صلوات خدا بر صابران، درسی برای جامعه

به گزارش ایکنا، رهبر معظم انقلاب در بخشی از بیانات‌شان در دیدار جمعی از خانواده‌های شهدای مدافع حرم با اشاره به سختی از دست دادن عزیزان فرمودند: «...این سختی‌ای است که در مقابلش چشم‌روشنی خدای متعال هست که به صابرین وعده فرموده که «أُولٰئِکَ عَلَیهِم صَلَواتٌ مِن رَبِّهِم وَ رَحمَة»؛ خدای متعال بر کسانی که صبر می‌کنند در این مصائب، درود می‌فرستد و صلوات می‌فرستد و رحمت می‌فرستد؛ این وعده‌‌ الهی است، آیه قرآن است.»

آیه مورد اشاره مقام معظم رهبری، آیه 157 سوره بقره است؛ «أُولئِکَ عَلَيْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَةٌ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ» (اینها، همانها هستند که الطاف و رحمت خدا شامل حالشان شده؛ و آنها هستند هدایت‌یافتگان).

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان درباره این آیه آورده است که «صلوات اگر چه به معنای رحمت هم حمل می شود،اما معنایش غیررحمت است، چون عادت و روش خدا بررحمت به مؤمنان است و نسبت صلاه به رحمت مانند نسبت مقدمه به ذیل آن است، یا نسبت التفات وتوجه به نظر و یا نسبت انداختن درآتش به سوختن، پس صلاه انعطافی از جانب خدای سبحان است که به رحمت نسبت به بنده می انجامد و خداوند متعهد شده است که آنها را به راه هدایت و سبیل رحمت رهنمون شود.»

آیت‌الله مکارم شیرازی نیز در تفسیر نمونه در این باره بیان می‌دارد که «در این آیه الطاف بزرگ الهی را برای صابران و سخت کوشان که از عهده این امتحانات بزرگ برآمده‌اند بازگو می‌کند و می‌گوید: اینها کسانی هستند که لطف و رحمت خدا و درود الهی بر آنها است». این الطاف و رحمت‌ها آنها را نیرو می‌بخشد که در این راه پرخوف و خطر گرفتار اشتباه و انحراف نشوند. لذا در پایان آیه می‌فرماید: و آنها هستند هدایت یافتگان.»

درباره این آیه می‌توان سؤالاتی را مطرح کرد؛ چرا خدا مردم را آزمایش می‌کند؟ در زمینه مسئله آزمایش الهی بحث فراوان است، نخستین سؤالی که به ذهن می‌رسد این است که مگر آزمایش برای این نیست که اشخاص یا چیزهایی مبهم و ناشناخته را بشناسیم و از میزان جهل و نادانی خود بکاهیم؟ اگر چنین است خداوندی که علمش به همه چیز احاطه دارد و از اسرار درون و برون همه کس و همه چیز آگاه است، غیب آسمان و زمین را با علم بی‌پایانش می‌داند، چرا امتحان می‌کند؟ مگر چیزی بر او مخفی است. در پاسخ این سؤال باید گفت: مفهوم آزمایش و امتحان در مورد خداوند با آزمایش‌های ما بسیار متفاوت است.

آزمایش‌های ما برای شناخت بیشتر و رفع ابهام و جهل است، اما آزمایش الهی در واقع همان «پرورش و تربیت» است. همان گونه که فولاد را برای استحکام بیشتر در کوره می‌گدازند تا به اصطلاح آبدیده شود، آدمی را نیز در کوره حوادث سخت پرورش می‌دهد تا مقاوم گردد.

مسئله دیگر همگانی بودن آزمایش‌های الهی است. از آنجا که نظام حیات در جهان هستی نظام تکامل و پرورش است و تمامی موجودات زنده مسیر تکامل را می‌پیمایند، همه مردم از انبیاء گرفته تا دیگران طبق این قانون عمومی می‌بایست آزمایش شوند و استعدادات خود را شکوفا سازند.

گرچه امتحانات الهی متفاوت است، گاهی با وفور نعمت و کامیابی‌ها و گاه به وسیله حوادث سخت و ناگوار، بعضی مشکل، بعضی آسان و قهرا نتایج آنها نیز با هم فرق دارد، اما به هر حال آزمایش برای همه هست.

مسئله سوم در خصوص امتحان الهی، رمز پیروزی در آن است. حال که همه انسان‌ها در یک امتحان گسترده الهی شرکت دارند، راه موفقیت در این آزمایش‌ها چیست؟ نخستین و مهمترین گام برای پیروزی همان است که در جمله کوتاه و پر معنی وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ در آیه 155 همین سوره آمده است، این جمله با صراحت می‌گوید: رمز پیروزی در این راه، صبر و پایداری است و به همین دلیل بشارت پیروزی را تنها به صابران و افراد با استقامت می‌دهد.

دیگر اینکه توجه به گذرا بودن حوادث این جهان و سختی‌ها و مشکلاتش و این که این جهان گذرگاهی بیش نیست عامل دیگری برای پیروزی محسوب می‌شود که در جمله إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ در آیه 156 این سوره آمده است.

حجت‌الاسلام و المسلمین قرائتی نیز در تفسیر نور در خصوص این آیه به دو نکته اشاره می‌کند که: «كلمه «صلوات» از واژه‌ «صلو» به معنى ورود در نعمت و رحمت است، بر خلاف واژه‌ «صلى» كه به معناى ورود در قهر و غضب است. خداوند بر مؤمنانى كه در مشكلات، صبر و مقاومت كرده‌اند، خود درود و صلوات مى‌فرستد؛ «صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ» ولى درباره مؤمنان مرفه كه زكات اموال‌شان را مى‌پردازند، دستور مى‌دهد پيامبر صلى الله عليه و آله درود بفرستد.»

در پایان و به عنوان جمع‌بندی نکات این آیه ارائه می‌شود:

ــ خداوند، صابران را غرق در رحمت خاص خود مى‌كند. «عَلَيْهِمْ صَلَواتٌ».
ــ تشويق صابران از طرف خداوند، به ما مى‌آموزد كه بايد ايثارگران و صابران و مجاهدان، در جامعه از كرامت واحترام خاصى برخوردار باشند. «عَلَيْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ».
ــ تشويق، از شئون ربوبیت و لازمه تربيت است. «صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ».
ــ هدايت صابران، قطعى و مسلّم است. با آنكه در قرآن، هدايت يافتن بسيارى از انسان‌ها، تنها يك آرزو است؛ «لَعَلَّهُمْ يَهْتَدُونَ»، ولى در مورد صابران، هدايت آنان قطعى تلقّى شده است. «أُولئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ».
ــ هدايت، مراحلى دارد؛ با اينكه گويندگان «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ‌» مؤمنان و هدايت‌شدگان هستند، ولى مرحله بالاتر را بعد از صبر و دريافت صلوات و رحمت الهى كسب مى‌كنند. «أُولئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ».

انتهای پیام