معبر عقل و اشک/ 4
تولیدات سینمایی در زمینه عاشورا ضعیف‌تر از تلویزیون است
گروه هنر ــ کارشناس رسانه و مدرس دانشگاه گفت: سینما در پرداختن به مفاهیم عاشورایی نتوانسته انتظارات لازم را برآورده کند، حتی می‌توان گفت تلویزیون از هنر هفتم موفق‌تر بوده است.
حجت الاسلام و‌المسلمین علی آتش‌زر، کارشناس رسانه و مدرس دانشگاه، در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایکنا درباره عاشورا و جایگاه آن در هنر اظهار کرد: اگر به فرهنگ ایرانی – اسلامی توجه شود، قطعاً شخصیت امام حسین(ع) و واقعه عاشورا، که طنین عزاداری‌های آن سالانه در ماه محرم در کشور به گوش می‌رسد، به عنوان یکی از وجوه برجسته این فرهنگ نمایان می‌شود؛ فرهنگی که روح سلحشوری باستانی را درمی‌نوردد و تا امروز که مردان بزرگی را در دامان خود پرورانده است، منجر به شکل‌گیری ایرانی جدید شده است؛ لذا انقلاب اسلامی هم با توجه به اینکه انقلابی فرهنگی است، عاشورا و امام حسین(ع) یکی از شاخص‌های اصلی آن به شمار می‌آید.
وی افزود: جایگاه عاشورا این نکته را در ذهن تداعی می‌کند که سینما توانسته از فرهنگ اصلی عاشورا وام بگیرد؛ سینمایی که از آن به عنوان هنر هفتم نام نمی‌برم، بلکه تبلوری از هفت هنر است که همه اشکال هنر به گونه‌ای در آن وجود دارد.
آتش‌زر ادامه داد: هنرمندان در میان مردم جایگاه عمیقی دارند. به همین سبب هم آثار آن‌ها در فرهنگ جامعه ریشه دوانده است. در حقیقت این قشر به دلیل حضور در ریشه‌های فرهنگی جامعه، وجوه قابل تأمل را در آثارشان بازتاب می‌دهند. در همین راستا درباره جایگاه عاشورا در هنر نمایش باید بگویم که تعزیه به عنوان یکی از بخش‌های هنر نمایش در حماسه سلحشوری عاشورا ریشه دارد؛ ویژگی سلحشوری که از سیاوش شروع شد و تا عاشورا ادامه یافت.
این کارشناس رسانه تأکید کرد: سینما به عنوان هنری اصیل در ایران روند پرتلاطمی داشته است و دارد. منظور این است که زمانی این هنر با مردم ارتباط داشت، اما در زمانی دیگر از فرهنگ عمومی جامعه دوری گزیده است، امابا وجود این سینما در پرداختن به این حماسه بشری موفقیت چندانی نداشته است!
این استاد دانشگاه گفت: سینما به سه شیوه می‌تواند به واقعه عاشورا بپردازد. ابتدا آثاری که از آن‌ها به عنوان فیلم‌های مرتبط با تاریخ مقدس نام برده می‌شود و به نوعی در آن‌ها بازخوانی واقعه مورد نظر انجام می‌شود. در این تولیدات به صورت مستقیم این واقعه روایت می‌شود. در این مورد جز چند اثر فیلم‌های بسیاری تولید نشده است. «سفیر» ساخته فریبرز صالح اولین فیلم است که به وقایع مرتبط با این رخداد می‌پردازد.
آتش‌زر بیان کرد: بعد از سفیر فیلم‌های دیگری نظیر «روز واقعه»، «روز دهم» و «رستاخیز» تولید شد. وی در همین باره تأکید کرد که فیلم‌هایی نظیر «کربلا، جغرافیای یک تاریخ» نیز در حوزه مستند تولید شده‌اند که در آن به مستقیماً به عاشورا توجه شده است. مجموعه آثاری که ذکر کردم نشان می‌دهد در بازتصویر عاشورا موفق نبوده‌ایم و اندک کار‌های تولیدی نیز وضعیتی متفاوت دارند.
وی یادآور شد: در شیوه دیگری سینما به صورت غیر‌مستقیم به عاشورا پرداخته است. در واقع آثار مورد نظر متاثر از عاشوراست، اما رویکرد آن‌ها تاریخی نیست. بهترین نمونه سینمای دفاع مقدس است. در برخی از آثار این حوزه شاهد بازتصویری از شعله‌های پرفروغ عاشورا هستیم. فیلم‌هایی نظیر «افق»، «پرواز در شب»، «تنگه ابوقریب» و... گواه این ادعا هستند. در این آثار با توجه به رویکرد فیلمساز، تأثیر عاشورا در این آن‌ها دیده می‌شود. در شیوه سوم در زمینه تصویرگری عاشورا برداشتی کلاژمانند از این واقعه انجام شده است. فقط قسمتی از این فیلم‌ها برای بیان اشاراتی ازعاشورا تأمل‌برانگیزند، حتی ممکن است در بخشی از موسیقی یک فیلم شاهد صحنه‌های عاشورایی باشیم.
این استاد درباره عملکرد سینما چنین توضیح داد: با توجه به صحبت درباره عملکرد سینما درباره عاشورا باید گفت که تولیدات سینمایی در مقایسه با تولیدات تلویزیونی ضعیف‌تر بوده است. البته تولیدات تلویزیون هم بحث‌برانگیز است، اما به هر حال نمی‌توان سریال‌هایی، چون «شب دهم» و «مختارنامه» را نادیده گرفت.
وی درباره دلیل کم بودن تولیدات در این حوزه گفت: به نظرم دلیل اصلی که باعث شده هنر هفتم عملکرد قابل قبولی را در زمینه عاشورا نداشته باشد این است که سینما از مردم فاصله گرفته است. در واقع در سینمای کنونی اغلب فیلم‌هایی اکران می‌شود که عده‌ای خاص به آن‌ها توجه دارند. درباره فروش میلیونی آثار طنز باید بگویم این گونه تولیدات آثاری جدی نیستند، چون جریان‌سازی ندارند.
آتش‌زر ادامه داد: برای اینکه فیلمی با مضمون عاشورا تولید شود، به گفته شهید آوینی باید اتفاقی عاشورایی در درون هنرمند یا فیلمساز رخ دهد تا در ادامه کارش بتواند عاشورایی عمل کند. اگر چنین نباشد، حتی اگر داستان روایت‌گر عاشورا باشد آن فیلم یا اثر عاشورایی نیست.
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که آیا تولیدات عاشورایی فقط به مکتب تشیع خلاصه می‌شود، بیان کرد: عاشورا دیدگاهی فرقه‌ای ندارد، چراکه اگر به معارف شیعی بنگریم، متوجه خواهیم شد در آن دیدگاه فرقه‌ای و تاریخی وجود ندارد. برای مثال انقلاب اسلامی ریشه‌های شیعی دارد و در جهان اسلام هم تأثیرگذار بوده است. البته بدخواهان انقلاب سعی کردند با راه‌اندازی فتنه داعش به نوعی مانع ترویج انقلاب اسلامی شوند، اما این هدف آن‌ها با نابودی داعش نقش بر آب شد. نکته دیگر اینکه شیعه انقلاب اسلامی شیعه امام خمینی (ره) است که با شیعه تاریخی تفاوت دارد. این توضیح مرز‌بندی را مشخص می‌کند تا با توجه به نحوه عملکردمان در دام فرقه‌گرایی گرفتار نشویم.
وی در پایان تأکید کرد: همان‌گونه که امام حسین (ع) مختص جهان تشیع نیست، امام زمان (عج) نیز خاص تشیع نیست. اما پس از ظهور، امام به دین و مسلک انسان‌ها توجه نمی‌کند، بلکه دستورهایش در سراسر جهان اجرا می‌شود. بنابراین، پرداختن درست به موضوعاتی، چون عاشورا و آخرالزمان در حقیقت توجه به بشریت است.
گفت‌و‌گو از داود کنشلو
انتهای پیام
وی افزود: جایگاه عاشورا این نکته را در ذهن تداعی می‌کند که سینما توانسته از فرهنگ اصلی عاشورا وام بگیرد؛ سینمایی که از آن به عنوان هنر هفتم نام نمی‌برم، بلکه تبلوری از هفت هنر است که همه اشکال هنر به گونه‌ای در آن وجود دارد.
آتش‌زر ادامه داد: هنرمندان در میان مردم جایگاه عمیقی دارند. به همین سبب هم آثار آن‌ها در فرهنگ جامعه ریشه دوانده است. در حقیقت این قشر به دلیل حضور در ریشه‌های فرهنگی جامعه، وجوه قابل تأمل را در آثارشان بازتاب می‌دهند. در همین راستا درباره جایگاه عاشورا در هنر نمایش باید بگویم که تعزیه به عنوان یکی از بخش‌های هنر نمایش در حماسه سلحشوری عاشورا ریشه دارد؛ ویژگی سلحشوری که از سیاوش شروع شد و تا عاشورا ادامه یافت.
این کارشناس رسانه تأکید کرد: سینما به عنوان هنری اصیل در ایران روند پرتلاطمی داشته است و دارد. منظور این است که زمانی این هنر با مردم ارتباط داشت، اما در زمانی دیگر از فرهنگ عمومی جامعه دوری گزیده است، امابا وجود این سینما در پرداختن به این حماسه بشری موفقیت چندانی نداشته است!
این استاد دانشگاه گفت: سینما به سه شیوه می‌تواند به واقعه عاشورا بپردازد. ابتدا آثاری که از آن‌ها به عنوان فیلم‌های مرتبط با تاریخ مقدس نام برده می‌شود و به نوعی در آن‌ها بازخوانی واقعه مورد نظر انجام می‌شود. در این تولیدات به صورت مستقیم این واقعه روایت می‌شود. در این مورد جز چند اثر فیلم‌های بسیاری تولید نشده است. «سفیر» ساخته فریبرز صالح اولین فیلم است که به وقایع مرتبط با این رخداد می‌پردازد.
آتش‌زر بیان کرد: بعد از سفیر فیلم‌های دیگری نظیر «روز واقعه»، «روز دهم» و «رستاخیز» تولید شد. وی در همین باره تأکید کرد که فیلم‌هایی نظیر «کربلا، جغرافیای یک تاریخ» نیز در حوزه مستند تولید شده‌اند که در آن به مستقیماً به عاشورا توجه شده است. مجموعه آثاری که ذکر کردم نشان می‌دهد در بازتصویر عاشورا موفق نبوده‌ایم و اندک کار‌های تولیدی نیز وضعیتی متفاوت دارند.
وی یادآور شد: در شیوه دیگری سینما به صورت غیر‌مستقیم به عاشورا پرداخته است. در واقع آثار مورد نظر متاثر از عاشوراست، اما رویکرد آن‌ها تاریخی نیست. بهترین نمونه سینمای دفاع مقدس است. در برخی از آثار این حوزه شاهد بازتصویری از شعله‌های پرفروغ عاشورا هستیم. فیلم‌هایی نظیر «افق»، «پرواز در شب»، «تنگه ابوقریب» و... گواه این ادعا هستند. در این آثار با توجه به رویکرد فیلمساز، تأثیر عاشورا در این آن‌ها دیده می‌شود. در شیوه سوم در زمینه تصویرگری عاشورا برداشتی کلاژمانند از این واقعه انجام شده است. فقط قسمتی از این فیلم‌ها برای بیان اشاراتی ازعاشورا تأمل‌برانگیزند، حتی ممکن است در بخشی از موسیقی یک فیلم شاهد صحنه‌های عاشورایی باشیم.
این استاد درباره عملکرد سینما چنین توضیح داد: با توجه به صحبت درباره عملکرد سینما درباره عاشورا باید گفت که تولیدات سینمایی در مقایسه با تولیدات تلویزیونی ضعیف‌تر بوده است. البته تولیدات تلویزیون هم بحث‌برانگیز است، اما به هر حال نمی‌توان سریال‌هایی، چون «شب دهم» و «مختارنامه» را نادیده گرفت.
وی درباره دلیل کم بودن تولیدات در این حوزه گفت: به نظرم دلیل اصلی که باعث شده هنر هفتم عملکرد قابل قبولی را در زمینه عاشورا نداشته باشد این است که سینما از مردم فاصله گرفته است. در واقع در سینمای کنونی اغلب فیلم‌هایی اکران می‌شود که عده‌ای خاص به آن‌ها توجه دارند. درباره فروش میلیونی آثار طنز باید بگویم این گونه تولیدات آثاری جدی نیستند، چون جریان‌سازی ندارند.
آتش‌زر ادامه داد: برای اینکه فیلمی با مضمون عاشورا تولید شود، به گفته شهید آوینی باید اتفاقی عاشورایی در درون هنرمند یا فیلمساز رخ دهد تا در ادامه کارش بتواند عاشورایی عمل کند. اگر چنین نباشد، حتی اگر داستان روایت‌گر عاشورا باشد آن فیلم یا اثر عاشورایی نیست.
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که آیا تولیدات عاشورایی فقط به مکتب تشیع خلاصه می‌شود، بیان کرد: عاشورا دیدگاهی فرقه‌ای ندارد، چراکه اگر به معارف شیعی بنگریم، متوجه خواهیم شد در آن دیدگاه فرقه‌ای و تاریخی وجود ندارد. برای مثال انقلاب اسلامی ریشه‌های شیعی دارد و در جهان اسلام هم تأثیرگذار بوده است. البته بدخواهان انقلاب سعی کردند با راه‌اندازی فتنه داعش به نوعی مانع ترویج انقلاب اسلامی شوند، اما این هدف آن‌ها با نابودی داعش نقش بر آب شد. نکته دیگر اینکه شیعه انقلاب اسلامی شیعه امام خمینی (ره) است که با شیعه تاریخی تفاوت دارد. این توضیح مرز‌بندی را مشخص می‌کند تا با توجه به نحوه عملکردمان در دام فرقه‌گرایی گرفتار نشویم.
وی در پایان تأکید کرد: همان‌گونه که امام حسین (ع) مختص جهان تشیع نیست، امام زمان (عج) نیز خاص تشیع نیست. اما پس از ظهور، امام به دین و مسلک انسان‌ها توجه نمی‌کند، بلکه دستورهایش در سراسر جهان اجرا می‌شود. بنابراین، پرداختن درست به موضوعاتی، چون عاشورا و آخرالزمان در حقیقت توجه به بشریت است.
گفت‌و‌گو از داود کنشلو
انتهای پیام
مطالب مرتبط
