تشخیص سره از ناسره با استانداردسازی کتاب کودک

به گزارش ایکنا به نقل از ستاد خبری بیست‌و‌ششمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران؛ نیکنام حسینی‌پور، در اولین نشست «هم‌اندیشی بررسی ضرورت تدوین مبانی استانداردسازی کتاب کودک» که صبح امروز 27 آبان همزمان با چهارمین روز از هفته کتاب که به نام «کتاب، رسانه، فناوری نوین و کپی رایت» نامگذاری شده، برگزار شد، گفت: امیدوارم نتایج مثبتی در حوزه نشر کودک اتفاق بیفتد، به این دلیل عنوان استانداردسازی را انتخاب کرده‌ایم که این کلمه سابقه بسیاری در تاریخ کشورهای اروپایی دارد و این کشورها به دنبال استانداردسازی در بخش‌ها و حوزه‌های مختلف بودند.
وی افزود: در سال ۱۳۷۲ ایران به سازمان جهانی بین‌المللی استاندارد کتاب «شابک» پیوست و بیش از یک تا دو میلیون شماره شابک در اختیار ناشران و مؤلفان قرار گرفت. ما در حوزه کودک با معضلاتی روبرو هستیم و به نظر می‌آید که در طراحی جلد،‌ نور،‌ نوع تصاویر و قطع کتاب باید دقت بیشتری شود تا به دست مصرف‌کنندگان این حوزه برسد.
مدیرعامل خانه کتاب تأکید کرد: ضرورت این جلسات این است که ما به یک مفاهیم مشترک در حوزه کودک برسیم و نتیجه این جلسه منجر به این شود که از ظرفیت‌های تمامی حوزه‌ها استفاده کنیم؛ چرا که برخی نهادهای مرتبط با این حوزه فعالیت‎هایی در این زمینه دارند، اما متأسفانه به طور مستقل و جزیره‌ای عمل کرده و با دیگر نهادها تعاملی ندارند و ما در این جلسات می‌خواهیم تمامی سازمان‌ها را برای ضرورت یا عدم ضرورت استانداردسازی با یکدیگر وارد گفتگو و تعامل کنیم.
حسینی‌پور گفت: روش ما سوسیالیستی یا همسان‌سازی نیست. در جامعه‌ای که به این شکل عمل کند، خلاقیت از بین می‌رود. به ویژه در حوزه کودک و نوجوان اگر فضای آزاد مهیا نباشد، خلاقیت به خطر می‌افتد و امروزه با حضور و ظهور تکنولوژی‌ها، باید خلاقیت‌هایی ارائه بدهیم که مفید و مؤثر واقع شود.
در ادامه این جلسه حمیدرضا شاه‌آبادی، در اولین جلسه «هم‌اندیشی ضرورت یا عدم ضرورت استانداردسازی در حوزه کودک» گفت: در ایران، سطح استقبال از کتاب در سنین پایین بسیار بالاست، اما هر چه سن مردم بالاتر می‌رود، استقبال از کتاب‌ها کمتر می‌شود. استقبال بالا در گروه سنی پایین باعث شده که ناشران متعددی بتوانند در این عرصه فعالیت کنند تا آنجایی که عناوین بسیار زیادی در کتاب‌های کودک و نوجوان نسبت به تعداد نویسنده، ناشر و مؤلف خوب وجود دارد.
شاه‌آبادی ادامه داد: از طرفی دیگر، بی‌اطلاعی ناشران باعث شده‌است که کتاب‌هایشان حتی از ممیزی هم رد شوند، اما در سطح بسیار بالای کیفی قرار نگیرند. در کشورهای مختلف از جمله کشور ما فهرست‌هایی از نهادهای معتبر منتشر می‌شود که وظیفه آن‌ها نظارت بر کتاب‌هاست و کتاب‌هایی را توصیه می‌کنند تا مورد استفاده عموم مردم قرار بگیرد، اما دو موضوع در مورد این فهرست‌ها وجود دارد، اول اینکه؛ این فهرست‌ها در برگیرنده حجم زیاد تمامی کتاب‌هایی که منتشر می‌شود، نیست و دوم؛ این فهرست‌ها به راحتی در دسترس تمام مردم قرار نمی‌گیرد.
وی تصریح کرد: تصور من از این جلسه، انتشار موازینی تحت استاندارد حوزه کودک است که بر این اساس، به کتاب‌های مناسب نشان داده شود که حکایت از شرایط خوب انتشار دارد و خواندن آن برای کودکان نه تنها ضرر ندارد، بلکه مفید هم هست.
شاه‌آبادی تأکید کرد: با این هدف، ما به خوانندگان این امکان را می‌دهیم که سره را از ناسره تشخیص بدهند، همچنین بر اساس این استانداردها ناشران هم تلاش کنند که این نشان را کسب کند و ما بتوانیم ارتقای کیفی را در کتاب‌ها داشته باشیم و کتاب‌های مناسب در حد سلیقه و نیاز مخاطبان منتشر کنیم. هدف ما استانداردسازی اختیاری است، این که چه کتابی با توجه به اولویت‌های خانواده برای کودکان خوب است.
مدیرعامل انتشارات مدرسه در پایان یادآور شد: سعی ما این است که با برگزاری چنین نشست‌هایی نظرات کارشناسان را اخذ و برای راه‌اندازی این نهاد با کمک وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تلاش کنیم. ما به استاندارد کتاب قبل از چاپ تأکید می‌کنیم که اگر قبل از چاپ معیارهای مناسبی را داشته باشد مؤثر واقع شود و نشان برتر کتاب را دریافت کند.
نگران سیطره نگاه دولتی هستم
مهدی حجوانی، نویسنده کودک و نوجوان در این نشست گفت: من نگران سیطره نگاه دولتی هستم و با نظارت پیش از چاپ موافق نیستم. سانسور پیش از چاپ باید به نظارت پس از چاپ منتهی شود. من نگران این موضوع هستم که جامعه دچار همسان‌سازی شده و تمام این موضوعات باعث کنترل و در پایان مانع زیباسازی شود. اگر موافق استانداردسازی هستیم،‌ باید استانداردسازی معقولی باشد. اگر استاندارد در حالت توصیه، تشویق و دیگر مسائل باشد، خوب است؛ چراکه جشنواره‌های سالانه و دو سالانه نیز خودشان در حال استانداردسازی هستند، ما باید به جای تأسیس کارها و نهادهای جدید نهادهای بنیان شده دیگر را تقویت کنیم.
استاندارد اجباری یا استاندارد اختیاری
سپس علی کاشفی خوانساری، سردبیر فصلنامه نقد کتاب کودک تأکید کرد: استاندارد‌ها دو دسته هستند؛ استانداردهای اجباری و استانداردهای اختیاری. مهم این است که ما درباره کدام استاندارد در حوزه کودک صحبت می‌کنیم. باید در حوزه کودک،‌ یک نشان با عنوان نشان منفی همانند نشان زرشک طلایی در سینما داشته باشیم تا کتاب‌های بد را در کنار کتاب خوب معرفی کنیم.
وی ادامه داد: قانون استاندارد اگر اجباری باشد، دیگر دلیلی بر تشکیل یک بروکراسی جدید نیست، اما اگر استاندارد اختیاری است، دو نهاد خانه کتاب و انتشارات مدرسه ضرورتی ندارد، به این حوزه وارد شوند و جنبه مداخله گری پیدا کنند. بلکه باید از نهادهای صنفی، مدنی و جشنواره‌های جدیدی از رصد کتاب خوب و بد حمایت کنند.
دنبال موازی‌کاری نباشیم
سپس علی بوذری مدیرعامل انجمن تصویرگران بیان کرد: چند درصد از ما می‌توانیم مطمئن باشیم که تمامی کتاب‌ها مورد ارزیابی قرار می‌گیرد اگر دیگر نهادها در حال انجام این کار هستند چرا دیگر نهادها را باید دوباره تأسیس کنیم و به دنبال موازی‌کاری باشیم. ما باید بتوانیم معیارهای مناسب و درستی را برای استاندارسازی کتاب‌ها انتخاب کنیم و توجه نهادهای مرتبط را به معیارهای مناسب جلب کنیم این موضوعات بسیار مهم‌تر از این است که به دنبال تاسیس نهادهای جدید باشیم.
سپس جمیله سنجری نماینده شورای کتاب کودک ادامه داد: در شورای کتاب کارگروه‌های بسیاری وجود دارد که هر کارگروه بر اساس حوزه خود معیارهایی را برای سنجش کتاب‌ها به ما داده‌اند و ما بر اساس این معیارها کتاب‌ها را دسته‌بندی می‌کنیم که این کار باعث هم‌افزایی می‌شود ولی چون درآمدی ندارد نمی‌تواند فهرست‌ها را به شهرستان‌ها بفرستد.
استانداردسازی سلیقه مخاطب را بالا می‌رود
سپس مریم پورعزیز نماینده اداره کل منابع نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تأکید کرد: اگر حداقل کیفیت‌ها در پیش از چاپ کتاب در نظر گرفته شود سلیقه مخاطب بالا می‌رود و برای کودکان موثر است. بومی‌سازی فرهنگ‌ها، عدم رعایت قواعد نگارشی در کتاب‌ها و بحث گروه‌های سنی از جمله موضوعاتی است که اگر قبل از انتشار به آن توجه شود بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
پس از آن هادی خورشاهیان نماینده اداره کتاب گفت: متاسفانه ما نویسنده و ناشر کاذب تولید کرده‌ایم که عمده کتاب‌هایی را که با استانداردها همخوانی ندارند را تولید می‌کنند و از آن‌ها حمایت می‌شود و تسهیلاتی در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد.
ادبیات کودک به شدت عمیق و مهم است
اعظم بزرگی،‌ مسئول کمیته بررسی و انتخاب کتاب کانون پرورش فکری کودک و نوجوان افزود: توزیع کتاب‌های کودک در استان‌ها بسیار صدمه دیده و دچار آسیب شده است که باید راهکارهایی برای آن داشته باشیم. ادبیات کودک ادبیات تحقیر شده‌ای نیست و بشدت عمیق و مهم است.
در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۱۲ کارگروه در حال فعالیت هستند که کتاب‌های کودکان را سالیانه بررسی می‌کنند و فهرستی از کتاب‌های برتر و مناسب منتشر می‌کنند.
سعید میر محمد صادق، معاون فرهنگی خانه کتاب در پایان گفت: من از نگاه مصرف‌کننده می‌خواهم نظرم را اعمال کنم. برای من که یک مصرف‌کننده کتاب هستم، نشان کتاب از اعلام فهرستی که به دست همگان هم نمی‌رسد مهم‌تر است. اگر تشکیل نهاد استانداردسازی کتاب کودک به نتیجه برسد و نشانی برای کتاب‌های مناسب با معیارهای قابل قبول تایید بشود ما باید از تمام ظرفیت‌های جامعه در کشور استفاده کنیم وگرنه تمامی تلاش‌ها بیهوده است چون با آن نشان می‌توان مصرف جامعه را هدف‌دار کرد.
گفتنی است اولین جلسه «هم‌اندیشی ضرورت استانداردسازی حوزه کودک» با حضور نیکنام حسینی‌پور دبیر بیست و ششمین دوره هفته کتاب، حمیدرضا شاه‌آبادی مدیرعامل انتشارات مدرسه، مهدی حجوانی،‌ نویسنده کودک و نوجوان،‌ مریم حسن‌زاده، کارشناس مسئول اداره استاندارد نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، علی کاشفی خوانساری،‌ سردبیر فصلنامه نقد کتاب کودک،‌ مهربانو ابدی دوست،‌ مشاور مدیرعامل انتشارات مدرسه،‌ جمیله سنجری،‌ نماینده شورای کتاب کودک،‌ خورشاهیان‌ مسئول واحد کودکو نوجوان اداره کتاب ارشاد، علی بوذری،‌ مدیرعامل انجمن تصویرگران،‌ مریم پورعزیز،‌ نماینده اداره کل منابع نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور،‌ اعظم بزرگی،‌ مسئول کمیته بررسی و انتخاب کتاب کانون پرورش فکری کودک و نوجوان در سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد.
انتهای پیام