معیارهای اخلاق آموزگاری در سیره نبوی

به گزارش ایکنا از لرستان، در نظام آموزشی و تربیتی نبوی، اخلاق، جایگاه ویژه‌ای دارد.اساساً عالمان و دانشمندان با ویژگی‎های اخلاقی، شناخته می‎شوند.بدون اخلاق هر علمی، بی‌فایده بلکه زیان‌بخش است.دانشوران، هرگاه که علم خود را با اخلاق در آمیختند، پرتوافشانی آن‌ها بیشتر است.
نبی مکرم اسلام که آموزگار بزرگ اخلاق بود و برای تکامل مکارم اخلاقی برانگیخته شده بود، برنقش اخلاق در علم و دانش، تاکید فراوان داشت و معیارهایی برای عالم و آموزگار، مشخص کرده است که ازجمله معیارهای اخلاق آموزگاری در سیره علوی می‎توان از حلم و بردباری نام برد.
بردباری در هر کاری پسندیده است و انسان‌های حلیم در کارهای خود موفق‌ترند.آنان با آراسته شدن به این صفت، برای خود و دیگران، آرامش و صبوری به ارمغان می‌‎آورند.در عرصه علم و دانش، این صفت به عالمان، شکوه و وقار می‎بخشد و بدین وسیله می‎توانند داشته‌های خود را راحت‌تر منتقل کنند کمااینکه پیامبر(ص) فرمود: «زیور دانش، بردباری اهل آن است».(سنن الدارمی، ج 1، ص 150)
معمولاً هر چیزی که به زیور و زینت آراسته شود، زیبایی و چشم‌نوازی و جلوه آن، بیشتر می‎شود و دیگران را به خود جلب می‎کند، حلم و بردباری برای دانش نیز به تعبیر پیامبراکرم(ص) چنین نقشی دارد.عالمانی که به صفت حلم، آراسته نیستند، دانش آن‌ها جذاب و شوق‌انگیز نیست.صفت حلم و بردباری، نه فقط زینت بلکه کمک‌کار عالمان است و در معضلات و پیچیدگی‌های علمی، دستیارشان است.چنان‌که پیامبر(ص) فرمود: «بهترین دستیار دانش، بردباری است» اگر پیامبر خدا(ص) به چیزی سوگند بخورد، نشانه اهمیت فراوان آن است.آن بزرگوار در سخنی به تاکید فرمود: «سوگند به آن‌که جانم در دست اوست، برتر از بردباری با دانش چیزی با چیز دیگر، گرد نیامد.(وسائل الشیعه، ج 15، ص 248)
سکوت
ویژگی دیگری که پیامبر خدا(ص) برای دانشمندان برمی‎شمرد، «سکوت» است.عالم و آموزگاری که به‌موقع، سکوت کند در واقع فریادی شیرین از وقار و طمانینه دارد.او با همین سکوت خود، فضایی فراهم می‎آورد تا هم خود در آرامش تفکر کند و هم دیگران با آرامش، گزیده‌هایی را که عالم می‎گوید، چون دری گران‌بها، غنیمت شمرند و آن‌را دریابند.
بدعت‌ستیزی
انتظار همه دین‌مداران از عالم واقعی آن است که با بدعت‌هایی که هراز چندی در میان امت، ظهور می‌کند، مبارزه نماید و احکام واقعی خدا را به مردم برساند.بدعت‌ستیزی، نشان ایمان عالم به دانش خود و نیز شجاعت او در بروز واقعیت‌هاست.اگر عالمی چنین نکند نزد خدا و مردم، منفور است چنان‌که پیامبراکرم(ص) فرمود: «هرگاه در امت من بدعت‌ها آشکار شدند، بر دانشمند است که دانش خود را آشکار سازد و هرکه چنین نکند، نفرین خدا بر او باد».(کافی، ج 1، ص 54،وسایل‌الشیعه، ج 16،ص 269)
گفت‌وگوی علمی
دانش با مباحثه و گفت‌وگو رشد می‎یابد و مواضع خطا در همین گفت‌وگوها آشکار می‎شود و قول حق، خود را می‎نمایاند.دانش‌هایی که بی گفت‌وگوست چون انباری است که کالاهای فروانی در آن انباشته شده و نیک و بد آن، جدا نشده است.مباحثه و گفت‌وگو به عالم این امکان را می‎دهد تا در میان تضارب‌‎آرا، داشته‌های علمی خود را بسنجد و آن‌ها را پالایش نماید کمااینکه توصیه پیامبراکرم(ص) ان است که عالمان با یکدیگر به گفت‌وگو بپردازند تا علاوه‌بر دست‌آوردهای فوق، با یافتن حقیقت، دل‌های خود را جلا بخشند.«با یکدیگر گفت‌وگو و دیدار داشته باشید و حدیث بگویید که حدیث، مایه روشنی دل‌هاست، دل‌ها همانند شمشیر زنگار می‎گیرد و جلای آن‌ها حدیث است».(کافی، ج 1، ص 41 و بحارالانوار، ج 2، ص 152)
یاری جستن از خدا
محور همه فعالیت‌های دانشمندِ مؤمن، خداست.و برای جلب رضایت حضرت حق، دانش‌اندوزی می‎کند تا گره‌ای از مشکلات جامعه را بازکند، احکام الهی را به مردم برساند و یا در روند تعلیم و تربیت، نقش مؤثری داشته باشد.او برای این‌کار، دائماً از خدا مدد می‎جوید،چنان‌که سیره پیامبراکرم(ص)این بود که همواره در دعای خود می‌فرمود: «خدایا، آن‌چه را به من آموخته‌ای برایم سودمند ساز و آن‍‌‌‌چه برایم سودبخش است به من بیاموز و بر دانشم بیفزای». (سنن ابن ماجه، ج 1، ص 92)

انتهای پیام