کاربردی و کارآمدی فقه در گرو اخلاقی بودن آن است
گروه معارف ــ یک استاد حوزه علمیه گفت: میان فقه و اخلاق نوعی رابطه تلازم وجود دارد، یعنی به هیج وجه تفکیک‌پذیر نیستند، اما باید توجه داشت فقهی مفید و کاربردی است که با نکات اخلاقی عجین شده باشد.
حجت‌الاسلام سیدمحمدعلی فقیهی در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، درباره رابطه اخلاق و فقه اظهار کرد: میان فقه و اخلاق نوعی رابطه تلازم وجود دارد، یعنی به هیج وجه تفکیک‌پذیر نیستند. در واقع فقه بدون اخلاق اصلاً فقه نیست و اخلاق بدون فقه هم اخلاق نیست.
وی ادامه داد: گاهی در کتاب‌هایی که در این باره نوشته می‌شود، بخش فقه و بخش اخلاق جدا از یکدیگر نوشته می‌شوند که البته این به معنای جدایی این دو مفهوم نیست، زیرا در مسائل علمی و دانشگاهی نیز ممکن است دو چیز بسیار مرتبط از دیدگاه‌های جداگانه‌ای نگریسته شوند.
این استاد حوزه علمیه افزود: فقهی مفید و کاربردی است که با نکات اخلاقی عجین شده باشد. در آیات و روایات نیز پس از بیان احکام شرعی به نکات اخلاقی مربوط اشاره می‌شود. مثلاً در ادامه فرمان روزه آمده است: «لعلکم تفلحون»، این آیه با قرار گرفتن در کنار وجوب روزه در قرآن نشان می‌دهد که این دو موضوع تفکیک‌ناپذیر هستند.
فقیهی اظهار کرد: اخلاق نیز اگر بدون فقه باشد به نتیجه‌ای نخواهد رسید، زیرا اخلاق به چارچوب نیاز دارد و چارچوب آن فقه است.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا فقه سنتی می‌تواند همچنان پاسخگوی نیازهای جامعه امروز باشد گفت: فقه سنتی می‌تواند نیازهای جامعه امروز را برطرف کند، اما لازم است حوزه و حوزویان فروعات فقه سنتی را با مسائل امروزی مطابقت دهند. یعنی اگر در روایات درباره حلال یا حرام بودن چیزی صحبت شده باید ببینیم مسائلی مانند قرارداد بیمه که در زمان پیامبر(ص) وجود نداشت با کدام یک از فروعات فقهی تطبیق دارد تا جایز بودن یا نبودن آن را تعیین کنیم.
فقیهی تصریح کرد: حوزه باید گزاره‌های امروزی را در کنار فقه سنتی قرار دهد و آن‌ها را با هم تطبیق دهد. الحمدالله این کار امروزه در حوزه در حال انجام است و حتی کتاب‌ها و مقالات زیادی نیز در این باره نوشته شده است. در حال حاضر یک‌سری مجلات فقهی به این موضوعات می‌پردازند و حکم مسائل امروزی را برای مردم بیان می‌کنند.
این استاد حوزه علمیه درباره فقه مضاف گفت: فقه مضاف فقهی است که در آن جایگاه مسائلی مانند امر به معروف و نهی از منکر در حوزه حکومت اسلامی بررسی می‌شود، مثلاً احکام حدود و دیات. این حدود و دیات زمانی اجرا نمی‌شد، چون حکومت دست مسلمانان نبود. حال فقه مضاف بررسی می‌کند که در حکومت اسلامی بخش حدود و دیات چگونه است.
وی ادامه داد: مثلاً در فقه مضاف مسائل خاص در حوزه رسانه به عنوان فقه رسانه مطرح می‌شود، یعنی دروغ، تهمت، غیبت یا شایعه‌پراکنی را در این حوزه مورد بررسی قرار می‌دهد و به عنوان فقه فضای مجازی هم شناخته می‌شود که در حوزه فقه مضاف جای می‌گیرد. یعنی با استفاده از فقه سنتی پسوندی درست کرده‌ایم و می‌گوییم فقه رسانه یا فقه تربیتی باید متناسب با تربیت کودکان جامعه امروزی باشد. پس فقه مضاف همان فقه سنتی است که ابعادی برای آن مشخص کرده‌ایم.
این استاد حوزه علمیه با اشاره به معنای فقه پویا اضافه کرد: اگر معنای فقه پویا این باشد که همان فقه سنتی را به‌روز کرده و اهل فن فروعات آن را با فقه سنتی تطبیق دهند و فقه رشدیافته از منابع اصیل را که همان آیات و روایات هستند با آن مطابق کنیم، فقه پویا مفید و خوب است.
فقیهی ادامه داد: گاهی از فقه پویا سوءاستفاده می‌شود و بعضی افراد در قالب فقه پویا از چارچوب اسلام خارج می‌شوند. یعنی قوانین روز و غربی را به اسلام مرتبط می‌کنند که این روش نادرست است. نباید خودمان نتیجه‌گیری کنیم و آن نتیجه‌گیری را به اسلام ربط دهیم، بلکه باید با رجوع به کلمات ائمه(ع) برای امروزمان نتیجه گیری کنیم.
وی تصریح کرد: تاکنون هرکجا در اسلام کوتاه آمده‌ایم، ضربه خورده‌ایم. مثلاً در مسائل مربوط به ازدواج به جای روش اسلامی، روش غربی را جایگزین کرده‌اند که باعث شده آمار طلاق در مقایسه با گذشته افزایش یابد. پس باید مواظب باشیم فقه پویا را با تغییر در کلمات ائمه مطابق با سلیقه‌هایمان نکنیم. در واقع فقه پویا این است که ببینیم چه استفاده‌ای می‌توان از کلمات و گفته‌های ائمه(ع) در شرایط امروز جامعه داشت.
فقیهی با بیان اینکه آیات زیادی در قرآن به عنوان «آیات‌الاحکام» وجود دارند که هم تفسیر جداگانه دارند و هم در کتاب‌های فقهی زیاد از آن‌ها یاد شده است، تأکید کرد: برای استدلال در مرحله اول به آیات قرآن و در مرحله دوم به گفته‌های ائمه(ع) رجوع می‌کنیم. حتی گاهی اوقات آیه‌ای از قرآن در ضمن یک روایت وجود دارد که ائمه به آن استشهاد کرده‌اند. به همین دلیل بخش زیادی از فقه با قرآن مرتبط است.
انتهای پیام
