عملکرد انسان‌ها معیار نفی یا اثبات دین نیست

مهدی دهباشی، در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان درباره نسبت میان عقل و دین، اظهار کرد: دین الهی مبتنی بر عقل است، همانطور که منشا خلقت نیزعقل می‌باشد؛ چنان که گفته شده: «اول ما خلق الله العقل». در اسلام عقل و دین لازم و ملزوم یکدیگر هستند،«كُلُّ ما حَكَمَ بِهِ الْعَقْلُ حَكَمَ بِهِ الْشَّرْعُ، وَ كُلُّ ما حَكَمَ بِهِ الْشَّرْعُ حَكَمَ بِهِ الْعَقْلُ».

مکتب‌های التقاطی اصلا با دین سر سازگاری ندارند
وی با بیان اینکه عقل جزئی انسان خطا می‌کند، اما عقل کلی هرگز خطا نمی‌کند، افزود: فلاسفه الهی عقیده دارند دین الهی که وحیانی است نمی‌تواند خلاف عقل باشد، چون از ناحیه خالق صورت گرفته بر اساس علم می‌باشد و بنابراین علم الهی خطا نمی‌کند.
این عضو هیئت‌علمی فلسفه دانشگاه اصفهان با اشاره به دیدگاه فلاسفه غربی در این رابطه ادامه داد: فلاسفه غربی براساس مکتبی که به آن اعتقاد دارند و بر مبنای فلسفی آن درباره این مسئله نظر می‌دهند، مکتب‌های التقاطی اصلا با دین سر سازگاری ندارند، اما مکاتب الهی تقریبا دین را عقلانی می‌دانند.

عقل جزیی انسان خطاپذیراست
دهباشی با بیان اینکه دو نوع عقل مکتبی و تجربی وجود دارد، خاطرنشان کرد: عقل تجربی انسان محدود به محسوسات و تجربیات اوست. عقل در فلسفه اسلامی مراتبی دارد که عقل هیولانی، عقل بالفعل، عقل بالملکه، عقل مستفاد و عقل قدسی از انواع آن هستند. عقل قدسی به‌عنوان آخرین مرحله عقل، خطا نمی‌کند، بلکه عقل معمولی و تجربی خطاپذیر می‌باشد، اما هرچه اوج بگیرد به واقعیت نزدیک‌تر می‌شود، تا زمانی که به عقل قدسی که مخصوص پیامبران است، برسد.

تکیه‌گاه عقل شیعه، سنت شیعه است
وی با اشاره به عقاید مکتب معتزله تصریح کرد: معتزله و شیعه هردو عقل‌گرا هستند، ولی چون تکیه‌گاه عقل شیعه، سنت شیعه است، استحکام بیشتری دارد. در دیدگاه معتزله، عقل همان عقل جزئی قلمداد می‌شود که خطاپذیر است. معتزلین تعریف دقیقی از عقل ندارند و تنها همان عقل متعارف را می‌شناسند.
دهباشی درخصوص میزان اهمیت به عقلانیت در معرفت دینی در جامعه امروز گفت: هیچگاه نباید عملکرد انسان‌ها را معیاری برای اثبات یا نفی مبانی دینی قرار داد، اشتباه بزرگی که امروزه صورت می‌گیرد این است که عملکرد فرد را معیاری برای اسلام قرار می‌دهند.
انتهای پیام