تحلیل چند فراز زیبا از تلاوت احزاب «محمود علی‌البنا»

به گزارش ایکنا؛ «محمود علی البناء» در سال 1926 م بدنیا آمد. مشوق اصلی وی پدرومادرش بودند که محمود را به حضور در جلسات و محافل علاقه‌مند کردند.

وی در 9‌سالگی حافظ کل قرآن شد. سپس به طنطا رفت و زیر نظر «ابراهیم سلّام» قرائات مختلف را فراگرفت. پس از مدتی به قاهره عزیمت کرد و زیر نظر «درویش حریری» مقامات و نغمات قرآنی را آموخت. سال 1949 م یعنی در سن 23سالگی در برابر هیئت مهارت‌سنجی رادیو قرار گرفت و در این آزمون سربلند بیرون آمد و قاری رادیو شد.

سال 1949 م اولین باری بود که در برابر میکروفون نشست، ترس عجیبی داشت، سوره مبارکه هود را تلاوت کرد و حدود سه یا چهار دقیقه که از خواندن سوره مبارکه هود گذشت ترس بر محمود به شدت حاکم شد تا حدی که مسئولان رادیو مجبور شدند لحظاتی تلاوت علی البناء را قطع کنند. از آن سال که در برابر میکروفون رادیو قرار گرفت، تلاوت‌های بسیار فاخری انجام داد و صدا و تلاوت‌هایش را به سراسر جهان ساند، به‌گونه‌ای که بسیاری از کشورهای اسلامی وی را دعوت می‌کردند. وی به فلسطین و عربستان سفر کرد و در کویت یک دوره کل قرآن را به‌صورت ترتیل خواند و در این سفرها تلاوت‌های خوبی از خودش باقی گذاشت.

محمود علی‌البناء از جمله قاریانی است که خیلی از اساتید مصر از تلاوت‌ها و شخصیت معنوی ایشان صحبت می‌کردند. مثلاً یکی از کسانی که در بحث تجوید و مباحث احکام، علی البناء را قبول داشت، استاد «مصطفی اسماعیل» بود، همچنین کسی که در بحث مقامات و نغمات قرآنی، وی را قبول داشت، استاد «طه عبدالوهاب» است. استاد «احمد همام» هم یکی از افرادی است که مقالات بسیاری را در حوزه قرائت دارد و صدای علی‌البناء را صوت حریری براق توصیف می‌کند.

تلاوت آیات 40 تا 47 سوره مبارکه احزاب را به مدت 6 دقیقه می‌شنوید.

در ادامه تحلیل «مهدی دغاغله» مدرس قرآن و داور بین‌المللی درباره تلاوت علی‌البنا را می‌خوانید؛

دغاغله درباره این تلاوت بیان کرد: زمانی که قاری تلاوت و توقف می‌کند و یک نفس می‌کشد یه فراز محسوب می‌شود و در اینجا از فراز 14 تا 28 را بررسی خواهیم کرد.
در فراز «مَا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِنْ رِجَالِكُمْ » نغمه بیات را می‌خواند. اما این بیات، بیات دوم است یعنی قبل از این در ابتدای تلاوت یک بیات در فاصله 1 اکتاو تلاوت کرده است. این بیات در گام دوم یا اکتاو دوم است.
در فراز پانزدهم «وَلَكِنْ رَسُولَ اللَّهِ» مقام بیات را با صدای بم شروع می‌کند. در واقع همان بیاتی است که در ابتدای تلاوت بعد از استعاذه و بسمله را خوانده، همان در اکتاو اول، بیاتِ شروع هست. در فراز شانزدهم «وَلَكِنْ رَسُولَ اللَّهِ» را که تکرار می‌کند، اینجا مقام کامل بیات را می‌خواند.
ما قبلا می‌گفتیم نغمه بیات تفاوتش با مقام بیات در این است که هر مقامی متشکل از دو نغمه است. 4 صدای پایین نغمه بیات است و 4 صدای بالا شرط نیست مقام بیات باشد. اصل در مقام، نغمه پایین یا چهار صدای پایین است که به سمت بم می‌آید و نت تونیک یا نت قرار در آن هست، آن در یک مقام اصل است. وقتی این چهار صدا بیات باشد فرع یا نغمه دوم یا چهار صدای بعدی که به سمت بالا می‌رود، در خود مقام بیات نغمه دوم ما نهاوند است و ممکن است این نهاوند تغییر کند. وقتی این نهاوند عوض شود، و یک نغمه دیگری به جای آن بیاید اسم کل مقام هم عوض می‌شود، اما زیرمجموعه بیات حساب می‌شود. چون اصل نغمه پایین است که بیات است یعنی وقتی با اعداد می‌گوییم، 1، 2، 3، 4 – 4، 3، 2، 1 این یک رفت و برگشت نغمه بیات 4 صدایی است. وقتی ادامه می‌دهیم مشخص می‌شود که این مقام اصل مقام بیات است یا فرعی از فروع مقام بیات است؟ ، 1، 2، 3، 4، 5، 6، 7، 8- 8، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1 این مقامی که شنیدید مقام حسینی است، چون نغمه دوم آن رست بود. ترکیب این دو مقام، مقام حسینی می‌شود. حالا اگر آن 4 صدای دوم که بالا هستند نغمه نهاوند ایجاد بشود، کل مقام می‌شود، مقام بیات. اصل مقام بیات این است که مقام دوم آن نهاوند باشد. 1، 2، 3، 4- 4، 5، 6، 7، 8 – 8، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1 این اصل مقام بیات است.(برای شنیدن مثال‌ها به فایل صوتی در انتهای خبر مراجعه شود)
در فراز شانزدهم استاد محمود علی البناء کل مقام بیات را از بالا به پایین، پایین‌رونده‌اش را به‌صورت کامل خوانده است.
در فراز هفدهم «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا» بیات شروع را خوانده است. در فراز هجدهم «اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا» باز هم همان بیات را خوانده است. اما تفاوت فراز 18 و 17 در این است که در فراز هجدهم غفله یا انتهای تلاوت وی بسته شده است. یعنی اشباع شده است. به همین دلیل به آن غفله اشباعی می‌گویند ولی در فراز هفدهم در حالت انتظاری توقف کرده که به مستمع بگوید هنوز مطلب ادامه دارد.
در فراز نوزدهم «هُوَ الَّذِي» وقتی که بیاتِ شروع را می‌خواند با یک خیز و با یک اوج دو درجه از نغمه نهاوند هم تلاوت می‌کند. در فراز بیستم «لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ» اینجاست که مقام حسینی را اجرا می‌کند ما در مورد مقام حسینی گفتیم که بیاتی است که نغمه دوم آن رست باشد. در عبارت «لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ» وارد رست می‌شود.
فراز بیست و یکم «تَحِيَّتُهُمْ يَوْمَ يَلْقَوْنَهُ سَلَامٌ» باز همان بیات شروع را می‌خواند. فراز بیست و دوم «وَأَعَدَّ لَهُمْ أَجْرًا كَرِيمًا» اینجا اشاره‌ای به درجات بالا می‌کند و این اشاره در «وَأَعَدَّ لَهُمْو» که جزء تجوید ورش از نافع است، اینجا به رست اشاره می‌کند و به‌خاطر همین تبدیل به حسینی می‌شود.
اما در فراز بیست و سوم که «تَحِيَّتُهُمْ» را شروع می‌کند، مقام حسینی را می‌خواند. در فراز بیست و چهارم «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ» بیات شروع را دوباره تکرار می‌کند. بیشتر این تلاوت مقام بیات است یعنی محور تلاوت مقام بیات است که احیاناً گریزهایی به سمت رست دارد که تبدیل می‌کند آن را به حسینی و دوباره برمی‌گردد. فراز 25 «إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا» باز هم بیاتِ شروع است و دوباره مقام حسینی را در فراز بیست و ششم تکرار می‌کند. اینجا منتقل می‌شود به مقام صبا در فراز بیست و هفتم «وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ» نغمه کامل صبا می‌خواند. تفاوت صبا و بیات در نت چهارم یا درجه چهارم اختلاف دارد با بیات وقتی که با درجه چهارم نیم‌درجه پایین بیاید تبدیل به مقام صبا می‌شود و آخرین فراز که فراز بیست و هشتم است، باز هم صبا را تکرار می‌کند و این دفعه همراه با سه درجه پایین‌رونده برای زیبایی کار صبا را به زیبایی اجرا می‌کند.

یادآور می‌شود، این تحلیل در برنامه «اکسیر» به تاریخ 11 مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۶:۳۰ تا ۱۸ از شبکه رادیویی قرآن پخش شد. اکسیر پنجشنبه‌های هر هفته با مجری‌‌کارشناسی «احمد فراهانی»، مدیر گروه آموزش رادیو قرآن و با هدف بیان نکات آموزشی تلاوت‌های شاخص قاریان مصری به روی آنتن می‌رود و در هر برنامه دو تلاوت الگو از قاریان صاحب‌سبک و تأثیرگذار پخش می‌شود. پس از هر تلاوت نیز دو کارشناس در زمینه مباحثی همچون آموزش، تحلیل و بررسی تکنیک‌ها و فنون تلاوت و ... مواردی را مطرح می‌کنند.
انتهای پیام