ضرورت پرهیز از موازی‌کاری در پژوهش‌های قرآنی
گروه اندیشه ــ یک پژوهشگر قرآنی ضمن اشاره به حوزه‌های مغفول‌مانده در عرصه مطالعات قرآنی، که از جمله آنها رویکردهای بین‌رشته‌ای قرآن و بررسی مطالعات قرآنی مستشرقان است، از تمرکز مؤسسات قرآنی بر یک موضوع انتقاد کرد و گفت: بر اثر تداوم این رویکرد، برخی از مسائلی که در جامعه امروزی مطرح است مورد غفلت واقع میشود.
به گزارش ایکنا؛ همایش تجلیل از بانوان قرآن‌پژوه، با یک سال تأخیر، در آذرماه امسال، در مشهد مقدس پانزدهمین دوره آن با محوریت «قرآن و امام جواد (ع)» برگزار خواهد شد. طی این همایش هر ساله تعدادی از بانوان در عرصه‌های مختلف قرآنی چون حفظ، قرائت، هنر و پژوهشی در بخش ملی و بین‌الملل تجلیل تجلیل می‌شوند؛ در همین راستا با آمنه شاهنده عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور و پژوهشگر قرآنی، گفت‌وگویی داشتیم. وی در این گفت‌وگو ضمن معرفی آثار تألیفی و پژوهشی خود، به ارزیابی کیفیت فعالیت‌های قرآنی بانوان قرآن‌پژوه در کشور پرداخت. متن گفت‌وگو در ادامه از نظر می‌گذرد:
ایکنا: خود را معرفی کنید. فعالیت قرآنی را از چه سالی آغاز کردید و مشوّق شما در این مسیر که بود؟
بنده در سال ۱۳۵۷ در شهرستان خوی در خانواده‌ای مذهبی متولد شدم. از همان ابتدا فعالیت‌های قرآنی‌ام را با تشویق‌های پدر، مادر و پدربزرگ مرحومم آغاز کردم. در مقاطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان در مسابقات قرآنی، که در سطح شهرستان و استان برگزار می‌شد، شرکت کرده و رتبه‌هایی را کسب کردم. تحصیلات دانشگاهی را در رشته الهیات گرایش علوم قرآن و حدیث تا مقطع دکتری ادامه دادم. در حال حاضر عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور استان آذربایجان غربی مرکز خوی هستم.
ایکنا: درباره سوابق علمی و آثار پژوهشی‌تان توضیح دهید.
در این چند سال در زمینه تالیف کتاب، مقاله پژوهشی و طرح‌های علمی به لطف خدا و با کسب فیض از دریای پربار ائمه و ارشادات اساتید گرانقدرم، توانسته‌ام توفیقاتی حاصل کنم که از آن جمله؛ تالیف کتاب «معرفت و موانع»، که در سال ۸۵ به نگارش درآمده است؛ کتاب دیگری تحت عنوان «اخلاق اسلامی، مبانی و مفاهیم» که در سال 89 به رشته تالیف درآمده است و دانشجویان رشته‌های مختلف دانشگاهی می‌توانند از آن استفاده کنند. همچنین، کتاب «صیانت زیارت جامعه کبیره در بوته نقد و تحلیل» اثر دیگری است که انتشارات کاشمر آن را در سال 94 به چاپ رسانده است.علاوه بر این، دو کتاب «اشتغال زنان از دیدگاه اسلام و غرب» و «تفسیر موضوعی معاد و معادباوری در قرآن و نهج‌البلاغه» در سال‌های 95 و 96 را با همراهی چند نفر از همکاران به رشته تحریر درآمده است. چند عنوان کتاب دیگر هم در دست تألیف دارم که یکی درباره «مطالعات مستشرقان در قرآن» و دیگری درباره «رشد و تربیت عاطفی انسان از منظر قرآن و نهج‌البلاغه» است. تمام مراحل نگارش این دو اثر به پایان رسیده و در حال چاپ هستند.
علاوه بر این، مقالات متعددی از بنده در نشریات علمی ــ پژوهشی داخلی و بین‌المللی از جمله در مجلات بیّنات، بشارت، معارف، پژوهش‌های قرآنی، کتاب قیم، پژوهش در دین و سلامت و علوم حدیث و مقالاتی چون «تأثیرات تلاوت و شنیدن آوای قرآن کریم بر سلامت معنوی دانشجویان دانشگاه پیام نور خوی»؛ «اعتبارسنجی هوش اخلاقی از منظر آموزه‌های دینی و سنجش آن در دانشجویان دانشگاه پیام نور خوی و مهاباد»؛ «نقد آراء آلبانی در تفسیر قرآن کریم»؛ «بررسی رابطه معنایی بین دو اصطلاح قرآنی شهید و مقتول در متن قرآن کریم» و چندین مقاله در همایش‌های ملی و بین‌المللی چاپ شده است.
ایکنا: به نظر شما مراسمی که برای تکریم از بانوان قرآن‌پژوه برگزار میشود، چه تأثیری بر افزایش انگیزه جامعه قرآنی، به ویژه بانوان قرآن‌پژوه، خواهد گذاشت؟
تقدیر و تکریم به عنوان ابزاری تشویقی می‌تواند در جذب و تشویق جوانان نقش اساسی داشته باشد. تکریم به فرهنگ‌سازی در این حوزه کمک چشمگیری خواهد کرد و باعث ترویج فرهنگ قرآنی در عرصه اجتماعی خواهد شد. ولی مهمتر از آن نقش خانواده‌ها و به خصوص مادران است که نباید مورد غفلت قرار گیرد. البته مساله نسبت به پیشکسوت‌ها و سالکان این طریق قدری متفاوت است: اندیشمندان و فضلایی از جامعه بانوان که عمری در این راه سپری کرده و اندوخته‌ای دارند، بدون توجه به این تکریم و تشویق‌ها، دنبال گم شده معنوی و علمی خویش‌اند و این تکریم‌ها ابزار تشویق کسانی است که تازه قدم به این راه نهاده‌اند.
ایکنا: نحوه آشنایی شما با همایش بانوان قرآن‌پژوه چگونه بود؟
با توجه به علایق علمی و فعالیت‌های پژوهشی‌ام، چندین مقاله برای مجلات بینات و بشارت ارسال کرده بودم. این مجلات وزین با مدیریت مؤسسه معارف اسلامی امام رضا(ع) سرپرستی می‌شوند. همزمان با برگزاری همایش، مؤسسه معارف اسلامی امام رضا(ع) رزومه بانوان پژوهشگر قرآنی را که صاحب قلم و نظر بودند، جمع‌آوری کرده و طی مراحل داوری، بررسی‌ها و گزینش‌های لازم را انجام داده و افرادی را که رزومه برتری داشتند به این همایش ارسال کرده و در نهایت به اینجا ختم شد که بنده خدمت شما هستم.
به نظر من مؤسسه معارف اسلامی امام رضا(ع) تأثیر بسیاری بر جوانان ما و اصلاح خلق و خوی جوانان در جامعه دارد. مقالاتی که در مجلات مؤسسه منتشر میشود جوان‌پسند بوده و در آنها خواسته‌های جوانان از منظر قرآن و روایات بررسی میشود. اگر بتوانیم جوانانمان را با این مجلات آشنا کنیم، مطمئناً در سنین بزرگسالی شاخص‌های قرآنی از میان آنها به جامعه معرفی خواهد شد.
ایکنا: شرکت در این همایش چه تأثیری بر افزایش انگیزه شما در حوزه اقدامات آتی قرآنی داشت؟
برگزاری سالانه این همایش باعث دلگرمی بین محققان قرآنی میشود؛ یعنی این همایش محفلی است ارزشمند و فرصتی مناسب فراهم می‌سازد تا اهل نظر را گرد هم آورده و با هم آشنا سازد. بنده این همایش و فرصت ایجاد شده را مغتنم می‌شمارم. امیدوارم برکات هم‌اندیشی و تبادل نظر در فرصت فراهم شده به زودی در قالب مقالات و آثار علمی جدید نمایان شود و همگان از آن استفاده کنند و به خصوص جوانان بهتر بتوانند با موضوعات و چالش‌های علمی مرتبط آشنا گردند و روش صحیح قلم فرسایی در این حوزه‌ها را به شکل علمی و عملی بیاموزند.
ایکنا: آیا این نوع تشویق‌ها و تکریم‌ها کافی است؟ شما چه تشویق‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟
این تشویق‌ها و تکریم‌ها در نوع خود خوب‌اند و لاجرم انگیزه محققان جوان را بیشتر می‌کنند؛ بنده بر این باورهستم که جوانان و کسانی که تازه به وادی قدم نهاده‌اند، باید بیشتر و بیشتر مورد تشویق قرار گیرند و البته تکریم پیشکسوتان را می‌توان تشویق مضاعفی برای این عزیزان تلقی کرد. ولی نظر واقعی بنده را جویا هستید، من بیش از آنکه به جنبه تشویقی و تکریمی این مراسم نظر داشته باشم، نظرم به فرصت ارزشمندی است که چنین مراسمی در اختیار بنده و امسال بنده قرار می‌دهد. افق‌های جدید که این مراسم بر پژوهشگران می‌گشاید ارزشمندترین وجه این همایش‌هاست.
ایکنا: نهادهای قرآنی چقدر به فعالیت‌های شما توجه دارند و در این زمینه به شما یاری می‌رسانند؟
خوشبختانه از جهت همکاری با نهادهای قرآنی هیچ مشکلی وجود ندارد و هر نهادی با توجه به امکانات و در حد وسع خود به پژوهشگران یاری رسانده و می‌رسانند و به جا می‌دانم که در این فرصت از همه این نهادها، به خصوص آنها که بنده مستقیما با آن در ارتباط بوده‌ام، تشکر و تقدیر نمایم. البته ضروری است که توجه شما را به این نکته معطوف سازم و اینکه پژوهشگران، بیش از هر توجه و عنایتی، خواستار فرصت‌های بهتر، شرایط مهیاتر و نتایج ملموس‌ترند تا بتوانند بیشتر و بیشتر از ظرفیت‌های خود استفاده کنند و در حوزه علایق شخصی قلم‌فرسایی کنند.
ایکنا: به نظر شما نقاط ضعف و قوت مراکز قرآن‌پژوهی کشور چیست؟ همچنین راهکارهای شما برای بهبود قرآن‌پژوهی در کشور و افزایش تأثیر پژوهش‌های قرآنی در جامعه چیست؟
البته بنده بر این باورم که در جایگاهی نیستم که این نگاه فرادستی به مساله داشته باشم. این مساله باید توسط ارگان‌ها و نهادهای فرادست مورد بررسی قرار گیرد، ولی به اندازه وسع خود و مرتبط با دغدغه‌های شخصی می‌توانم عرض کنم که تنوع و گستردگی مراکز قرآن‌پژوهی از طرفی نقطه قوت است و باعث میشود عمده مسائل و مقولات قرآنی پوشش داده شود و از طرف دیگر چنانچه باعث تداخل وظایف و اهداف شود، یک نقطه ضعف تلقی میشود و شخصا دیده‌ام که این مساله باعث انجام فعالیت‌هایی میشود که تا حد زیادی تکراری تلقی می‌شوند.
مسایل دیگری هم هست که صلاح می‌دانم در نشست با مسئولان مربوطه بیشتر در مورد آن بحث و بررسی انجام گیرد. در مورد راهکارها هم همین مساله را می‌توان عنوان کرد و بر تقویت نقاط قوت و تقلیل نقاط ضعف تاکید نمود.
ایکنا: حوزه‌های مغفول‌مانده در زمینه فعالیت قرآنی کدام است که بانوان قادر باشند در آنها فعالیت کنند؟
بانوان در هر حوزه‌ای کار کنند، مفید و تاثیرگذار است، ولی به نظر من در حوزه امور مربوط به زنان، جایگاه زنان، مشارکت زنان و ... حضور و فعالیت علمی و پژوهشی زنان می‌تواند بیش از پیش گسترش یابد و این حوزه بستر مناسبی برای فعالیت زنان است.
به علاوه حوزه مسایل مربوط به کودکان، تربیت کودکان، آموزش کودکان و سایر مسایل مرتبط با کودک نیز، می‌تواند بستر مناسبی برای فعالیت‌های علمی و پژوهشی بانوان تلقی شود.
علاوه بر این دو حوزه که برای بانوان مناسب‌تر است، مطالعات بین‌رشته‌ای را می‌توان خیلی بیشتر گسترش داد و بر وجوه آن افزود. بازخوانی و نقد و بررسی تحقیقات مستشرقان و به خصوص مغرضان و معاندان اسلام نیز به نظرم به اندازه کافی مورد توجه و عنایت نبوده و بستر مناسبی برای فعالیت‌های پژوهشی و علمی فراهم کرده که جامعه هم نیاز مبرمی به این گونه تحقیقات دارد.
ایکنا: به نظر شما مهم‌ترین مانع فعالیت قرآنی بانوان چیست؟
ما در یک جامعه اسلامی زندگی می‌کنیم که به خاطر اسلامی بودن بعضی از مزایا و در عین حال بعضی شرایط را به صورت روزمره در زندگی خود شاهد هستیم البته همه امور اجتماعی ما و نه فقط فعالیت‌های قرآنی تابع این قاعده کلی هستند. این شرایط هیچگاه محدودیتی برای فعالیت قرآنی، علمی و پژوهشی بانوان ایجاد نمی‌کند، مگر اینکه فرد تمایل به انجام پژوهش و طی مسیر نداشته باشد. همین نکته می‌تواند نقطه اتکای بانوان علی الخصوص بانوان قرآن‌پژوه و اهل قرآن باشد و به آنها دلگرمی ببخشد.
امیدوارم شاهد روزی باشیم که تمام بانوان این مرز و بوم درعرصه‌های علمی، پژوهشی، قرآنی و فرهنگی گام‌های اساسی را برداشته و تاثیرات بسزای آن را در تربیت فرزندان و پیشبرد اهداف تربیتی و فرهنگی خانواده و به تبع آن پیشبرد اهداف قرآنی و فرهنگی جامعه اسلامی خود داشته باشند.
انتهای پیام
