واکاوی پیامدهای فراموشی غدیر در آیینه صحیفه سجادیه

 

عبدالحسین طالعی، عضو هیئت علمی دانشگاه قم در گفت‌وگو با ایکنا به توضیح درباره این موضوع پرداخت و عنوان کرد: امام سجاد(ع) در دعای ۴۸ صحیفه سجادیه می‌فرمایند: «اللَّهُمَّ إِنَّ هَذَا الْمَقَامَ لِخُلَفَائِکَ وَ أَصْفِیَائِکَ وَ مَوَاضِعَ أُمَنَائِکَ فِى الدَّرَجَةِ الرَّفِیعَةِ الَّتِى اخْتَصَصْتَهُمْ بِهَا قَدِ ابْتَزُّوهَا؛ این مقام جانشینان و برگزیدگان تو و جاى امناى توست و در پایه بلندى که خاص آنان ساختى، و اکنون از آن‌ها ربودند». حضرت تصریح می‌فرمایند این مقامی که مخصوص اولیای تو بود را از آن‌ها دزدیدند. این جمله یادآور این عبارت از امیرالمومنین(ع) در خطبه شقشقیه است که فرمودند: «أَرَى تُرَاثِی نَهْباً؛ دیدم میراثی که متعلق به من بود را غارت کردند.» تعبیر حضرت را ببینید.

وی افزود: اینکه حضرت می‌فرمایند «این مقام را از اولیای تو دزدیدند» چند مسئله را به ذهن تداعی می‌کند. نخست اینکه با این وجود، قوه قاهره خداوند چه می‌شود؟ امام سجاد(ع) پس از بیان این عبارت بلافاصله می‌فرمایند: «أَنْتَ الْمُقَدِّرُ لِذَلِکَ، لا یُغَالَبُ أَمْرُکَ»، یعنی قدرت قاهره تو از بین نرفته است و سر جای خود باقی است. سوال دوم این است که چرا این‌ها این موقعیت را به دست آوردند که این جنایت را بکنند؟ در مقام پاسخ باید بگوییم، چون خداوند به این‌ها اختیار داده بود و نمی‌خواست اختیارشان را از آن‌ها سلب کند.

طالعی ادامه داد: حضرت در ادامه دعا در بیان نتیجه این کار، یعنی سرقت مقام خلافت از اولیای الهی، می‌فرمایند: «یَرَوْنَ حُکْمَکَ مُبَدَّلا، وَ کِتَابَکَ مَنْبُوذا، وَ فَرَائِضَکَ مُحَرَّفَةً عَنْ جِهَاتِ أَشْرَاعِکَ، وَ سُنَنَ نَبِیِّکَ مَتْرُوکَةً؛ حکم تو را مى‌بینند تبدیل یافته است و کتاب تو پشت سر گذاشته شده و فرائض تو از آن روش و طریقى که مقرر فرمودى دگرگون و سنت پیغمبر تو کنار گذاشته شده است». در اینجا دو نکته وجود دارد: یک نکته اینکه آیا وقتی ما قدرت خداوند را در نظر می‌گیریم معنایش این است که هر اتفاقی واقع شود مورد رضایت خداوند است؟ ما قدرت خدا را انکار نمی‌کنیم؛ اما نمی‌گوییم، چون خدا قدرت دارد پس هر اتفاقی افتاد مورد میل و رضایت خداوند است.

پژوهشگر تراث حدیثی اضافه کرد: در اینجا اجازه می‌خواهم به یک حدیث اشاره کنم؛ شخصی خدمت امام صادق(ع) رسید و گفت: مگر در قرآن این آیه را نداریم که «تُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ؛ هر که را خواهى عزت بخشى و هر که را خواهى خوار گردانى»(ال‌عمران/۲۶). اگر این‌گونه است پس خداوند به بنی‌امیه عزت داده است؛ چراکه آن‌ها الآن عزت دارند و به حکم این آیه، خداوند به آن‌ها عزت داده است؟ امام صادق(ع) فرمودند: قضیه این‌گونه نیست که تو فکر می‌کنی. قضیه مانند کسی است که لباسی دارد و این لباس را از او دزدیده‌اند». دقت کردید! این تعبیر یعنی اینکه قدرت خداوند سرجایش هست و به ظالمین و مخالفین مهلت می‌دهد؛ اما جامه قدرتی که بر تن بنی‌امیه است یک جامه غصبی است. امام سجاد(ع) هم شبیه همین تعبیر را در دعا ذکر کرده‌اند.

وی افزود: نکته دوم این است که این جایگاه، چه جایگاهی است؟ آیا صرف جایگاه سیاسی و حکومتی است یا بالاتر از این است؟ البته جایگاه سیاسی و حکومتی هم هست، چون ائمه اطهار(ع) باید حاکم بر مردم می‌بودند، اما به نظر من، جایگاه بالاتر از اینهاست. یکی از مراتب آن جایگاه علمی است که از اهل بیت(ع) دزدیدند. آیا امام معصوم باید در مقام تفسیر قرآن بنشیند یا مفسرین دستگاه اموی و عباسی که روحشان با قرآن بیگانه بود.

طالعی ادامه داد: امام سجاد(ع) پس از بیان این مطالب این‌گونه دعا می‌فرمایند: «وَ عَجِّلِ الْفَرَجَ وَ الرَّوْحَ وَ النُّصْرَةَ وَ التَّمْکِینَ وَ التَّأْیِیدَ لَهُمْ؛ در گشایش و آسایش و فیروزى و قدرت و تمکین ایشان شتاب فرماى و آن‌ها را نیرو بخش.» این گشایش و رهایی چیزی نیست جز آنچه در عصر ظهور امام عصر(عج) اتفاق می‌افتد.

وی در پایان گفت: متأسفانه کلمات اهل بیت(ع) در مناسبت‌های مختلف بسیار کم نقل شده است چراکه در آن اعصار به ایشان میدان نمی‌دادند که سخن بگویند. اخیرا کتابی از انتشارات دارالحدیث منتشر شده است که خطبه‌های امیرالمومنین(ع) در عید فطر و قربان در آن ذکر شده است. این کتاب، کتاب خوبی است، اما امیرالمومنین(ع) حدود پنج سال بر مسند خلافت بودند و این فرصت، فرصت بسیار کمی است؛ لذا در شرایطی که مطالب زیادی از اهل بیت(ع) در خصوص مناسبت‌های سال ذکر نشده است، این دعا به همراه دعای امام سجاد(ع) در روز عرفه و روز فطر گنجینه مغتنمی است.

گفت‌وگو از مصطفی شاکری

انتهای پیام