حیات انسانی بدون فلسفه ممکن نیست/ فربگی در شرق و کاربردگرایی در غرب

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین حسن رمضانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی امروز، 13 آذرماه، در نشست علمی «بررسی وضعیت علوم عقلی در حوزه‌های علمیه» در قم با اشاره به روایتی از امام صادق(ع) مبنی بر اینکه ستون و استوانه اصلی انسانیت انسان، عقل و عقلانیت است، گفت: اگر عقل را  از انسان بگیریم انسان نخواهد بود و بر همین اساس است که حکما مراتب عقل انسان مانند عقل مستفاد و اتصال به عقل فعال را تشریح کرده‌اند.

تعبد بدون عقل شایسته انسان نیست

عضو هیئت مدیره مجمع جهانی حکمت اسلامی تصریح کرد: گرچه علوم به دو بخش علوم نقلی و عقلی تقسیم می‌شود ولی علوم نقلی ما تا از منظر عقلی هم قابل دفاع نباشد، قابل پیگیری نخواهد بود. گرچه اعمال را هم به تعقلی و تعبدی تقسیم می‌کنیم ولی همان تعبد را هم باید از پایگاه عقل و عقلانیت اثبات کنیم تا تعبد معقول شکل بگیرد، زیرا تعبد کورکورانه و بی‌منطق و خالی از معیارات عقلی متناسب با مقام انسان و انسانیت او نیست.

وی با بیان اینکه احکام به دو نوع تکوینی و تشریعی تقسیم می‌شوند، گفت: تشریع ما هم برخاسته از تکوین است و پیوند این دو قابل پذیرش است؛ وقی از آیت‌الله حائری یزدی، مؤسس حوزه علمیه قم، سؤال شد که معقول خوانده‌ای، پاسخ داد که گرچه معقول نخواندیم ولی عقل داریم؛ شاید مراد همین منقولی است که در اختیار او است و براساس آن حرکت می‌کنیم و این منقول هم عقلانی است.

رمضانی با بیان اینکه از عقل به دو گونه می‌توان بهره برد، افزود: یکی عقل غیرمرتب، غیرمربا و غیرمنظم و دیگری عقل منظم، مربا و قانونمند است؛ درست است که تمام انسان‌ها بجز مجانین دارای عقل عرفی و متعارف هستند، ولی سخن از ساماندهی و نظام‌بخشی به عقل است و در علوم عقلی و فلسفه است که عقلانیت انسان سامان‌یابی، منظم و مرتب می‌شود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: در فضای عقلی تمام علوم با فضای عقلانی طرح می‌شوند اما گاهی عقلانیتی است که نظام مدونی در آن نیست و گاهی حساب، کتاب، موضوع، محمول، احکام و تبعات دارد؛ در فضای فلسفه دنبال این نوع عقلانیت هستیم که در الهیات، طبیعیات، ریاضیات، موسیقی و هندسه مطرح می‌شود.

حیات انسانی بدون فلسفه ممکن نیست

وی با بیان اینکه فلسفه دنبال حق و حقانیت با ابزار عقل و عقلانیت است، گفت: حق چیزی است که باید به زیارت او نائل شد چه حق مطلق و چه حقوق نسبیِ زیرمجموعه این حق مطلق باشد؛ لذا باید اعتراف کرد گرچه برای برخی سخت است ولی بدون فلسفه نمی‌توان حیات انسانی داشت، می‌توان صورت حیات انسانی داشت اما حیات انسانی معقول، مدون و مرتب نمی‌‍توان داشت.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: در فضای کاربردی کردن فلسفه در سنت فلسفی ما فلسفه به دو بخش نظری و عملی تقسیم شده است و بُعد عملی ناظر به کاربردی کردن این مقوله در ابعاد فرد، خانواده و جامعه بوده است و در قسمت نظری هم بود و نبودها بحث می‌شده است.

فربگی فلسفه نظری در شرق

وی تصریح کرد: متأسفانه در شرق بیشتر به سمت بایدها و نبایدها و فلسفه نظری رفته‌ایم و این بُعد فربه شده است که قابل مقایسه با غرب به لحاظ گستردگی نیست ولی در بُعد عملی غربی‌ها بیشتر از ما کار کردند و عمده نظر و کارشان را به مقوله کاربردی کردن فلسفه برده‌اند که در حوزه به فراموشی سپرده شده است.

این استاد فلسفه و عرفان حوزه علمیه با بیان اینکه بدون حمایت بزرگان حوزه نمی‌توانیم به این اهداف برسیم، اظهار کرد: اگر در رأس حوزه یعنی مراجع حمایت را داشته باشند قطعاً موفق می‌شویم ولی اگر مخالف و یا بی‌تفاوت در برابر این علوم باشند و آن را ضد دینی و ضدشرعی بدانند نباید انتظار موفقیت داشته باشیم.

رمضانی با  تاکید بر استعدادشناسی طلاب در بدو پذیرش در حوزه علمیه اظهار کرد: برخی طلاب در بُعد فلسفه استعداد دارند و باید گزینش شده و تربیت ویژه پیدا کنند. طلابی که برای تبلیغ، تفسیر و ... مناسب هستند جدا شوند و باید آفت‌زدائی و آسیب‌شناسی هم در خصوص فلسفه و علم عقلی داشته باشیم.

شرع ثمره درخت عقل است

وی با اشاره به رابطه عقل با دین و حیا و روایتی در مورد حضرت آدم بیان کرد: حضرت آدم وقتی بین عقل، دین و حیا مخیر شد تا میان آن‌ها یکی را برگزیند عقل را برگزید، زیرا هم وقتی حیا و دین واقعی است که عقلانی باشد و انسان بر پایه عقلانیت به آن برسد؛ زیرا شرع ثمره‌ای است که بر درخت عقل می‌روید؛ پیامبر(ص) چون عقل کل است می‌تواند حقائق را خوب تشخیص بدهد و بداند که در هر بعد از ابعاد انسانی چه کاری انجام دهد و چه کاری را نکند.

بنابر این گزارش، علیرضا استادیان، دبیر نشست نیز در سخنانی با بیان اینکه مباحث علوم عقلی  در دهه‌های گذشته مورد بحث بوده است گفت: استادانی مانند علامه طباطبایی و امام خمینی(ره) با سخت‌گیری‌های بسیاری در حوزه علمیه مواجه بودند و حتی منجر به شکست کوزه آبی شد که فرزندشان از آن آب خوردند ولی امروز به یک رشته مستقل تبدیل شده و مورد توجه است.

وی افزود: امروز همایشاتی مانند حکیم تهران برگزار شده و می‌شود و انفتاحی نیز برای استادان و محققان این عرصه ایجاد و پیشرفت خوبی هم داشته‌ایم که البته این پیشرفت باید با اقتضائات نسبت‌سنجی شود.

انتهای پیام