زنگ خطر فراموشی نوحه‌های قدیمی و آیین‌های عزاداری/ موسیقی مذهبی را نباید دست کم گرفت
گروه جامعه ــ بسیاری از آئین‌های عزاداری ما به سبب پرداخت نکردن به آن از بین رفته است و جوانان با آن آشنایی ندارند، این در حالی است که آئین‌های متعدد و زیبابی در استان‌ها و شهرهای مختلف برای عزادرای سید و سالار شهیدان وجود داشته است به طور مثال می‌توان به مختک‌خوانی بوشهری که در رثای حضرت علی‌اصغر(ع) است اشاره کرد.
به گزارش ایکنا؛ حسین کشتکار بوشهری، خواننده مذهبی متولد سال 50 است که بیشتر با آهنگ «منم سرگشته حیرانت ای دوست، کنم یکباره جان قربانت ای دوست» به شهرت رسید. این خواننده توانمند توانسته است با تلفیق نوحه‌خوانی و استفاده از ابزار موسیقی آثار ارزشمندی را ارائه و جوانان را به خود جذب کند. در گفت‌وگویی با این هنرمند ارزشی به فراز و فرودهایی که با آن مواجه بوده است، می‌پردازیم:
*چه زمانی و چگونه به عرصه موسیقی مذهبی ورود پیدا کردید؟
از سال 62 وارد عرصه موسیقی شدم؛ اما فعالیت خوانندگی و مداحی را از سال 1384 آغاز کردم و تمام آثار ارائه شده از من چه در قالب پاپ و چه موسیقی سنتی در راستای مدح ائمه اطهار(ع) بوده است که در مجموع می‌توان به نزدیک 150 اثر اشاره کرد. اولین کار من تک آهنگ «شب هجران» بود که شامل گفت وگوی حضرت زینب (س) و امام حسین(ع) بود و به سفارش صدا وسیمای بوشهر کار شد. با آهنگ «منم سرگشته حیرانت ای دوست، کنم یکباره جان قربانت ای دوست» به شهرت بیشتری رسیدم اما این فقط یک آهنگ من در مورد امام زمان(ع) بود که منتشر شد و آثار دیگری نیز در این محور موجود است که هنوز به علت برخی مشکلات منتشر نشده است.
*اشعاری که شما در کارهای خود از آن بهره می‌گیرید چگونه تامین می‌شود؟
من حساسیت زیادی برای انتخاب شعر دارم و گاهی سفارش شعر نیز می‌دهم، اما خوانند‌ه‌ای که به ادبیات فارسی آشنایی داشته باشد، می‌تواند به راحتی در این زمینه ورود پیدا کند و از میان آثار ادبی موجود دست به انتخاب بزند چرا که در زمینه شعر مذهبی به غنا رسیده‌ایم و بهره‌مند از شعرهای برخی شعرا همچون علی انسانی و استاد سازگار هستیم. خلأ موجود در این زمینه مرتبط با شعرهای محلی است؛ به طور مثال شعرهای مذهبی ترکی، لری، سیستانی و بوشهری و عربی قوی نداریم و شاعرانی قدری که بتوانند در این زمینه به رقابت با اساتیدی همچون محتشم کاشانی و استاد سازگار بپردازند، نداریم. اگر در این حوزه هم رشد کنیم می‌توان گفت در زمینه شعر مذهبی با مشکل روبرو نیستیم و دغدغه‌های کمتری داریم. بیشتر اشعارم را از میان آثار محمود موجی، شاعر بوشهری و نوحه سرا، استاد سازگار و کیامرث خورده بین انتخاب می‌کنم اما در برخی از موارد دست به سفارش شعر نیز می‌زنم تا اشعار بیشتر به اهداف مدنظرم نزدیک باشند.
*چرا و چگونه به تلفیق موسیقی با نوحه خوانی روی آوردید؟
آلبوم سرزمین مهر به صورت عربی و فارسی اجرا شده است که آهنگسازی و خوانندگی عربی آن بر عهده حسن خانچی و تنظیم آن توسط معین راهبر و داوود سعدیان صورت گرفته است. این آلبوم مشتمل بر 10 آهنگ است که محرم سال 94 در رثای امام حسین(ع) در قالب آکاپلا که نوعی موسیقی است که بدون همراهی ساز و ارکستر و تنها با صدای خواننده اجرا و عمدتا موسیقی مذهبی را شامل می‌شود منتشر شد و در ابتدا نیز از سوی رادیو قرآن مورد استقبال قرار گرفت.
آلبوم «ماه و سنان» نیز شامل 10 آهنگ است که نوحه‌های قدیمی بوشهر را دربر می‌گیرد و با تلفیقی از سازهای سنتی و کار پاپ تنظیم و اجرا شده است. در این آلبوم از ملودی خوانی و مصیبت خوانی در قالب چاوشی خوانی بوشهر استفاده شده است. این آلبوم طی هفته‌های آینده و همزمان با آغاز ماه محرم رونمایی می‌شود.
امروز جوانان شیفته موسیقی هستند، پس باید برای آنان تولید محتوای مناسب داشت به نحوی که در ماه محرم و صفر هم بتوانند شأن صاحب و سرور این ماه را رعایت کنند و هم به مسائل مورد علاقه خود دسترسی داشته باشند. موسیقی را نمی‌توان از جوانان گرفت اما می‌توان فرهنگسازی کرد و با ملودی و شعر بهتر به ارائه اثر برای استفاده و بهره مندی آنان پراخت. با استفاده از ابزار موسیقی که امروزه مورد توجه و استفاده گسترده جوانان هست نیز می‌توان آنان را با فرهنگ عاشورایی آشنا کرد به شرط آنکه راه را در این میان بشناسیم و قدم به قدم در کنار آنان به پیش رویم.
موسیقی مذهبی را نباید دست کم گرفت و به یک طبل و سنج محدود کرد و این اثر را روانه بازار کرد بلکه برای جذب جوانان و مستمعین باید از ابزار مورد علاقه آنان اما در شأن امام حسین(ع) استقاده کرد. در این راستا من از سازهایی همچون دمام، نی، دف، سه تار و کمانچه در کنار برخی سازهای پاپ همچون ترومپت استفاده کردم تا موسیقی معقولی رقم بخورد.
*با توجه به اینکه امروز در زمینه مداحی با برخی سبک‌های غیرمتعارف روبرو شده‌ایم که بعضا شأنیت عزاداری ائمه اطهار(ع) در آنها رعایت نمی‌شود، چه پیشنهاداتی برای احیای نوحه‌های قدیم و محلی دارید؟
بسیاری از آئین‌های عزاداری ما به سبب پرداخت نکردن به آن از بین رفته است و جوانان با آن آشنایی ندارند، این در حالی است که آئین‌های متعدد و زیبابی در استان‌ها و شهرهای مختلف برای عزادرای سید و سالار شهیدان وجود داشته است به طور مثال می‌توان به مختک‌خوانی بوشهری که در رثای حضرت علی‌اصغر(ع) است اشاره کرد. در این آئین در غروب تاسوعا گهواره‌ای بر سر گذاشته می‌شود و به داخل خانه‌ها ورود پیدا می‌کنند و خانواده‌های علاقه مند فرزند خود را در این گهواره قرار داده و لالایی محلی می‌خوانند و هدیه‌ای در آن می‌گذارند. اما این رسوم حتی در خود بوشهر نیز در حال تعطیل شدن است چرا که دیگر در خانه‌ها حیاطی وجود ندارد که این سنت‌ها اجرایی شود و بیشتر منازل به شکل آپارتمان درآمده‌اند.
نهادهای فرهنگی مسئول در این زمینه باید رسم و رسوم مذهبی را زنده نگه دارند. این رسوم شامل آئین‌ها و نوحه‌های قدیمی است که از گذشتگان سینه به سینه منتقل شده است و نباید با کم‌کاری ما از یادها برود و نسل حاضر و آیندگان از آن بی‌بهره مانند.
بنده به شخصه حاضرم با همکاری بنیاد دعبل خزائی نوحه‌های قدیمی شهرها را جمع آوری و منتشر کنم. این کار را در مورد نوحه‌های بوشهر انجام دادم و بزرگترین آرشیو را جمع آوری کرده‌ام حتی از نوحه‌های روستایی بوشهر نیز استفاده کرده‌ام اما به دلیل عدم حمایت این آرشیو ارزشمند در خانه و به صورت شخصی برای من باقی مانده است در صورتی که انتشار این ارشیو گران‌بها می‌تواند به تولید محتوا و غنای بیشتر برای مجالس عزاداری کمک کند.
این فراموشی نوحه‌های قدیمی و آئین‌های عزاداری صرفا محدود به بوشهر نیست بلکه در سایر شهرها همچون کرمان و خوزستان نیز رخ داده و همه گیر شده است، این در حالی است که به طور مثال هر شهر خوزستان یک ایالت بزرگ است؛ دزفول، شوشتر، شوش و .. هر یک با وجود اینکه در کنار یکدیگر هستند، عزاداری‌های متفاوتی دارند که دریایی از تنوع و زیبایی است. سنت و فرهنگ ایرانی در زمینه عزاداری اهل بیت عصمت و طهارت(ع) در حال از بین رفتن است ولی کسی در این زمینه احساس درد نمی‌کند.
*چه نهادهایی در زمینه احیای آئین‌های عزاداری قدیمی و نوحه خوانی‌های محلی از مسئولیت بیشتری برخوردار هستند؟
فعالیت بنیاد دعبل خزاعی نباید به بیمه کردن مداحان و چاپ کتاب محدود شود، بلکه می‌بایست از مداحان بخواهد که به استان‌های خود رجوع و نوحه‌های محلی خود را احصا و در دستور کار خود برای اجرا قرار دهند. چاپ کتاب در جای خود ارزشمند است اما علاقه مداحان بیشتر به اسناد صوتی است تا نوشتاری، بدین جهت برای معرفی آئین‌ها و نوحه‌ها و آموزش آنان بهتر است از منابع صوتی و تصویری استفاده شود.
همه بهانه موجود نهادهای فرهنگی کمبود بودجه است؛ این در حالی است ک به شخصه می‌توانم طرح‌هایی را ارائه دهم که به درآمدزایی منجر شود و بتواند به کمک فعالیت‌های فرهنگی بیاید. اما در این زمینه عزمی وجود ندارد که از ایده‌های موجود نیز استفاده شود. متأسفانه تا زمانی که سود و عایده‌ای برای برخی سازمان‌ها وجود نداشته باشد به جریان تولید نیز ورود پیدا نمی‌کنند. من تعهد می‌دهم که می‌توانم در این زمینه درآمدزایی داشته باشم اما کسی به سراغ ما و استفاده از ایده‌ها‌یمان نمی‌آید. اگر عزم و عشقی به امام حسین(ع) وجود داشته باشد می‌توان از آئین‌های موجود به بهترین نحو برای جذب جوانان استفاده کرد اما ....
از دیگر آسیب‌های موجود این است که نهادهای فرهنگی و هنری و مسئول در این زمینه وظایف خود را به یکدیگر پاس می‌دهند. در بسیاری از موارد به حوزه هنری، سازمان تبلیغات اسلامی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مراجعه کردم اما با پاسکاری وظایف روبرو شدم و در نهایت مجبور به فروش ماشین، طلا و یا قرض از سایرین برای انتشار و رونمایی از اثر خودم شدم چرا که همه عشق ما عرض ارادت به اهل بیت(ع) است و نمی‌توانیم معطل حمایت سایرین بمانیم. اما هنوز هم دین خود را ادا نکرده‌ام؛ خانواده و اجداد من همگی مداح هستند و من نمی‌توانم رو به دریا دریا خواندن بیاورم. عشق من امام حسین(ع) است و با ارادت به این بزرگان رشد کرده‌ام اما آسیب‌های زیادی وجود دارد که پیمودن مسیر را برای ما دشوار می‌کند.
حرف پایانی
این مسائل و مشکلات وجود دارد اما برخی مداحان از بیان آن ترس دارند چرا که به فکر منافع مادی خود هستند، اما من هرچه در زندگی دارم به برکت امام حسین(ع) است و عشق به بالنده‌تر شدن مراسم عزداری سید و سالار شهیدان و ائمه معصومین(ع) دارم؛ پس در این زمینه از هیچ تلاشی مضایقه نخواهم کرد.
انتهای پیام
