به گزارش ایکنا؛ روسیه، بزرگترین جغرافیا را در میان کشورها به خود اختصاص داده است. کشوری که حدود 6.5 درصد مردم آن را مسلمانان تشکیل میدهند. پهنهای عظیم که ارتباط مناسبی با ایران دارد و ظرفیت گسترش فرهنگ اصیل اسلام و قرآن کریم در این کشور بر همین اساس فراهم است.
از سویی تلاش نهادی مانند جامعه المصطفی(ص) العالمیه در راستای ترویج دین اسلام در دیگر کشورها نیز ثمراتی را در کشورهایی همچون روسیه به همراه داشته است تا بتوانیم شاهد بالندگی باورهای دینی و قرآنی در این کشور باشیم.
گلناز نریمان آوا، بانوی خانهداری است که در جلیلآباد کشور آذربایجان زندگی میکرد که پس از ازدواج با همسرش، در شهر قم به ادامه تحصیل پرداخت. وی هم اکنون در مسکو (پایتخت روسیه) زندگی میکند و به همراه چند معلم دیگر به تدریس قرآن در این شهر میپردازد. در ادامه گفتوگو با این بانوی فعال قرآنی را میخوانید؛
ـ لطفا بفرمایید از چه سنی و با چه انگیزهای شروع به یادگیری قرآن کردید؟
من در سن ۱۲ سالگی در شهر جلیلآباد کشور آذربایجان و در مسجد این محل، شروع به یادگیری قرآن کریم کردم. با این انگیزه به خواندن قرآن روی آوردم که میخواستم توانایی خواندن این کتاب آسمانی را پیدا کنم.
پس از یادگیری اصول اولیه، در مدرسه «حضرت زینب(س)» آذربایجان پذیرفته شدم و در مقطع کاردانی به تحصیل قرآن کریم پرداختم.
ـ آیا از ابتدا در مسکو ساکن بودید؟
بعد از اینکه ازدواج کردم، با همسرم به شهر قم در ایران آمدیم و در آنجا به ادامه تحصیل در این رشته پرداختم.
ـ مشوق شما برای یادگیری قرآن چه کسی یا کسانی بودند؟
پدر و مادرم مرا برای آموزش قرآن تشویق میکردند؛ اگر چه من خود، به یادگیری قرآن علاقه داشتم. همین طور یکی از اساتید ما در مدرسه بنتالهدی واقع در قم به نام حیدری در این زمینه مشوق من بود.
ـ آیا تحصیلات دانشگاهی در این حوزه دارید؟ در دانشگاه چه رشتهای را دنبال کردید؟
بله. من در دانشگاه مدرک کارشناسی گرفتم و در رشته تاریخ تمدن تحصیل کردم. در کنار این حوزه در مدرسه بنتالهدی قم نیز به یادگیری قرآن پرداختم.
ـ اکنون در مسکو چه فعالیتهای قرآنی و فرهنگی انجام میدهید؟ لطفاً درباره وضعیت آموزش قرآن در روسیه برای ما بگویید.
همراه با همسرم به مسکو آمدیم و در اینجا به نمایندگی از جامعه المصطفی(ص) العالمیه، قرآن را تدریس میکنیم. دولت در این کشور حمایتی از فعالان قرآنی و آموزش قرآن ندارد. همسرم نیز از اساتید قرآن است و هر دو در رشتههای تجوید، روخوانی و ... به تدریس مبانی قرآنی اقدام میکنیم.
ـ همسر شما چه فعالیت قرآنی دارد؟
همسرم نیز به تدریس قرآن میپردازد. او طلبه و فارغالتحصیل جامعه المصطفی(ص) العالمیه است و در کنار این کار، به سخنرانی در مجالس مختلف نیز اقدام میکند و در منابر متعددی از جشنها و مراسم سوگواری ائمه معصومین (ع) حضور پیدا میکند.
ـ لطفاً درباره کلاسهایی که برگزار و آنچه که تدریس میکنید برای ما توضیح دهید.
من به همراه دو معلم دیگر طی یک روز در هفته و ساعت 9 ـ 12 به تدریس در حسینیه کوچکی که حسینیه شیعیان مسکو نامیده میشود مشغول هستیم. در این روز که یکشنبههاست، روخوانی، تجوید، عقائد، مفاهیم، تاریخ انبیاء و سیره ائمه معصومین(ع) را تدریس میکنیم.
تجوید و روخوانی رشتههایی هستند که تدریس میکنم. این کلاسها به صورت ترم تحصیلی برگزار نمیشود، بلکه قرآنآموز پس از گذراندن هر دوره از مبانی قرآنی و یادگیری آن، به تحصیل در رشته دیگر میپردازد.
این مباحث به صورت تدریجی و روخوانی، تجوید، عقائد، مفاهیم، تاریخ اسلام و احکام به ترتیب تدریس میشوند اکنون دوره مفاهیم و عقائد را گذرانده و وارد مبحث شیعهشناسی شدهایم.
ـ چند سال است که در مسکو ساکن هستید و قرآن را آموزش میدهید؟
شش سال است که در مسکو ساکن هستم و در مدت زمان 5 سال گذشته به آموزش قرآن پرداختهام.
ـ تاکنون چند قرآنآموز را تعلیم دادهاید؟
تاکنون در حدود 50، 60 قرآنآموز را در رشتههایی که گفته شد آموزش دادهایم. البته این آمار نسبی است و شاید تعداد قطعی بیش از این باشد.
ـ با چه سختیهایی در این راه مواجه بودهاید؟
زندگی و تدریس در کشوری که وطن انسان نیست با سختی همراه است به ویژه که تعداد مسلمانان در این کشور بسیار نیست، ولی در عین حال مشکلی از سوی دولت و مردم روسیه درباره تدریس قرآن در این کشور نداشتهایم.
البته شرایط حاکمیت مسکو ایجاب میکند که پیش از انجام هر فعالیتی از دولت اجازه رسمی گرفته شود؛ زیرا فعالیت در اینجا آزاد نیست البته جامعه المصطفی(ص) العالمیه در این کشور از دولت روسیه اجازه گرفته است تا به فعالیتهای فرهنگی و قرآنی بپردازد.
در کنار این موضوع باید بگویم که مسکو شهر شلوغ و پرجعیتی است، دور بودن مسیر منزل تا حسینیه شیعیان مسکو و ترافیک مسیر، از مشکلاتی است که با آن روبرو هستیم.
بانوان قرآنآموز هم به دلایلی چون داشتن فرزند کوچک، دوری مسیر و شاغل بودن نمیتوانند در روزی غیر از یکشنبهها که در مسکو تعطیل است، به کلاس بیایند همین موضوع باعث شده است که فقط یک روز در هفته بتوانیم به آموزش قرآن بپردازیم.
در روزهای دیگر هفته، ترافیک، مسیر طولانی و مشغولیت کاری اجازه نمیدهد که این بانوان برای تحصیل قرآن اقدام کنند. گاه تا دو ساعت در ترافیک میمانیم و همین موضوع کار را سخت میکند.
از سویی سردی هوا مانع دیگری بر سر راه برگزاری این کلاسهاست، نزدیکی به قطب شمال، باعث سردی بسیار هوا شده و کلاسها کمتر برگزار میشود. با این حال حتی اگر یک نفر در کلاسها حضور پیدا کند، کلاس را برگزار میکنیم.
جغرافیای بزرگترین کشور جهان
روسیه پهناورترین کشور جهان است که در شمال اوراسیا قرار دارد، این کشور در آسیای شمالی و اروپای خاوری واقع شده است و با اقیانوس آرام شمالی و اقیانوس منجمد شمالی و نیز با دریای خزر، دریای سیاه، و دریای بالتیک مرز آبی دارد. روسیه با ۱۴ کشور آسیایی و اروپایی مرز زمینی و با کشورهای اطراف دریاهای برینگ، ژاپن، کاسپین، سیاه، و بالتیک ارتباط دریایی دارد.
پایتخت روسیه شهر مسکو است که در باختر و بخش اروپایی کشور قرار دارد. بر اساس سرشماری سال 2010، حدود 81 درصد مردم این کشور از قوم روس هستند و در مجموع 160 قوم در این کشور سکونت دارند. تاتارها 3.9 درصد جمعیت روسیه را تشکیل میدهند و بزرگترین اقلیت قومی این کشور محسوب میشوند، اقوام اوکراینی، چوواش، باشقیر، چچنی و ارمنی نیز هر یک بیش از یک میلیون نفر جمعیت دارند و آوارههای قفقازی، بلاروسیها، آسیها، آذربایجانیها و قزاقها از دیگر اقوام پرجمعیت روسیه هستند.
اسلام در روسیه
اگر چه تعداد مسلمانان روسیه در مقایسه با مسیحیان در این کشور درصد کمتری را تشکیل میدهند، ولی این موضوع مانع از انجام فعالیتهای قرآنی و عمل در راستای دین اسلام نشده است. برای مثال مسابقات قرآن مسکو با عنوان «زائدالخیر» برای نوزدهمین دوره طی امسال و در 26 مهرماه در سالن همایشهای مسجد جامع مسکو برگزار شد. این مسابقات نه فقط همتراز با رقابتهای بینالمللی قرآن در سطح جهان بود، بلکه عرصهای برای به نمایش گذاشتن تسامح اسلام و اتحاد در جامعه روسیه نیز به شمار میرفت.
در عین حال آلبر کرگانوف، مفتی مسکو و رئیس شورای دینی مسلمانان روسیه درباره فعالیت اسلامی در این کشور اظهار کرد: ضرورت حمایت بیشتر از حوزهها (مراکز دینی تربیت مبلغ) حس میشود؛ چرا که بیشتر روستاهای این کشور با کمبود مبلغ و روحانی مواجه هستند در حال حاضر فقط دانشگاهها مورد توجه هستند و به مدرسههای حوزوی بیتوجهی میشود.
پس از انقلاب 1917، ادیان از جمله مسیحیت و اسلام در روسیه سرکوب شدند. کلیساها و مساجد یا تخریب شدند، یا به ادارات نظامی و دولتی تغییر کاربری پیدا کردند، اسلام پس از فتوحات گسترده مسلمانان، از طریق قفقاز (ناحیهای میان دریای خزر و دریای سیاه) و به صورت عمده از طریق تاتارستان به روسیه وارد شد. گرایش به اسلام پس از مسیحیت در این کشور در رتبه دوم جای دارد.
پس از فروپاشی شوروی سابق و بازگشت آزادی نسبی به مسلمانان و مسیحیان، نوعی اقبال چشمگیر به گشایش مساجد و کلیساها مشاهده شد و افراد پس از ۸۰ سال ممنوعیت، بار دیگر به اماکن دینی روی آوردند.
مسیحیت ارتدکس، بزرگترین دین روسیه به شمار میرود. از جمعیت 142 میلیون نفری روسیه، نزدیک به 59 درصد ارتدکس و 6.5 درصد مسلمان (اعم از سنی و شیعه) هستند. بیشتر تاتارها، قزاقها و آوارهها مسلمان هستند.
مراکز اسلامی
بنیاد مطالعات اسلامی مسکو (http://islamfond.ru/fa/)، طرح گرنت (وام بلاعوض یا بودجهای که به نهادها، مؤسسات، شرکتها یا افراد اعطا میشود) و حمایت از پژوهشگران را در برنامه خود دارد. اگر پژوهشگری در روسیه بخواهد که درباره ایران و یا اسلام تحقیق کند، این بنیاد طرح حمایتی را برای وی راه میاندازد و یا منابعی را در اختیارش قرار میدهد، یا اگر به ایران سفر کند، ارتباطهایی برای وی در ایران ایجاد میکند که بتواند رساله خود را پایان دهد؛ همچنین اگر یک پژوهشگر ایرانی بخواهد درباره تاریخ و تمدن روسیه یا اسلام در این کشور تحقیق کند، این بنیاد سعی میکند منابع را در اختیارش قرار دهد و وی را با اساتید و دانشگاههای روسیه مرتبط کند.
مرکز اسلامی مسکو (https://icrus.ru/) حدود 5 سال است که خریداری و از بنیان بازسازی شده است. وسعت و استقلال محیطی از ویژگیهای این مرکز به شمار میرود، به گونهای که مراسم، اجتماعات و عزاداریها مزاحمتی برای همسایگان ندارد؛ چراکه در غیر این صورت پلیس از انجام آنها ممانعت میکند.
این مرکز در ایام سال محل تجمع مشتاقان اهل بیت (ع) به ویژه آذریزبانهاست. در مدت دو روز تاسوعا و عاشورای حسینی، قریب به 15 هزار نفر در ساعات مختلف روز در این مکان جمع میشوند. برگزاری مراسم دعای توسل و ندبه در ایام مختلف و مراسم عزاداری در فاطمیه (س) و ماه رمضان، از دیگر برنامههای این مرکز به شمار میرود.
حدود 75 طلبه مرد از جامعه المصطفی(ص) العالمیه و 25 طلبه زن از مؤسسه بنتالهدی در این کشور به صورت مقیم حضور دارند. این افراد برنامههای مذهبی شیعیان در این کشور را اداره میکنند.
فعالیت دینی در روسیه کاملاً امنیتی است و دولت نظارت دقیقی بر فعالیتهای مذهبی دارد بر این اساس گزارش کامل برنامههای مرکز اسلامی مسکو، پیش از برگزاری به اطلاع اداره امنیت رسانده میشود و تعامل خوبی در حال حاضر وجود دارد.
وضعیت مسلمانان
مجتبی راشدی، نماینده بنیاد مطالعات اسلامی مسکو و پژوهشگر بنیاد مطالعات اسلامی درباره مسلمانان در این کشور گفت: اسلام در روسیه، اسلام سنتی سلفی است؛ یعنی اسلامی که گرایشهای افراطی به همراه دارد و سلفیها در مرکز داغستان، چچن و تاتارستان تحت تأثیر تفکرات افراطی و سلفی هستند. این در حالی است که مسلمانها در روسیه دومین گروه مذهبی بعد از مسیحیت ارتدوکس به شمار میآیند و 95 درصد مسلمانان را اهل تسنن تشکیل میدهند. آنها نیز به گروههای مختلفی تقسیم میشوند، بخش کوچکی از مسلمانان را نیز شیعیان تشکیل میدهد که بیشتر آنها در روسیه، آذریزبان هستند.
وی در این باره اظهار کرد: تعداد روسهایی که شیعه میشوند اندک بوده و این مسئله به علت حضور اهل تسنن و اداره مفتیان روسیه پررنگ است. وهابیها در این کشور هزینه بسیار میکنند و این مسئله ضرورت آن را میطلبد که نهادهای شیعی در روسیه، با رعایت احترام و خطوط قرمز فعالیت کنند.
به گفته راشدی، اسلام در این کشور پیشینه هزار ساله دارد و از بدو ورود آن به روسیه، اهل تسنن در آنجا حضور داشتند. این امکان وجود ندارد که جمعیتی از شیعیان بیایند، فضای اهل تسنن را نفی کرده و آنچه میخواهند را ثبت کنند.
گفتوگو و تنظیم از آزاده غلامی