«بلال»؛ معرف رفعت و مهربانی اسلام /داشته‌های دیگران را بدون دلیل رد نکنیم
گروه هنر ــ انیمیشن اماراتی «بلال» کاری زیبا در حوزه تاریخ اسلام است که در آن به زندگی یکی از بزرگترین صحابی پیامبر پرداخته می‌شود. در این انیمیشن رفعت و مهربانی اسلامی تصویر می‌شود.
سالهاست در سینمای جهان کارهایی با محوریت شخصیت‌های صدر اسلام تولید می‌شود. در میان این کارها نیز کیفیت‌های مختلفی را شاهد هستیم، اما عکس‌العمل ما در قبال این دست توضیحات همیشه یک گونه است. آنهم این‌که آنها را نفی کرده و به نوعی با کلمه توهین‌آمیز می‌خواهیم آن را بی‌ارزش توصیف کنیم، درصورتی‌که با انگ زدن ما ارزش‌های یک کار سینمایی زیر سوال نمی‌رود، بلکه ارزش‌های هنری اثر است که مشخص می‌کند سخنان ما صادق است یا خیر. با این توضیح می‌خواهیم به انیمیشنی بپردازیم که سال 2015 تولید شد و در آن به زندگی یکی از نزدیکترین صحابی پیامبر (ص) پرداخته می‌شود.
«بلال» عنوان یک انیمیشن سه بعدی به کارگردانی خرم الوی؛ فیلمساز پاکستانی است و ایمن جلال،عربستانی نیز در این کار به عنوان تهیه‌کننده این کار حضور دارد. این کار داستان زندگی بلال بن رباح معروف به بلال حبشی است. در این انیمیشن بخش اعظمی از قصه به کودکی بلال توجه دارد. نکته مهم در این انیمیشن پیام و موضوعی است که کارگردان سعی کرده آن را مد نظر قرار دهد تا بتواند زبانی جهانی برای کارش انتخاب کند. بحث برده‌داری و تبعیض نژادی پیام این کار است که در جامعه جهانی امروز طالب کم ندارد. این مسئله از دید من یک تیزهوشی است که کارگردان در کارش مد نظر قرار داده است.
مطلب دیگری که من از آن به عنوان تیزهوشی کارگردان نام می‌برم به شکل روایت قصه فیلم مربوط می‌شود. همه به خوبی می‌دانیم که بلال موذن رسوال‌الله بود، اما در این فیلم یک بار هم شاهد اذان گویی بلال نیستیم. این موضوع شاید از دید برخی مذموم باشد، اما باور من این است اگر بخواهیم وسیع‌تر به موضوع نگاه کنیم و مخاطب جهانی را با توجه به شرایط موجود مدنظر قرار دهیم اتفاقی خوبی رقم خورده است هر مخاطبی با هر آیین و تفکری جذب کار خواهد شد. در همین رابطه باید نکته‌ای را متذکر شوم. در شرایطی که غرب شاید نزدیک به 200 سال قبل با برده‌داری به مبارزه برخواست، اسلام در 1500 سال پیش این عمل را انجام داده بود. این مسئله تفاون و ظرفیتی دارا است که انتظار می‌رود ذهنیت روشن‌تری از اسلام پیش روی جهانیان باز کند.
این کار به لحاظ فنی ظرفیت بسیار بالایی دارد که نمونه آن را تنها در کارهای مشابه خارجی تماشا کرده‌ایم، البته پرواضح است سرمایه‌ای که در اختیار این کار قرار گرفته را نمی‌توان با بودجه کارهای ایرانی مقایسه کرد، اما این نکته غیر قابل کتمان است که کشورهای منطقه نیز به روشنی روی این حوزه سرمایه‌گذاری انجام داده تا مفاهیم و آموزه‌های مدنظر خود را تبلیغ کنند. درباره بلال جدا از زیبایی‌های گرافیکی، باید از داشته‌های فنی دیگر این فیلم هم نام برد که به نظرم موسیقی نقش مهمی در این رابطه ایفا می‌کند. تم موسیقی این کار کاملاً عربی است و به نوعی با فضای انیمیشن همخوانی کامل دارد. این خوش‌سلیقگی را اگر بخواهیم در کنار بد سلیقگی فیلم «محمد رسول‌الله» مجیدی که از موسیقی کلیسایی سود برده بود قرار دهیم متوجه خواهیم شد که داشته‌های دیگران را تنها با رد کردن، نمی‌توان نادیده گرفت.
اما جدا از موضوعات فنی، می‌خواهیم به برخی گرایشات مذهبی این کار اشاره کنیم. این فیلم جدا از این‌که کاری اسلامی است می‌بایست از آن به عنوان تبلیغ اهل سنت نام برد، چون ابوبکر (خلیفه اول) در این کار نقش و جایگاهی ویژه دارد، حتی وی را فردی معرفی می‌کند که سبب اسلام آوردن بلال شد، البته در صحنه‌های مربوط به جنگ بدر گوشه‌ای از رشادت امیر‌المومنین (ع) تصویر می‌شود تا به نوعی ادعای بی‌طرفی کار حذف شود، هرچند با تصویرسازی که چندان مطلوبی که از حضرت امیر به لحاظ سیما در این فیلم شده چندان نمی‌توان بی‌طرف بودن فیلم را باور کرد. بحث دیگر به تصویرنگاری از ائمه در این فیلم مربوط می‌شود که مورد پسند جهان اسلام نیست، ولیکن در این فیلم این اتفاق رخ می‌دهد!
جدا از نقد فوق اگر بخواهیم بار مفهومی فیلم را مد نظر قرار دهیم باید گفت که فیلم برای جذب مخاطب جهانی ساخته شده و تصویری که از اسلام در این انیمیشن می‌بینیم بسیار لطیف و انسان دوستانه است، برای همین نباید به دلایل شخصی چنین کارهایی را محکوم کرد، بلکه حتی باید تشویق کرد جهان اسلام بیش از گذشته رو به سمت این دست تولیدات بیاورد تا به یک تولید وسیع بتوان در مقابل تولیدات اسلام ستیزانه غرب به پا‌خاست. در انتهای باید گفت این فیلم در جهان توانست به فروش نسبت موفقی دست پیدا کند. این اتفاق نیز همانگونه که گفتم به واسطه زبان جهانی فیلم حادث شده و باید مد نظر فیلمسازان داخلی نیز قرار گیرد.
بلال بن رباح بین سال‌های 578 تا 582 میلادی در مکّه متولّد شد. او برده امیّه پسر خلف بود که پس از آن که اسلام آورد، امیّه به شدت او را شکنجه و آزار می‌داد ولی پس از آن توسط یکی از صحابه پیامبر خریداری و آزاد می‌شود. بلال در سال 622 میلادی، به مدینه هجرت می‌کند و از آن پس در تمام جنگ‌ها در سپاه اسلام می‌جنگد. او در جنگ بدر، ارباب سابقش امیّه پسر خلف را کشت. بلال هم‌چنین در جنگ احد، خندق، بنی مصطلق و تبوک حضور داشت و یکی از یاران نزدیک و وفادار پیامبر (ص) اکران محسوب می‌شود.
به قلم داود کنشلو
انتهای پیام
