نگاهی به آثار و برکات دنیوی و اخروی عفو و گذشت
گروه اجتماعی ـ عفو و گذشت آثار و برکات فراوانی دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به عزت و سربلندی اشاره کرد؛ از آثار عفو و گذشت می‌توان به آثار دنیوی شامل حصول تقوا، عزت، سلامت روح و جان، پیروزی، از بین رفتن کینه‌‌توزی‌ها، محبت خداوند و نزول رحمت الهی و از آثار اخروی عفو نیز می‌توان به ورود به بهشت، اجر و پاداش اشاره کرد.
به گزارش ایکنا از لرستان، عفو یکی‌از خصایص ارزشمند اخلاقی و به‌معنای گذشتن از گناه و ترک کیفر آن است و اصل و ریشه آن به معنی محو و نابودی است. انسان در زندگی خانوادگی و اجتماعی باید از خصلت مهمی به نام «عفو و گذشت» برخوردار باشد، زیرا انسان‌ها در برخورد با دیگران، اشتباه می‌کنند و خطاهای عمدی یا غیرعمدی مرتکب می‌شوند که اگر گذشت نباشد، کینه و کدورت و جنگ و نزاع، سراسر زندگی را دربرمی‌گیرد و همه زیبایی‌ها و نعمت‌ها را در خود فرو می‌برد.
عفو و گذشت در دنیا و آخرت آثار و برکات فراوانی دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به عزت و سربلندی اشاره کرد؛ کمااینکه رسول خدا(ص) فرمود: «کسی که اهل عفو و بخشش باشد عزیز میشود پس اهل عفو باشید تا خداوند عزیزتان گرداند» و در حدیث دیگری فرمود: «به دیگران رحم کنید تا مورد رحم واقع شوید و از دیگران بگذرید تا از شما گذشت شود».
سیره پیامبر خدا(ص)، مالامال از گذشت‌های درس‌آموز بود تا در پناه آن مردم بتوانند در صلح و آرامش به‌سر ببرند، کلام عمیق ایشان این بود که «همدیگر را ببخشید تا کینه‌ها از بین برود».
توصیه‌های مکرر پیامبر(ص) به عفو و گذشت در حالی‌است که ایشان مورد آزار و اذیت فراوانی قرار می‌گرفت، چنان‌که فرمود: هیچ پیامبری در راه ابلاغ رسالت مانند من آزار ندید، اما با این وجود همواره عفو گذشت داشت؛ کمااینکه پیامبر(ص) در سال هشتم بعد از فتح مکه اعلام عفو عمومی کرد و همه کسانی‌را که آن حضرت و یارانش را آذیت و شکنجه کرده بودند آزاد کرد.
امام صادق(ع) در تعریف عفو می فرمایند: «عفو کردن و از تقصیر گذشتن با وجود قدرت و انتقام، طریقه پیامبران و متقیان است و معنی عفو آن است که هر گاه از کسی جرمی و تقصیری نسبت به تو واقع شود، پیِ او نروی و به او اظهار نکنی و از ظاهر و باطن فراموش کنی و احسان را به او زیاده تر از پیش کنی».
پیامبر اکرم(ص) نیز در این رابطه می‌‌فرمایند: «هر کس قدرت(بر انتقام) دارد، گذشت کند، خداوند در روز لغزش از او درگذرد» و امام علی(ع) نیز در این رابطه فرموده است: «بدی یا خوبی را به نیکی پاداش ده و از بدی درگذر، به شرط آن‌که به دین لطمه ای نزند یا در قدرت اسلامی ضعفی پدید نیاورد».
مهم‌ترین عامل در ایجاد و تقویت فضیلت اخلاقی چون عفو و گذشت آن است که آدمی متوجه قدرت الهی شود. توجه به قدرت الهی و این‌که خداوند خود کمتر به عدل خویش مردم را در دنیا مؤاخذه میکند، بلکه به عفو و گذشت با آنان مواجه میشود و از بسیاری از گناهان و خطاهای بشر می گذرد نشان می دهد که اصل عفو و احسان امری خوب و فضیلتی الهی است.
توجه انسان نسبت به آمرزش و غفران خداوند؛ از عوامل ایجادی و تقویت‌کننده عفو و گذشت
از دیگر عوامل ایجادی و تقویت‌کننده می توان به توجه انسان نسبت به آمرزش و غفران خداوند اشاره کرد. پیامبر اکرم(ص) می فرمایند: «از گناهان مردم درگذرید، تا خداوند بدین سبب عذاب دوزخ را از شما دور گرداند. پس اگر دوست داری مورد رحمت خداوندی قرار گیری، خودت نیز اهل رحمت و گذشت و مهربانی باش».
از آثار عفو و گذشت می‌توان به آثار دنیوی شامل حصول تقوا، عزت، سلامت روح و جان، پیروزی، از بین رفتن کینه‌‌توزی‌ها، محبت خداوند و نزول رحمت الهی و از آثار اخروی عفو نیز می‌توان به ورود به بهشت، اجر و پاداش اشاره کرد.
عفو و گذشت از نگاه روایات
رسول خدا(ص) در این رابطه فرموده است: «آیا به شما خبر ندهم از بهترین شیوه در دنیا و آخرت؟ گذشت از هر کس که به تو ستم کرده، پیوست کنی با هر که از تو بریده و احسان به هر که هم به تو بدی کرده و بخشش به هر که هم تو را دریغ داشته».(اصول کافی جلد 4، ص 325)
امام صادق(ع) نیز فرموده است: «سه مورد از مکارم دنیا و آخرتند: در گذری از کسی‌که به تو ستم کرده و پیوند کنی با کسی که از تو بریده و بردباری کنی هنگامی که با تو نادانی کنند».
ابی‌حمزه ثمالی گوید: شنیدم علی‌بن الحسین(ع) می‌فرمودند: چون روز رستاخیز شود، خداوند تبارک و تعالی اولین و آخرین را در یک سرزمین گرد آورد، سپس جارچی جار کشد کجایند اهل فضل؟ پس پیشاهنگان مردم برخیزند و فرشته‌ها آنان را دیدار کنند و بگویند فضل شما چه بوده است؟ در پاسخ گویند: ما پیوند می‌کردیم با هر که از ما می‌برید و بخشش می‌کردیم به هر که از ما دریغ می‌کرد و گذشت می‌کردیم از هرکه به ما ستم می‌کرد، فرمود: به آن‌ها گفته شود: راست گفتید، به بهشت در‌آیید.(اصول کافی جلد 4، ص 327)
امام باقر(ع) نیز در این رابطه فرموده است: «پشیمانی بر گذشت بهتر و آسان‌تر است از پشیمانی بر کیفر است» و نیز امام علی(ع) فرموده است: «زشت‌ترین عیب‌ها کم گذشتی از لغزش مردم و بزرگ‌ترین گناهان شتاب کردن در انتقام است».
همچنین، امام سجاد(ع) فرموده است: «حق اخلاقی آن کس که به تو بد کرده این است که او را عفو نمایی و اگر بدانی عفو تو مضر است و او را به تجری و تجاوز وا می‌دارد، برای کیفر او، از قانون و مردم نصرت می‌طلبی».
همچنین، اسمعیل بن فضل هاشمی از امام صادق(ع) سؤال کرد: چرا حضرت یعقوب طلب عفو فرزندان را به تعویق انداخت، ولی یوسف فوراً برادران گناهکار خود را بخشید و برای آمرزش آنان دعا کرد: حضرت در جواب فرمودند: اول آن‌که جوان از پیر رقیق‌القلب‌تر است به این جهت یوسف از عذرخواهی برادران زودتر متأثر شد و آنان را فوراً بخشید. دوم آن‌که فرزندان یعقوب به یوسف ستم کرده بودند، یوسف خود صاحب حق بود و آن‌را فوراً بخشید، ولی یعقوب که باید حق دیگری را ببخشد، به تعویق انداخت که سحر شب جمعه برای آنان طلب آمرزش نماید.(سفینه، «قلب»،ص 442)
عفو و گذشت از نگاه قرآن
مطالعه قرآن‌‌کریم به ما نشان می دهد آیاتی که مشتمل بر واژه عفو بوده و یا واژه هایی که بر معنی عفو دلالت می کنند مانند؛ رحمت و مغفرت و...)، به روشنی گویای موضوع عفو و گذشت هستند.
ازجمله آیاتی که به عفو و گذشت اشاره داشته است می‌توان به آیه 127 آل‌عمران اشاره کرد که خداوند در این آیه فرموده است: «لِیَقْطَعَ طَرَفًا مِّنَ الَّذِینَ کَفَرُواْ أَوْ یَکْبِتَهُمْ فَیَنقَلِبُواْ خَآئِبِینَ؛ تا برخى از کسانى را که کافر شدهاند نابود کند یا آنان را خوار سازد تا نومید بازگردند».
همچنین در آیه 149 نساء در رابطه با عفو و گذشت آمده است: «إِن تُبْدُواْ خَیْرًا أَوْ تُخْفُوهُ أَوْ تَعْفُواْ عَن سُوَءٍ فَإِنَّ اللّهَ کَانَ عَفُوًّا قَدِیرًا؛ اگر خیرى را آشکار کنید یا پنهانش دارید یا از بدیى درگذرید پس خدا درگذرنده تواناست» و در آیه 92 سوره یوسف آمده است: «قَالَ لاَ تَثْرَیبَ عَلَیْکُمُ الْیَوْمَ یَغْفِرُ اللّهُ لَکُمْ وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ؛[یوسف] گفت امروز بر شما سرزنشى نیست خدا شما را مىآمرزد و او مهربان‌ترین مهربانان است».
همچنین در آیه 193 و 237 بقره به مبحث عفو و گذشت اشاره شده چنان‌که در آیه 237 بقره در این رابطه آمده است: «وَإِن طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ وَقَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَرِیضَةً فَنِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ إَلاَّ أَن یَعْفُونَ أَوْ یَعْفُوَ الَّذِی بِیَدِهِ عُقْدَةُ النِّکَاحِ وَأَن تَعْفُواْ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَلاَ تَنسَوُاْ الْفَضْلَ بَیْنَکُمْ إِنَّ اللّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ؛ و اگر پیش از آن‌که با آنان نزدیکى کنید طلاقشان گفتید در حالى‌که براى آنان مهرى معین کردهاید پس نصف آن‌چه را تعیین نمودهاید [به آنان بدهید]مگر این‌که آنان خود ببخشند یا کسى‌که پیوند نکاح به دست اوست ببخشد و گذشت کردن شما به تقوا نزدیک‌تر است و در میان یکدیگر بزرگوارى را فراموش مکنید زیرا خداوند به آن‌چه انجام مى‌دهید بیناست».
خداوند متعال در آیه 193 سوره بقره می‌فرماید: «وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لاَ تَکُونَ فِتْنَةٌ وَیَکُونَ الدِّینُ لِلّهِ فَإِنِ انتَهَواْ فَلاَ عُدْوَانَ إِلاَّ عَلَى الظَّالِمِینَ؛ با آنان بجنگید تا دیگر فتنهاى نباشد و دین مخصوص خدا شود پس اگر دست برداشتند تجاوز جز بر ستمکاران روا نیست».
آثار اخروی عفو در کلام رسول خدا(ص)
پیامبر(ص) فرمود: زمانی‌که قیامت فرا رسد، منادی ندا دهد کسانی‌که اجرشان را خداوند عطا خواهد کرد داخل بهشت شوند، سؤال میشود؟ چه کسانی هستند که اجرشان به عهده خداست؟ جواب می‌رسد کسانی‌که نسبت به خطاهای دیگران گذشت می‌کردند، آن‌ها کسانی هستند که بدون حساب وارد بهشت می‌شوند.
حضرت محمدمصطفی(ص) در اخلاق شخصی و فردی نرم و ملایم بود و همین امر مهم‌ترین عامل گسترش اسلام و جذب افراد به اسلام و مسلمانان شد و به‌طور کلی، خوش‌خلق بودن و پرهیز از عبوسی و خشونت، سبک و روش منطقی اسلام در رهبری و مدیریت است.
عفو و گذشت در سیره امام علی(ع)
عفو و گذشت یکی‌از خصایص اخلاقی امام علی(ع) است، مروت و گذشت امام علی(ع) نادرتر از آن است که در تاریخ نظیری داشته باشد، یکی‌از نمونه‌های آن می‌توان به این مورد اشاره کرد که در جنگ‌ها به سربازان سپاه فرمان می‌داد که مبادا در حال خشم و ناراحتی دشمن را که فرار میکند به قتل برسانید و یا زخمی‌ها را رها کنید.
امام علی(ع) همواره در جنگ‌ها سربازان سپاه خود را سفارش می‌کرد که پوشاک کسی را برندارید و همچنین مال کسی را به ناحق برندارید، حضرت علی(ع) بر دشمنان کشته شده در جنگ جمل نماز خواند و برای آنان از خداوند متعال طلب مغفرت کرد.
امام علی(ع) در پایان جنگ جمل عبدالله‌بن زبیر، عبدالله حکم و سعید‌بن عاص را مورد عفو قرار داد و این در حالی بود که این افراد برای مرگ و کشتن حضرت علی(ع) لحظه‌‌شماری می‌کردند، و در جایی دیگر دستور داد که 20 نفر از یاران خود را به جرم بدگویی به عایشه 100 ضربه شلاق بزنند که این‌ها همه نشانه گذشت این امام همام است.
انتهای پیام
