دیپلماسی عمومی هزینه‌بر است؛ برخی اهمیت آن را درک نکرده‌اند/ جهان اسلام به خودش بیاید
گروه سیاسی ــ سخنگوی وزارت امور خارجه با بیان اینکه دیپلماسی عمومی بخشی هزینه‌بر است، گفت: هنوز نتوانسته‌ایم هزینه‌های لازم را به این موضوع اختصاص بدهیم و از طرف دیگر، بخش‌هایی در کشور ضرورت این موضوع را به خوبی دریافت نکرده‌اند.
بهرام قاسمی، سخنگو و رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه، که روز دوشنبه، ۳ دی، در ایکنا حضور یافت و در گفت‌وگویی تفصیلی در زمینه مسائل مختلف سیاست خارجی و تحولات منطقه سخن گفت. بخش اول این گفت‌وگو با موضوع اهداف ترامپ از اعلام خروج نظامیان آمریکایی از سوریه و جایگاه ایران در سوریه پسابحران منتشر شد.
در بخش دوم این گفت‌وگو به موضوعاتی چون عملکرد سیاست خارجی در چهل سالگی انقلاب اسلامی و موانع و ظرفیت‌های تحقق وحدت در جهان اسلام پرداخته شد که به شرح ذیل است:
ایکنا ــ در آستانه چهل سالگی انقلاب اسلامی هستیم. سیاست خارجی در این مدت تا چه حد توانسته بازتابنده آرمان‌های انقلاب اسلامی از جمله حمایت از مستضعفان، توسعه جبهه مقاومت و مقابله با نظام سلطه باشد؟
ــ چهل سالگی مفهوم دیگری هم دارد و آن ورود به بلوغ بیشتر و بهتری است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فراز و فرودهای بسیاری را طی کردیم. اگر بخواهیم از زوایای مختلفی به بحث انقلاب اسلامی و آثار آن در جهان بپردازیم، داستان مفصلی است، چون آثار انقلاب اسلامی ایران در منطقه و جهان بسیار گسترده است و این آثار هنوز با توجه به ذات انقلاب اسلامی و کشور و مردم ایران، خود را به منصه ظهور می‌گذارد.
جمهوری اسلامی ایران توانسته با جدیت تمام علی‌رغم همه کارشکنی‌ها و مصائبی که پیش رو داشته، استقلال خودش را به تمام معنا حفظ کند و می‌توان گفت که ایران کشوری مستقل است که تصمیمات خودش را به هر شکل در داخل کشور اتخاذ می‌کند و دیگران هم نمی‌توانند به ایران چیزی را تحمیل و دیکته کنند. در حوزه حمایت از مستضعفان جهان، که در شعارهای انقلاب مطرح بود، علی‌رغم تمام کاستی‌ها، موفقیت‌های زیادی هم به دست آمده است و علت آن گستردگی و عظمت کار و کمبود و نبود بعضی از داشته‌های مادی و انتظاراتی است که ایران و جهان اسلام از جمهوری اسلامی ایران دارند. البته تا رسیدن به آرمان‌های قرآنی، دینی و انقلابی کارهای زیادی باید انجام بدهیم و کارهای انجام نشده بسیار است، اما میزان موفقیت‌ها و دستاوردها بسیار است و امروز همان گونه که اشاره کردم آثار آن را در منطقه و جهان می‌بینیم.
اگر دقت کنیم امروز ایران در منطقه از موقعیت و جایگاه بسیار برتری برخوردار است و در عرصه جهانی نیز همین طور است. فکر می‌کنم ایران بر مبنای شعارهای انقلاب، همت و تلاش مردم، تحمل برخی فشارها و مشکلات ناشی از فشار قدرت‌های فرامنطقه‌ای و حتی هم‌پیمانان منطقهای و بعد از تحمل هشت سال جنگ تحمیلی، تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا، تحریم‌های شورای امنیت و دیگر موانعی که وجود داشته، توانسته با سربلندی در جایگاه رفیع‌تری قرار بگیرد و امیدوارم بتواند از مشکلات فعلی هم که ناشی از سیاست‌های خصمانه و ایران‌ستیزانه ایالات متحده آمریکا به ویژه تیم آقای ترامپ است عبور کند و بتواند نقش تاریخی خودش را برای ملت ایران، جهان اسلام و مجموعه منطقه در ایجاد صلح، ثبات و امنیت و فضایی برای رفاه و توسعه اقتصادی منطقهای فراهم کند، زیرا کمبود همین رفاه و توسعه اقتصادی باعث افراط گرایی و وضعیت موجود در منطقه شده است.
ایکنا ــ جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب اسلامی، پرچمدار وحدت جهان اسلام بوده و سیاست خارجی در این مدت در زمینه پیشبرد دیپلماسی وحدت ایران چگونه عمل کرده و با چه موانعی روبرو بوده است؟
جهان اسلام متأسفانه جهان متفرقی است و وحدت و انسجام لازم را ندارد که این هم به دلایل مختلف تاریخی، فرهنگی و سیاست‌های مشخص اسرائیل و ایالات متحده آمریکا و برخی شرکای آنها در منطقه و حتی جهان اسلام است و باعث شده خواسته یا ناخواسته وحدت کشورهای اسلامی بر بستر آگاهی یا عدم آگاهی و یا مأموریت و یا دستور دیگران نهایتاً در مسیر خوبی حرکت نکند.
امروز از جهان اسلام مطلوب یا کشورهای اسلامی‌ای بهره‌مند نیستیم که در شرایطی مطلوب زندگی کنند، استقلال کامل، رفاه و امنیت داشته باشند و به توانمندی‌های ذاتی خودشان تکیه کنند. بسیاری از کشورهای اسلامی اگر احساس امنیت میکنند، این امنیت و حتی توسعه اقتصادی آنها غیرطبیعی است و متکی به داشته‌های خودشان نیست و سعی کردند با دلار‌های نفتی و در اشکال مختلف این امنیت را بخرند و توجه نداشتند که با این نوع زندگی و زیست در واقع خودشان را برای قدرت‌های فرامنطقه‌ای تبدیل به کالایی کردند که این کالا حتماً برای آنها تاریخ مصرف دارد و یک روز می‌تواند برای آن قدرت فرامنطقه‌ای کاربرد داشته باشد و یک روز نداشته باشد. اگر شما به یک سال پیش برگردید و در مورد برخی از کشورهای پیرامونی و حتی همسایگان ما دقت کنید، می‌بینید که چه نوع اتفاقاتی در آنها افتاده و از کجا تا به کجا تغییر شرایط داده‌اند. یک روزی احساس می‌شد که این کشورها متحد نزدیک ایالات متحده آمریکا هستند، اما امروز به دلایل مختلف مورد تهدید و تحقیر آمریکایی‌ها قرار گرفته‌اند. این نشان می‌دهد که وضعیت مطلوبی در جهان اسلام نداریم و ریشه‌های مختلفی را برای آن می‌توان شناسایی کرد و روی آن بحث کرد که فعلاً فرصت آن نیست.
باید آرزو کرد که جهان اسلام به خودش بیاید و به خودش متکی باشد و از داشته‌ها، مردم خودش و به ویژه از مکتب الهی خودش استفاده کند. بدون وحدت و سیاست وحدت‌گرا در جهان اسلام نمی‌توان به آن آرمان‌های اصیل رسید. لذا همه کشورها و جوامع اسلامی اگر به اسلام و جامعه خودشان علاقه‌مند هستند و به سرنوشت آدمی فکر میکنند، باید به وحدت برگردند.
متأسفانه امروز شعارهای فرقه‌ای و تبلیغ گرایش‌های فرقه‌ای به بلایی خانمان‌سوز در جهان اسلام تبدیل شده و عامل و علت اصلی آن هم ناآگاهی و جهل در برخی از جوامع است و باید مشخصات برخی قدرت‌ها و رژیم صهیونیستی را در این نقاط یافت که برای پیشبرد اهداف خودشان این نوع فرقه‌گرایی، ایجاد تنش و تشنج را در میان کشورهای اسلامی افزایش دادند. برای اینکه بتوانند منافع خودشان را در این تفرق پیش ببرند و این عارضه بسیار تلخی است که جهان اسلام امروز با آن مواجه است.
ایران از ابتدای انقلاب شعار وحدت را سر داده و هنوز هم علی‌رغم بهای سنگینی که برای آن پرداخت کرده برای حفظ کیان جهان اسلام و موقعیت‌های کشورهای اسلامی تلاش می‌کند و تلاش خواهد کرد. امیدوارم کشورهای پیرامون ما و کشورهای منطقه و برخی از کشورهای دیگر در جهان اسلام که راه، روش و منش آنها منش درست و منطقی نیست، این پیام را دریافت کنند و به سوی وحدت گرایش پیدا کنند و اجازه ندهند که دشمنان این منطقه یا رقبای آنها از این فضای تشنج و تنش استفاده کنند. ما همواره آغوش خود را برای سایر کشورها و حتی کشورهایی که ما را به اشتباه خصم تعریف کردند و می‌بینند، گشوده‌ا‌یم و اعلام کردیم که حاضریم هر گامی که دیگران در جهان اسلام برمی‌دارند گام‌های بیشتری را به سمت و سوی آنها برداریم.
ایکنا ــ با توجه به ظرفیت‌های تاریخی، تمدنی و فرهنگی ایران، چقدر با ابزار دیپلماسی عمومی از این ظرفیت‌ها برای ارائه تصویر واقعی از ایران استفاده کنیم و چطور در مقابل سیاست‌های ایران‌هراسانه دشمنان، چهره حقیقی ایران را به جهان نشان بدهیم؟
دیپلماسی عمومی با تعریفی که امروز از آن وجود دارد بحث جدیدی است. حالا اشکال دیگر آن در گذشته به صورت موضوعات خاص وجود داشته یا دنبال شده است. خیلی از کشورها و حتی قدرت‌های بزرگ برای دیپلماسی عمومی هزینه بسیاری میکنند. این موضوع جدیدی است و کاربرد و ابزارهای خودش را دارد و در ایران هم این بحث جدید هست و چند سالی است که این ساختار را در وزارت خارجه ایجاد کرده‌ایم و برخی از نهادهای دیگر هم کم‌کم دارند روی این موضوع تمرکز میکنند تا بتوانند با داشتن ساختارهایی در حوزه دیپلماسی عمومی در بخش‌های خودشان به صورت دیپلماسی سلامت، دیپلماسی ورزش و ... کارهای حوزه خود را انجام بدهند.
در این حوزه جوان هستیم و دیپلماسی عمومی بخشی هزینه‌بر است، یعنی شما حتماً برای اینکه بتوانید کارهای خودتان را در عرصه جهانی دنبال کنید، در این حوزه نیاز به هزینه کردن دارید و هنوز نتوانسته‌ایم هزینه‌های لازم را به این موضوع اختصاص بدهیم. بخش‌هایی در کشور هنوز ضرورت این موضوع را به خوبی دریافت نکرده‌اند. برای اینکه دیپلماسی واحدی در ایران داشته باشیم، نیاز به ساختاری متمرکز و متشکل است تا با تمام توان و براساس داشته‌های تمدنی و فرهنگی و حتی مذهبی خودمان حرکت کنیم.
همچنین، می‌توانیم با خیلی از مجموعه‌ها با توجه به شناختی که به صورت نسبی در جهان از ایران، تاریخ و تمدن ایران و حتی ایران به منزله کشور اسلامی، در میان کشورهای اسلامی دیگر، داریم کارهای بزرگی را انجام بدهیم. در حوزه سینما، تئاتر، موسیقی، گفت‌وگوهای دینی بین ایران و سایر کشورها و حتی بین ایران و واتیکان، ارتباطات دانشگاهی و برگزاری سمینارها و نشست‌ها کارهایی انجام دادیم و آثار نامداران ایران را در داخل کشور با دعوت از متخصصان خارجی و یا اعزام اندیشمندان خودمان به کشورهای دیگر به نمایش گذاشتیم و موفقیت‌هایی داشته‌ایم. البته من این اقدامات را به حساب بخش دیپلماسی عمومی وزارت امور خارجه ثبت نمی‌کنم و آن را حاصل کار جمعی و با کمک خودمان و سایر دستگاه‌های می‌دانم.
فکر می‌کنم برای اینکه بتوانیم چهره واقعی ایران و اسلام را معرفی کنیم خیلی راه داریم و کارهای زیادی باید انجام بدهیم، چراکه با وجود ابزارهای مختلف، از ابزار کمتری استفاده می‌کنیم و هم در کنار آن با خصومت‌ها، دشمنی‌ها و کارشکنی‌های برخی از نقاط جهان مثل ایالات متحده آمریکا و رژیم صهیونیستی روبرو هستیم. آنها حتی روزانه در حوزه رسانه و دیپلماسی عمومی هزینه‌های سنگینی علیه جمهوری اسلامی ایران میکنند و سعی دارند چهره نامطلوب و نامناسبی را از ایران و ایرانی‌ها ترسیم کنند که باید با اجماع ملی بتوانیم این خصومت را خنثی کنیم و حتی بتوانیم گام‌های فراتر نه در شکل تدافعی، بلکه به صورت تهاجمی برداریم و ایران واقعی را که تاریخ، تمدن و ریشه کهنی دارد و ایرانیانی را که خوشبختانه در اقصی نقاط جهان چهر‌ه‌های علمی و فرهیخته‌ای هستند معرفی کنیم.
ایکنا ــ در آغاز سال نو میلادی هستیم و یکی از مسائلی که می‌تواند چهره واقعی ایران را در قالب دیپلماسی عمومی به جهان نشان دهد همزیستی مسالمت‌آمیز پیروان سایر ادیان توحیدی با مسلمانان در ایران و حقوق سیاسی و اجتماعی آنهاست. چقدر در این زمینه مؤثر عمل کرده‌ایم؟
اتفاقی که در ایران افتاده و شاید هنوز متأسفانه به علت برخی ضعف‌ها و کم‌کاری‌ها نتوانستیم آن را برای همه نقاط جهان به تصویر بکشیم، نوع نگاه جمهوری اسلامی ایران به ادیان الهی و پیروان آنهاست که در ایران حضور دارند و زندگی میکنند. پس از پیروزی انقلاب در قانون اساسی به این موضوع پرداختیم و در مجلس شورای اسلامی این ادیان الهی نمایندگانی را به صورت خاص و مشخص دارند. در واقع، شاید نمایندگان آنها تعداد کمی را هم در مجلس نمایندگی میکنند. به عبارتی، اگر نماینده مسلمانی برای تعداد مشخصی از افراد نماینده مجلس است، به احتمال زیاد ممکن است نماینده ادیان توحیدی دیگر نماینده جمعیت بسیار کمتری از آن دین مشخص باشند. ولی آن دین مشخص با آن جمعیت کمتر می‌تواند یک نماینده داشته باشد و این یکی از افتخارات و نقاط مثبت انقلاب اسلامی است که به این موضوع توجه کرده است. این خلاف همه آن تئوری‌هایی بوده که در ابتدای انقلاب مطرح بود و بیان می‌کردند ایران اسلامی نمی‌تواند ادیان دیگر را تحمل کند و با آنها برخورد نادرستی خواهد کرد.
در ایران علاوه بر مسیحیان و ارامنه و آشوری‌ها و زرتشتی‌ها حتی کلیمیان، با وجود تعداد کمی که در ایران هستند، در مجلس شورای اسلامی نماینده دارند و وقتی این مسئله برای بسیاری افراد در جهان توضیح داده می‌شود باورکردنی نیست. لذا فکر می‌کنم روش و سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران در این خصوص یک سیاست درست و اسلامی است. همیشه در ایران پرچمدار زندگی مسالمت‌آمیز میان ادیان مختلف بودیم و باید بیش از گذشته در این مورد تلاش کنیم و به جامعه جهانی نشان بدهیم که سطح تعامل و پذیرش و تساهل جمهوری اسلامی در قیاس با سایر ادیان توحیدی تا چه حد بالاست. در همسایگی خودمان کشور ارمنستان مسلمان نیست و حالا اگر روسیه را استثنا کنم که از سمت دریای خزر همسایه ماست، یکی از بهترین روابط جمهوری اسلامی ایران با همسایگان خود با ارمنستان است.
ایکنا ــ برای سؤال پایانی از موضوعات مربوط به سیاست خارجی عبور می‌کنیم و می‌خواهم سؤالی در حوزه فرهنگ از جنابعالی بپرسم. شما پیام‌های زیادی برای اهالی فرهنگ و هنر به مناسبت‌های مختلف منتشر می‌کنید. کمی از فعالیت‌های خودتان در حوزه فرهنگی بگویید و به چه حوزههای فرهنگی بیشتر علاقه‌مندید؟
سرگرمی‌های من در این حوزه بیشتر موسیقی و مطالعه است. البته به شرطی که فرصت داشته باشم. در دوره اخیر با توجه به اینکه دیپلماسی عمومی را هم در وزارت خارجه مدیریت می‌کنم، کمتر فرصت می‌کنم، اما سعی کرده‌ام ارتباطم را با نویسندگان، سینماگران، اهل هنر و اهل رسانه، که جامعه بسیار محترم و بزرگواری هستند، حفظ کنم. همچنین آنها در جشنواره‌‌ها و برخی مراسم هنری و فرهنگی لطف میکنند و من را دعوت میکنند و من هم سعی می‌کنم حتماً حضور پیدا کنم و با آنها آشنا شوم.
آخرین فعالیت من در حوزه سینما مربوط به جشنواره رشد بود که همکاری‌هایی را با دبیر این جشنواره انجام دادیم و در بعضی از بخش‌ها مانند کمک به داوری فیلم‌ها و ارائه تسهیلات برای ورود فیلم‌های خارجی یا افراد خارجی اقدام کردیم. همچنین در مراسمی که از سوی مجله بخارا برای بزرگداشت «گاندی» برگزار شد حضور یافتم و درباره افکار گاندی صحبت کردم که سفیر هند و یکی از نویسندگان هندی که کتاب معروفی در مورد گاندی دارند نیز در آنجا حضور داشتند.
در مجموع تا حدی که شرایط سیاسی و اقتضائات سیاست خارجی و دیگر کارها اجازه بدهد به عنوان عضوی از مجموعه سیاست خارجی این مسائل را دنبال می‌کنم، اما متأسفانه آن فرصت لازم را پیدا نمی‌کنم، ولی علاقه به این بخش از جامعه علاوه بر اینکه وظیفه اداری من است، برای من اهمیت دارد و سعی می‌کنم حضور جدی در این حوزه داشته باشم.
گفت‌وگو از مهدی مخبری
انتهای پیام
