چهل سالگی انقلاب و ضرورت آسیبشناسی حوزه نشر قرآن کریم
گروه ادب ــ توسعه فعالیت‌های انتشاراتی در حوزه قرآن کریم به ویژه در دو دهه اخیر رشد و توسعهای شتابان و پرسرعت داشته است و از این رو میتوان انقلاب اسلامی را عامل و بانی اصلی این توسعه دانست که با بهرهگیری از فناوریهای نوین جهانی و دانش بومی ایرانیان در عرصه‌های کتابت و امور هنری به ثمر نشسته است.
ظهور انقلاب اسلامی در روزهای سیاه و تاریک حکومت ستم‌شاهی و طلیعه نور امید در جهان در پرتو تعالیم و اندیشه‌های بلند اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی (ره) نخستین بذرهای توجه ویژه به قرآن و تعالیم انسانساز این کتاب آسمانی را در جای جای این سرزمین حاصل‌خیز به جای گذاشت تا امروز که چهل سال از این انفجار نورانی حق و حقیقت گذشته است، شاهد شکوفایی درختان پربار این باغ مصفا باشیم.
توجه به قرآن در قالب موضوعات مختلفی چون حفظ، قرائت، روخوانی، تفسیر، برگزاری مسابقات بین‌المللی در ایران و گسترش و توسعه قابل توجه اینگونه فعالیت‌ها در سراسر جهان و به ویژه در کشورهای اسلامی و گسترش مناسبات، ارتباطات و فعالیت‌های حوزه قرآنی در داخل کشور، که حالا به شجره طیبه‌ای بدل شده است و میرود تا سایه بلندش بر سر همه جهانیان بنشیند و همه جهانیان را میهمان این سایهسار آسمانی کند، از مهمترین جلوه‌های این انقلاب مردمی و اسلامی بوده است.
در سایه همین توجه به انواع فعالیت‌های قرآنی، نشر و توسعه فعالیت‌های انتشاراتی در حوزه قرآن هم مورد توجه ویژه فعالان حوزه‌های نشر، چاپ و توزیع قرار گرفت و در حال حاضر نشر قرآن کریم و آثار مربوط به این حوزه مهم راهبردی دینی و عقیدتی با گستره‌ای قابل توجه دنبال شده و توسعه مییابد.
اگر چه انتشار و توسعه فرهنگ مکتوب قرآنی در ایران از حداقل صد و پنجاه سال گذشته و با ورود صنعت چاپ در کشور حضور داشته و از سوی فعالان و تلاشگران این عرصه دنبال شده است، اما رواج و رونق واقعی در این عرصه مرهون انقلاب اسلامی است که تا اقصی نقاط جهان صدایش شنیده و آثارش دید شده است.
توسعه فعالیت‌های انتشاراتی در حوزه قرآن کریم به ویژه در دو دهه اخیر رشد و توسعهای شتابان و پرسرعت داشته است و از این رو میتوان انقلاب اسلامی را عامل و بانی اصلی این توسعه دانست که با بهرهگیری از فناوریهای نوین جهانی و دانش بومی ایرانیان در عرصه‌های کتابت و امور هنری به ثمر نشسته است.
مجموعه‌های انتشاراتی در حوزه قرآن کریم تا پیش از این شاید به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسید، اما حالا ده‌ها مجموعه با توان بالا و قدرت و سرعت قابلتوجه در حوزه توسعه و گسترش فرهنگ مکتوب قرآنی فعالیت دارند و سالانه هزاران نسخه انواع قرآن و آثار مربوطه موضوعی شامل شرح‌ها، تفسیرها، ترجمه‌ها، نگاه‌ها، گزیده‌ها و داستان‌ها و ... روانه خانه‌ها، ادارات، سازمان‌ها و دیگر اماکن عمومی و خصوصی می‌شود تا عطر این کتاب آسمانی در تمام لحظه‌های زندگی جاری و ساری باشد.
در کنار فعالیت‌های مطلوب و قابل توجه در این عرصه، فعالانی هم هستند که به نحو نامناسبی در این عرصه فعالیت دارند و گاهی آثاری روانه بازار کتاب و نشر می‌شود که هم از نظر کیفی و هم از نظر شکلی و وجهی، کاری درخور شأن این حوزه مقدس به شمار نمیآید.
این در حالی است که کتاب خدا و مجموعه آثار مرتبط با این کتاب آسمانی از صدها سال پیش در بالاترین و برترین جای خانه‌ها و اماکن حضور داشته و ارزشی همسنگ تمام باورهای دینی ایرانیان داشته است و از اینرو انتشار و طبع آثاری که به نوعی در راستای خلاف این باور باشند، از هیچ کس پذیرفته نیست.
به نظر می‌رسد که مشکلات عدیده کنونی در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی که رد و آثار خود را در حوزه‌های فرهنگی و هنری هم به جا گذاشته است، در این موضوع دخیل بوده و مشکلاتی چون کاغذ، ملزومات چاپ و نشر و هزینه‌های زیاد تولید کتاب بر این حوزه کلیدی هم اثرگذاری کرده و خود را در این قامت نشان داده است.
قدر مسلم در این چهار دهه، جهان تحولات و پیشرفت‌های شگرفی را پشت سر گذاشته و در حوزه نشر و چاپ هم این تحولات چنان عظیم و بزرگ بوده است که قابل مقایسه با سال 1357 نیست. جهان در این دوره، به اندازه کافی به پختگی و بلوغ رسیده و صنایع فرهنگی تحولات حیرت‌انگیزی را به چشم دیدهاند.
صنعت نشر ما هم اگر چه درگیر مشکلات ساختاری و مالی بوده، چنان هنوز نتوانسته است از این پیشرفت‌های شگرف بهره کافی و لازم را ببرد، اما به قدر وسع از این خرمن خوشه چیده و به نوسازی و توسعه خود پرداخته است.
در این مسیر پرتلاطم هنوز مشکلات و گلوگاه‌هایی وجود دارد که نتوانستهایم به خوبی برای رهایی از آنها، چارهاندیشی کنیم و از جمله به وابستگی شدید کشور به ملزوماتی چون کاغذ، مرکب، چسب، انواع مقوا و از همه مهمتر ماشین‌آلات چاپی به بیرون پایان دهیم.
در این حوزه متاسفانه حتی به واردات کتاب چاپ شده قرآن از خارج از کشور و از جمله چین هم تن دادهایم، که با توجه به جایگاه فرهنگی کشور و امکانات خوب داخلی، واردات این محصولات از خارج، امری مذموم و ناپسند بوده است که برخی از افراد و گروهها به آن دامن زدهاند.
البته واردات کتابهایی که با چاپهای خاص (از جمله با کاغذهای گرماژ پایین موسوم به بایبل) که توان تولید آن در کشور وجود ندارد، امری مذموم نیست و چون مخاطبان و خوانندگان کتاب آسمانی ما هم به آن ابراز نیاز میکنند، میتواند امری در راستای تامین نیازهای مردم تلقی شده و مذموم نباشد. اما واردات دیگر محصولاتی که توان تولید داخلی آنها وجود دارد و حتی از کشوری چون پاکستان به کشور وارد می‌شود، درست نبوده و شایسته بررسی و نظارت دقیق است.
در چهل سالگی انقلاب شکوهمند اسلامی مردم ایران که نخستین پله از پختگی و آمادگی برای انجام کارهای بزرگ به شمار میآید و کارنامه چهل ساله نظام در همه عرصهها به بوته نقد و بررسی گذاشته می‌شود، لازم است در این عرصه هم به غور و بررسی موشکافانه فعالیت‌ها بپردازیم و بتوانیم با آسیبشناسی درست و ارزیابی دقیق نقاط ضعف‌مان، نسبت به تقویت این حوزه‌ها آستین همت بالا بزنیم و به درخشش بیشتر نظام در این عرصه کمک کنیم.
شاید بتوان با اندکی هزینه نسبت به تجهیز بخش‌های فعال این حوزه به ماشین‌آلات روز دنیا بتوان برخی از بزرگترین خلأها و مشکلات را برطرف کرد و به کارنامه پربار قرآنی نظام برگ‌های درخشان دیگری افزود.
یادداشت از قدرتالله جنگروی
مدیرعامل شرکت چاپ و انتشارات سازمان اوقاف و امور خیریه
انتهای پیام
