تقریری بر نحوه مدیریت امام عصر (عج) بر جوامع شیعه در عصر غیبت
گروه اندیشه ــ یکی از سوالاتی که درباره امام عصر(عج) مطرح می‌شود نحوه مدیریت ایشان بر جوامع شیعه در عصر غیبت است. در این یادداشت به بررسی این موضوع می‌پردازیم.
به گزارش ایکنا؛ بهترین مسیر برای رسیدن به پاسخ این سوال که نحوه مدیریت امام عصر(عج) بر جوامع شیعه، در عصر غیبت چگونه است، خود روایات معصومین(ع) هستند.اصل مدیریت امام زمان(عج) بر جوامع شیعه قطعی است؛ ایشان در نامه‌ای به شیخ مفید مرقوم فرموده‌اند: «ما در رسیدگى به امور شما و سرپرستى شما کوتاهى نمى‌کنیم و یاد شما را از خاطر نبرده‌ایم که اگر جز این بود، دشوارى‌ها و مصیبت‌ها بر شما فرود مى‌آمد و دشمنان، شما را ریشه‌کن مى‌نمودند»(۱).
نحوه مدیریت آن بزرگوارعلیه السلام درعصر غیبت حاکم برسه اصل است:
اصل غیبت: باتوجه به آن که مصلحت الهى بر غیبت حضرت ولى عصر(عج) قرار گرفته و این غیبت دلایل مختلفى دارد. حضرت مهدى(عج) هرگز کارى که خلاف فلسفه غیبت باشد انجام نخواهند داد.
اصل حکمت: حضرت مهدى(عج) در مدیریت پنهانى خویش آنچه را که خلاف حکمت و مصلحت باشد انجام نخواهند داد.
اصل سنت: برخى از سنت‌هاى الهى است که حاکم بر طبیعت و جوامع بشرى است و خداوند متعال در قرآن از آن‌ها نام برده است. بدیهى است حضرت مهدى(عج) نیز از همان سنت‌هاى جارى الهى تبعیت نموده و خلاف آن عمل نخواهند کرد. برخى از سنت‌های الهی عبارتند از: «إِنْ تَنْصُرُوا اللّٰهَ یَنْصُرْکُمْ»(۲)،
اگر خدا را یارى کنید خدا هم شما را یارى مى‌کند؛ «إِنْ عُدْتُمْ عُدْنٰا»(۳)، اگر از عهد و پیمان خویش بازگردید ما هم برمى‌گردیم؛ «إِنَّ اللّٰهَ لاٰ یُغَیِّرُ مٰا بِقَوْمٍ حَتّٰى یُغَیِّرُوا مٰا بِأَنْفُسِهِمْ»(۴)، به درستى که خداوند سرنوشت هیچ ملّتى را تغییر نمى‌دهد مگر آن‌که خود آن‌ها بخواهند.
امام (عج) در عصرغیبت افرادى را به عنوان کارگزار دارند که در زیرمجموعه دستگاه با عظمت حضرت مهدى(عج) انجام وظیفه مى‌کنند که ابدال، اوتاد و رجال المهدی(عج) هستند. همچنین مراجع تقلید و نایبان عام حضرت(عج) وهر آن کسى که کار خویش را در راستاى خدمت به حضرت ولى عصر(عج) انجام مى‌دهد را نیز شامل می‌شود.
در خصوص مدیریت امام در عصر غیبت ممکن است شبهه‌ای پیش آید. اینکه اگر مدیریت عالم خلقت با حضرت ولى عصر(عج) و طبق روایات، وجود مبارک آن حضرت باعث امان و امنیت زمین است پس وجود این همه جنگ‌ها، ویرانى‌ها، زلزله‌ها، سیل‌ها، بیمارى‌هاى مهلک وسختى‌ها و گرفتارى‌ها که بر اهل زمین وارد مى‌شود و در برخى موارد شیعیان و محبان حضرت(عج) نیز دچار آن مى‌شوند چه دلیلى مى‌تواند داشته باشد؟
اصل غیبت: باتوجه به آن که مصلحت الهى بر غیبت حضرت ولى عصر(عج) قرار گرفته و این غیبت دلایل مختلفى دارد. حضرت مهدى(عج) هرگز کارى که خلاف فلسفه غیبت باشد انجام نخواهند داد.
اصل حکمت: حضرت مهدى(عج) در مدیریت پنهانى خویش آنچه را که خلاف حکمت و مصلحت باشد انجام نخواهند داد.
اصل سنت: برخى از سنت‌هاى الهى است که حاکم بر طبیعت و جوامع بشرى است و خداوند متعال در قرآن از آن‌ها نام برده است. بدیهى است حضرت مهدى(عج) نیز از همان سنت‌هاى جارى الهى تبعیت نموده و خلاف آن عمل نخواهند کرد. برخى از سنت‌های الهی عبارتند از: «إِنْ تَنْصُرُوا اللّٰهَ یَنْصُرْکُمْ»(۲)،
اگر خدا را یارى کنید خدا هم شما را یارى مى‌کند؛ «إِنْ عُدْتُمْ عُدْنٰا»(۳)، اگر از عهد و پیمان خویش بازگردید ما هم برمى‌گردیم؛ «إِنَّ اللّٰهَ لاٰ یُغَیِّرُ مٰا بِقَوْمٍ حَتّٰى یُغَیِّرُوا مٰا بِأَنْفُسِهِمْ»(۴)، به درستى که خداوند سرنوشت هیچ ملّتى را تغییر نمى‌دهد مگر آن‌که خود آن‌ها بخواهند.
امام (عج) در عصرغیبت افرادى را به عنوان کارگزار دارند که در زیرمجموعه دستگاه با عظمت حضرت مهدى(عج) انجام وظیفه مى‌کنند که ابدال، اوتاد و رجال المهدی(عج) هستند. همچنین مراجع تقلید و نایبان عام حضرت(عج) وهر آن کسى که کار خویش را در راستاى خدمت به حضرت ولى عصر(عج) انجام مى‌دهد را نیز شامل می‌شود.
در خصوص مدیریت امام در عصر غیبت ممکن است شبهه‌ای پیش آید. اینکه اگر مدیریت عالم خلقت با حضرت ولى عصر(عج) و طبق روایات، وجود مبارک آن حضرت باعث امان و امنیت زمین است پس وجود این همه جنگ‌ها، ویرانى‌ها، زلزله‌ها، سیل‌ها، بیمارى‌هاى مهلک وسختى‌ها و گرفتارى‌ها که بر اهل زمین وارد مى‌شود و در برخى موارد شیعیان و محبان حضرت(عج) نیز دچار آن مى‌شوند چه دلیلى مى‌تواند داشته باشد؟
جواب اول
برخى از این حوادث و گرفتارى‌ها مقتضى طبیعت عالم است که سنت الهى نیز بر آن جارى است و حدوث آن‌ها طبیعى است. به‌عنوان مثال خاصیت آتش، سوزاندن است و این یک سنت طبیعى است که خداوند در آن قرار داده است. حال اگر کسى جنگلى را آتش زد و عده‌اى از حیوانات یا انسان‌ها در آن تلف شدند مقصر کیست؟
جواب دوم
برخى دیگر از گرفتارى‌ها و مشکلات، نتیجه اعمال و رفتار انسان‌هاست، «مٰا أَصٰابَکَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللّٰهِ وَ مٰا أَصٰابَکَ مِنْ سَیِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِکَ»(۵)، آنچه خوبى به تو مى‌رسد از جانب خداست و هرچه بدى به تو مى‌رسد از خود توست». بنابراین آن چه مى‌توان به حضرت مهدى(عج) نسبت داد، خوبى‌ها و زیبایى‌هاست و نارسایى و ضعف‌ها و بسیارى از مشکلات و گرفتارى‌ها به ناتوانى، بى تدبیرى، بى‌انصافى و بى‌کفایتى ما برمى‌گردد و بعضى از عذاب‌ها هم در اثر گناهان زیاد است.
جواب سوم
برخى از گرفتارى‌ها و سختى‌ها به ظاهر سختى و مشکلات است اما در باطن آن جلوه‌هایى از رحمت خدا و نیکى‌هاست.(۶)
منابع:
برخى از این حوادث و گرفتارى‌ها مقتضى طبیعت عالم است که سنت الهى نیز بر آن جارى است و حدوث آن‌ها طبیعى است. به‌عنوان مثال خاصیت آتش، سوزاندن است و این یک سنت طبیعى است که خداوند در آن قرار داده است. حال اگر کسى جنگلى را آتش زد و عده‌اى از حیوانات یا انسان‌ها در آن تلف شدند مقصر کیست؟
جواب دوم
برخى دیگر از گرفتارى‌ها و مشکلات، نتیجه اعمال و رفتار انسان‌هاست، «مٰا أَصٰابَکَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللّٰهِ وَ مٰا أَصٰابَکَ مِنْ سَیِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِکَ»(۵)، آنچه خوبى به تو مى‌رسد از جانب خداست و هرچه بدى به تو مى‌رسد از خود توست». بنابراین آن چه مى‌توان به حضرت مهدى(عج) نسبت داد، خوبى‌ها و زیبایى‌هاست و نارسایى و ضعف‌ها و بسیارى از مشکلات و گرفتارى‌ها به ناتوانى، بى تدبیرى، بى‌انصافى و بى‌کفایتى ما برمى‌گردد و بعضى از عذاب‌ها هم در اثر گناهان زیاد است.
جواب سوم
برخى از گرفتارى‌ها و سختى‌ها به ظاهر سختى و مشکلات است اما در باطن آن جلوه‌هایى از رحمت خدا و نیکى‌هاست.(۶)
منابع:
۱- احتجاج ج. ۲ ص. ۵۹۶،
۲- سوره محمد صلی الله علیه و آله و سلم /۷،
۳- سوره اسرا /۸،
۴- سوره رعد /۱۱،
۵- سوره نسا /۷۹،
۶- برگرفته از امام حاضر، مدیر ناظر صص ۶۲-۴۹
