روضه‌های عاشورا و بسط‌های غیرمستند/کتاب‌های معتبر تاریخی به مجالس عزاداری ما راه پیدا نکرده است

به گزارش ایکنا از خوزستان، یکی از محققان و نویسندگان معاصر خوزستانی که در زمینه شناخت عاشورا و حضرت اباعبدالله(ع) آثار متعددی تألیف و به جامعه تقدیم کرده است، مرضيه محمدزاده است. او در 28 بهمن سال 37 شمسی در اهواز متولد شد. پدرش مرحوم عبدالحسين محمدزاده از فعالان و مبارزان سياسی دهه چهل و پنجاه بود که در شهرستان اهواز مؤسسه مکتب القرآن را تأسيس کرد که در طول سال‌ها فعاليت آن تا پيش از انقلاب اسلامی، مرکزی برای نشر عقايد اسلامی و تجمع دانشجويان دانشگاه اهواز بود.

محمدزاده تحصيلات خود را در رشته تاريخ و تمدن ملل اسلامی تا مقطع کارشناسی ارشد ادامه داد و پايان نامه خود را با عنوان «زندگی و نقش ام سلمه در تاريخ اسلام» ارائه کرد.

یافته‌های او درباره زندگانی امام حسین(ع)، حاصل پنج سال کار تحقیقی و پژوهشی بود و به دو بخش متمایز و موازی تقسیم می‌شد که شامل حیات آن حضرت و میراث ماندگار شعر عاشورایی شیعه در طول تاریخ است.

او از سال 57  کار تحقيق و پژوهش درباره زندگی حضرت اباعبدالله الحسين(ع) را آغاز کرد و حاصل آن کتاب «حسين بن علی عليه‌السّلام، امام ارزشها» بود؛ اين کتاب به بررسی زندگانی امام حسين(ع) از بدو تولد تا پس از شهادت با رويکردی تحقيقی و تحليلی از وقايع هفتاد سال اول هجرت و بررسی زمينه‌ها، علل و انگيزه‌ها، فلسفه و محتوای فکری قيام عاشورا می‌پردازد.

 بخش دیگر مطالعات او در حوزه زندگی منظوم امام حسين(ع) است که با نام «دانشنامه شعر عاشورايی»در سال 83 منتشر شد  و در بردارنده ادبيات شيعه و عقايد و احساسات و جهت گيری شاعران عرب و پارسی‌گوی در طول تاريخ به ويژه بر محور واقعه جانسوز کربلاست. این کتاب در دو جلد توسط انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شد.

 این محقق حوزه تاریخ، دکترای خود را در رشته مردم شناسی اخذ کرد و و عنوان رساله او «عاشورا در شعر و فولکلور معاصر مردم ايران» است. در ادامه گفت و گوی ایکنای خوزستان را با این محقق عاشورایی می خوانید: 

لطفا درباره آثار عاشورایی موجود توضیح دهید و نظرتان را درباره بایسته های پژوهشی این حوزه بفرمایید

ما آثار عاشورایی بسیار خوبی داریم. یکی از شخصیت‌هایی که در مورد زندگی ایشان خوب کار شده است، امام حسین(ع) است؛ چون از ابعاد مختلف زندگی امام را مورد بررسی قرار داده‌اند. ما درباره ائمه دیگر این حجم آثار را نداریم؛ به غیر از حضرت علی(ع) که خود به حکومت رسیدند و اهل سنت نیز درباره ایشان کتاب زیاد دارند، یا امام صادق(ع) که رئیس مکتب تشیع است، ما درباره بقیه ائمه(ع) که به حکومت نرسیده باشند یا موضوع خاصی در زندگیشان رخ نداده باشد، این حجم آثار را نداریم. 

اما درباره امام حسین(ع) همه مسلمان‌ها اعم از شیعه و سنی کتاب نوشته‌اند؛ پس پژوهش در زمینه امام حسین(ع) فراوان است؛ و برخی آثار در این زمینه نقطه عطف هستند؛ مثلاً شهید جاوید صالحی نجف‌آبادی یا کتاب بعد از 50 سال دکتر شهیدی کتاب‌هایی هستند که حرف برای گفتن دارند. از علمای گذشته هم همین‌طور؛ شیخ مفید، سید بن طاووس، سید مرتضی صاحب کتاب «تنزیه ‌الانبیاء» همه اینها در مورد قیام امام حسین(ع) و شخصیت ایشان حرف برای گفتن دارند.

چه قدر این معارف به جامعه و مجالس عزاداری ما راه پیدا کرده است؟

متأسفانه این معارف بسیار بسیار اندک به مجالس عزاداری ما راه پیدا کرده است. رادیو و تلویزیون در این که ائمه(ع) را به درستی به مردم معرفی کنند خیلی مؤثر هستند. شخصیت‌های وجودی ائمه(ع) اصلاً شناخته شده نیست. شما وقتی به مجالس مذهبی می‌روید، می بینید از آنچه در کتاب‌های معتبر می‌خوانید و امام حسین(ع) را به خوبی نشان می‌دهند، استفاده نمی‌شود. حتی وقتی که کتابی مثل لهوف سید بن طاووس (نمی‌خواهم بگویم این کتاب بدون ایراد است، تمام کتاب‌ها ایراد دارند) را در مجالس می‌خوانند، عین متن آن را نمی‌خوانند و ترجمه‌ای از لهوف می‌خوانند که پر از ایراد است و اعلام می‌کنند سید بن طاووس چنین گفت.

به طور مثال یکی از مداحان شناخته شده در مجلسی می‌گوید از لهوف می‌خوانم و مثلا می‌خواهد لحظه‌ای که امام علی‌اصغر(ع) را به میدان می‌برد بخواند. لهوف نوشته «توَدَعَ». یعنی امام وداع کرد. اما مترجم می‌آید هشت خط می‌نویسد: «علی‌اصغر را بلند کرد، به طرف سپاه رفت، گفت: اگر من گناهکارم، این کودک گناهی ندارد» این عبارات را سید بن طاووس نگفته است؛ بلکه مترجم آن را از زبان خود بسط داده است و او حق ندارد این مطلب را به نام سید بن طاووس برای جمعیت بیان کند. می‌خواهم بگویم متأسفانه نه تنها کتاب‌های معتبر تاریخی به مجالس عزاداری ما راه پیدا نکرده است (که مقصر رادیو و تلویزیون) باید آنچه درست است به مردم بگویند و نگفته‌اند. امام حسین(ع) یکی از شخصیت‌های بسیار بسیار مظلوم در عزاداری‌های ما است.

شما از اول محرم به عزاداری‌ها گوش دهید و ببینید با امام حسین(ع) چه می‌کنند که هیچ کدام از آنها اعتبار ندارد.

البته مجالس‌ علمای ما چنین نیستند و وقتی دانشمندی یک ساعت صحبت می‌کند، کسانی که نشسته‌اند، مطلب یاد می‌گیرند. ولی در مجالس دیگر بخصوص در مداحی‌ها، نه تنها امام(ع) را نشان نداده‌اند؛ بلکه بسیار در حق امام و خاندان او جفا کرده‌اند.

آیا لازم نیست که یک مدرسه یا محل خاصی برای آموزش تخصصی مداحان وجود داشته باشد؟

این موضوع لازم است. مداحان و مبلغان باید کتاب‌‌های معتبر، اشعار معتبر را بخوانند. این همه شاعران در طول تاریخ از عصر عاشورا درباره امام حسین(ع) شعر گفتند. این اشعار محکم و پر محتوا را بخوانند. چرا اشعاری خوانده می‌شود که هم ریتم درستی ندارد و هم کلمات، کلمات درستی نیست؟ ما در طول تاریخ چه به زبان عربی و چه فارسی آثار شعری بزرگی داریم؛ اگر می‌خواهند عربی بخوانند «هاشیمات کمیت» را بخوانند یا «مدارس الآیات دعبل» را بخوانند تا شعرای جدید. یا اشعار فارسی. مگر ما کم شاعران بزرگ داریم که اشعار آنها پرمحتوا و دارای پیام است که مداحان به سراغ شاعرانی می‌روند که شعرشان شعر نیست؟

متأسفانه هیچ وقت با جامعه مداحان در ارتباط نبودم. مداحان حتما باید به سراغ کتاب‌ها و اشعار معتبر بروند. مداحان و مبلغان اگر به سراغ کتاب‌های معتبر بروند و آن مطالب را بر سر منابر بگویند، جمعیت بیشتر نسبت به امام حسین(ع) خود را نزدیک می‌بینند و به ایشان اقتدا می‌کنند؛ تا اینکه ذلت و ضعف به امام و خاندانش بدهند. خوب است که مداحان ما اهل تحقیق و درس باشند و به دنبال منابع بروند چرا که جامعه ما آگاهی و معرفت‌ بالا می‌خواهد.

از بین آثاری که درباره عاشورا و امام حسین(ع) نوشته اید کدام را برای خواندن در این ایام توصیه می کنید؟

کتاب حسین بن علی(ع) امام شهدا که تقریباً جزء اولین کتاب‌هایی است که در مورد امام حسین(ع) نوشته‌ام؛ اما به تناسب روز عاشورا کتاب «مقتل امام حسین(ع) بر اساس متون کهن» را توصیه می‌کنم که در دهه محرم خوانده می‌شود. کتاب اول دربرگیرنده همه زندگی امام حسین(ع)، نهضت امام تا زمان برگشت اسرا است.

روز اولی که به نوشتن کتاب درباره امام حسین(ع) نوشته‌ام- چون اولین کتابی که نوشته‌ام درباره امام حسین(ع) بود- گرچه اولین کتاب من با نام «ام سلمه» چاپ شد اما بخش‌هایی از آن به امام حسین(ع) مربوط می‌شد- چون پیامبر(ص) خاکی به م‌سلمه داده بود و فرموده بود اگر این خاک گلگون شود آن روز حسین من به شهادت می‌رسد و اولین عزاداری ایشان بود. وقتی شروع کردم به نوشتن کتاب درباره امام حسین(ع) و روی یک برگه کاغذ نوشتم «امام حسین(ع)» از همان زمان این احساس را داشتم که برکات وارد زندگی من شد. همیشه هم همین‌طور است، خود امام حسین(ع) و ائمه بعد هم گفته‌اند: هر کس قدمی یا قلمی در راه اهل‌بیت(ع) بردارد، حتماً برکت آن وارد زندگی‌شان می‌شود و این را در زندگی خود کاملاً حس کنم و این زندگی خوب و سالم را از عنایت آن بزرگواران دارم.

نظرتان درباره آثار دکتر سنگری چیست؟

 آقای دکتر سنگری یکی از شخصیت‌های بسیار خوب و باارزش ما است. در آثار ایشان ایراداتی وجود دارد؛ همان‌طور که در آثار همه وجود دارد. گاهی اوقات خود به آن اشتباه می‌رسیم، یا دیگران به ما می‌گویند و آن را رفع می‌کنیم یا بعد از خودمان دیگران به آن می‌رسند. ایشان شخصیت والایی دارد و با آن همه علم و آگاهی و دانش، انسان افتاده‌ای است؛ قلم و بیان بسیار شیوایی دارند و به ایشان اعتقاد دارم.

از دیگر مؤلفان عاشورایی خوزستان شیخ جعفر شوشتری است. شخصیت علامه شیخ جعفر شوشتری از شخصیت‌های بسیار مهم عاشورایی است و کتاب «خصائص الحسینه» ایشان هم کتاب خوبی است؛ گرچه در این کتاب هم مثل سایر کتاب‌ها ایراد وجود دارد و تنها کتابی که هیچ ایرادی ندارد، قرآن کریم است.

توصیه پایانی

در این یک ماه محرم و بیست روزی که به اربعین منتهی می‌شود، تا آنجا که می‌توانید به کتاب‌های معتبر مراجعه کنید.

انتهای پیام