کرامت شیعه‏

در میان جمع میلیونى زائران مسلمان جهان و در اوضاع و احوال کنونى شیعه باید بیشتر از هر زمان چهره صالحى در معاشرت از خود نشان دهد و اعمال و مناسک را به نیکوترین وجه و نظم و وقار به پایان برد تا آبرویى باشد براى کشور و مذهب و انقلاب اسلامى که امروزه مورد توجه دوستان و هجمه دشمنان قرار دارد. بى‏ توجهى نسبت به آنچه گذشت و آنچه خواهد آمد بهانه‏ اى است تا دیگران ضعف‏ هاى ما را هر چند که ناچیز باشد، بزرگ کنند و در دید جهانیان به نمایش بگذارند. زائران باید توجه داشته باشند که دولت جمهورى اسلامى ایران و سازمان حج و بعثه مقام معظم رهبرى بیشترین تلاش را در برگزارى حج و عمره، به شیوه‏ اى آبرومند دارند و از هر گونه فداکارى مادى و معنوى در این خصوص دریغ نمى‏ ورزند و به اعتراف دیگران، بهترین نوع برگزارى و سرویس دهى و خدماتى در حج و عمره، برای ایرانیان است و این از بى‏ انصافى است که برخى قدر این نعمت را نشناسند و با بى‏ توجهى به وظایف شرعى و اخلاقى و یا اظهار عجز و ندارى به خاطر چند ریال بى‏ ارزش در خرید اجناس و چانه زدن‏ هاى زیاد، کرامت خود و کشور را لکه دار کنند.

 

 

مسجد الحرام و مسجد النبى و حرم اهل‌بیت(ع) آداب و ادعیه و اذکارى دارد که برخى در مناسک و برخى در کتب آداب و ادعیه حرمین آمده است و البته این‌ها محور بحث ما نیست. آنچه در اینجا مورد نظر ماست لزوم رعایت شأن حرمین شریفین و احترام و ادب به هنگام تشرف و دخول و خروج و استفاده صحیح از لحظه‏ هایى است که براى عبادت و زیارت در این اماکن مقدس اختصاص داده مى‏ شود و خوددارى از آنچه مناسب با آن حریم پاک نیست و براى زائر ناپسند و از نگاه دیگران نقص و عیب است.

 

کسى که مى‏ خواهد در این حریم پاک وارد شود، نه تنها از نظر غسل و وضو و طهارت بدن و لباس باید خود را مهیا سازد، بلکه از پاکى درون و صفاى نفس نیز باید برخوردار باشد. بداند به کدام سرزمین گام مى‏ نهد، با چه کسى سخن مى‏ گوید. کوچکى خود و عظمت صاحبخانه را متذکر باشد. سنن و آداب تشرف را بداند. ادب حضور را نگهدارد. بى‏ محابا و بى‏ مقدمه وارد نشود. بر در خانه توقف کند. اذن دخول بخواند و با هر زبان که مى‏ تواند اجازه ورود بخواهد و وقار و سکینه و ادب و تمکین با خود همراه ببرد. با تواضع و تعبد و احترام سخن بگوید و شأن و منزلت میزبان‏ را، که خدا و رسول و امامان هستند، با تمام وجود رعایت کند و از آنچه در شأن این حریم کبریایى نیست و شواغل و عوامل غفلت بپرهیزد. به وسوسه‏ هاى شیطانى که معمولًا در طواف و سعى و نماز و ... اتفاق مى‏ افتد توجه نکند.

 

 

سیره نبوى و امامان و اولیاى خدا را، در آن هنگام که به مسجد الحرام مى‏ آمدند، بیاد آور که آن بزرگواران دراین لحظات و در این میعادگاه ایمان و عشق چه حالى داشتند و چگونه با حضرت معبود سخن مى‏ گفتند. در احوالات حضرت باقر العلوم(ع) آورده‏ اند که، چون وارد مسجد الحرام گردید، صدایش به گریه بلند شد و آنقدر گریست که صداى گریه‏ اش در مسجد پیچید و اهل مسجد را تحت تأثیر قرار داد.

 

معاویة بن عمار از امام صادق(ع) نقل کرده که فرموندد: «هرگاه داخل مسجد شدى، با پاى برهنه و با سکینه و وقار و خضوع و خشوع وارد شو» راوى گفت: خشوع چیست؟ امام فرمود: «آرامش و وقار و طمأنینه و اینکه با تکبر وارد نشوى». آنگاه فرمود:، چون به مسجد داخل شدى درب مسجد توقف کن و بگو: «السلام علیک ایّها النّبى و رحمة اللَّه و برکاته، بسم اللَّه و باللَّه و من اللَّه و ماشاء اللَّه و السلام على انبیاء اللَّه و السلام على رسول اللَّه و السلام على ابراهیم و الحمدللَّه رب العالمین» و هنگامی که به مسجد درآمدى دستهایت را بلند کن و رو به خانه کعبه بایست و بگو: «خدایا! در این مقام و در آغاز مناسک خود از تو مى‏ خواهم توبه‏ ام را بپذیرى، ازخطاهایم درگذرى و بار سنگین‏ گناه رااز دوشم بردارى» همچنین از سیره مبارکه نبوى آورده‏ اند که، چون در حجة الوداع وارد مسجد الحرام شد، همین که چشمش به کعبه افتاد، این دعا را خواند: «بار خدایا! این خانه‏ ات را شرافت و عظمت و کرامت و مهابت افزون‏تر ببخش.» آنگاه دست مبارک بلند کرده و با گفتن تکبیر چنین عرض نیاز کرد: «خداوندا! تویى سلام و از تو سلام. اى پروردگار، ما را به سلام و تحیت خود گرامى‏ دار.» زائر گرامى؛ احوال این بزرگواران را بیاد آور و مقامى را که در آن قرار دارى توجه داشته باش و با تضرع و زارى دامن دوست بگیر و از او بخواه تا دست تو را بگیرد و بگو: «مستمندى و گرفتارى به درگاهت آمده، پس از بهشت برین، او را صدقه‏ اى ده»

 

 

بر زائر است که در یک مراقبت دائمى، فکر و ذهن و فرصت‏ هاى گرانقدر را در این مکان مقدس به کارهاى بیهوده مشغول ندارد و بیشتر اوقاتش را به ذکر و فکر، دعا و نماز و طواف و تلاوت قرآن بگذراند. در روایت آمده است زائر به عدد ایام سال قمرى، که ۳۶۰ روز است، طواف کند و اگر آن مقدار ممکن نبود هر قدر که ممکن است طواف کند. در برخى روایات توصیه شده ۵۲ طواف کند که هر طواف هفت شوط است. امام چهارم حضرت زین العابدین(ع) درباره خواندن قرآن فرمود: «اگرکسى در مکه ختم قرآن کند نمى‏ میرد تا آنکه پیامبر خدا را ببیند و جایگاه خود را در بهشت مشاهده کند».

 

بنابراین، تا در مسجد نشسته‏ اى دیدگانت را به خانه کعبه و آن مناره‏ هاى نور متوجه گردان که این خود عبادت است؛ تا چشم و دلت فروغ و بها گیرد و پشت بر خانه ننشین و با این و آن حرف نزن و خود را به این‏سو و آن‏سو مشغول‏ ندار که فرصت بسیار کم است و عمر سفر کوتاه. از نماز غفلت نباید کرد، بخصوص در شب هاى نورانى مکه و مسجد الحرام و آیا زائر گرامى مى‏ داند که نماز در مسجد النبى(ص) در مدینه طیبه، به روایتى معادل هزار نماز و بنا به برخى روایات 10 هزار نماز در جاى دیگر است.

 

از آدابى که باید زائر در زمان هاى ازدحام رعایت کند، این است که اگر طواف واجب خود را انجام داده و نماز طواف را خوانده و مى‏ خواهد طواف مستحبى بجا آورد و یا نماز مستحبى بخواند، با فاصله بیشترى از کعبه طواف کند و نماز را در هر نقطه‏ اى از مسجد که خلوت بود، بجا آورد تا آنان که طواف واجب دارند و ضعفا و زنان و بیماران بتوانند بدون مشکل اعمال خود را انجام دهند.

 

 

این مشکل در مورد حجرالأسود بیشتر است. هر چند بوسیدن حجر و استلام آن واجب نیست و مستحب است و هر گاه استلام حجر ممکن نباشد اشاره با دست کفایت مى‏ کند، چنانکه در روایت آمده که معاویة بن عمار از حضرت صادق(ع) پرسید: مردمى به حج مى‏ آیند و استلام حجر نمى‏ کنند؟ امام فرمود: «اگر نتوانند خداوند عذرشان را مى‏ پذیرد». و نیز محمد بن عبید خدمت حضرت رضا(ع) عرضه مى‏ دارد: مردم ازدحام مى‏ کنند و براى استلام حجر با یکدیگر مى‏ جنگند؛ امام مى‏ فرماید: «هرگاه چنین وضعى بود با دست خود اشاره کن».

 

 

زائران ما باید مانند مسلمانان سایر کشورها، در مراسم عبادى، به ویژه نماز جماعت حاضر شوند و با اعمال غیرعادى موجب وهن مذهب و تنفر دیگران از مکتب حیات بخش اهل بیت نشوند که این خسرانى عظیم و غیرقابل جبران است و روح امامان از آن برائت دارد و بیزار است. ترک کردن مساجد در اوقات اذان و نماز و خروج از صفوف نماز گزاران و گردش در بازار و خیابان و یا نشستن پشت در مغازه‏ ها یا دربِ هتل‏ ها و یا به دوش کشیدن کالا و راهى منزل شدن در موقعى که سیل جمعیت به سوى مسجد الحرام و مسجد النبى سرازیر است در هیچ وضعیتى صحیح و زیبنده نیست، به ویژه در محیطى که اعمال شیعه با حساسیت دنبال مى‏ شود و ناظران آن را به حساب مکتب تشیع مى‏ گذارند.

 

 

همچنین به زائران باید توصیه شود که هنگام نماز خود را به زیارت بقیع مشغول نسازند و حتى در پشت دیوارهاى بقیع به نماز نایستند که در وضعیت کنونى، چهره بسیار نامطلوبى دارد و امامان مظلوم بقیع هرگز رضا نمى‏ دهند که شیعه آن‌ها وقت نماز پشت دیوار بقیع به توسل و زیارت یا نماز بایستد و از نماز مسجد النبى محروم بماند و زبان دیگران را به بدگویى بگشاید.

شیعه مدعى پیروى از امامانى است که حتى اگر در میدان جنگ بودند، نماز اول وقت را رها نمى‏ ساختند که نمونه آن نماز امیرالمؤمنین علی (ع) در صفین و نماز سیدالشهدا(ع) در کربلا است، حال چگونه چنین شیعه‏ اى نماز در مسجد مدینه را با آن همه فضیلت جلو چشم آشنا و بیگانه از دست‏ مى‏ دهد و خود را به زیارت یا بازار و یا اتلاف وقت، پشت مغازه‏ ها مشغول مى‏‌دارد و در گوشه و کنار مى‏ نشیند تا نماز تمام شود و به پرسه زدن در بازار ادامه دهد؟

 

انتهای پیام