کرسی‌های آزاداندیشی در انتظار حمایت‌های وزارت علوم
گروه اندیشه ـ رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با اشاره به وضعیت کرسی‌های آزاداندیشی، بیان کرد: نکته قابل توجه این است که اگر حمایت معاونت پژوهشی وزارت علوم شامل حال کرسی‌های نظریه پردازی می‌شد، این کرسی‌ها چند برابر ارتقا پیدا می‌کرد و حمایت کنونی باید تقویت شود.
به گزارش ایکنا؛ مجله تصویری علوم انسانی «زاویه» با موضوع «پرسش از سرنوشت هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی» با حضور حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه، دبیر و نایب رئیس هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی و حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبایی، چهارشنبه، 19 دی‌ماه، از شبکه 4 سیما پخش شد.
خسروپناه در ابتدا بیان کرد: در این فعالیت 16 ساله ابتدا فرهنگستان علوم با ریاست داوری اردکانی، مسئولیت هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی را برعهده گرفت. بعد با ریاست داوری به پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی آمد و سپس حجت‌الاسلام علی‌اکبر رشاد مسئولیت را برعهده گرفت. الان ساختار آزاداندیشی و ساختار نظریه‌پردازی متفاوت تلقی می‌شود. کرسی آزاداندیشی یک فعالیت دانشجویی محسوب می‌شود و کرسی نظریه‌پردازی مربوط به استادان دانشگاه‌ها ست. هیئت حمایت ساختاری پسینی دارد، یعنی این هیئت به دنبال تربیت نظریه‌پرداز نیست تا نظریه تولید بشود. بلکه این شأن دانشگاه‌هاست.
دبیر و نایب رئیس هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردای در ادامه افزود: تا قبل از تشکیل این ساختار، نهادی نبود که نظریه‌ها را ثبت کند و برای مدعی نظریه حمایتی به وجود آورد تا نظریه‌اش را در جمع نخبگان عرضه کند که اگر پذیرفته شد نظریه‌اش ثبت شود. اینکه چقدر دانشگاه و حوزه در نظریه‌پردازی موفق‌اند بحثی دیگر است که یک بحث پیشینی است. مثل جشنواره فارابی که به دنبال نوشتن و تولید کتاب نیست و کتاب‌ها را بررسی و حمایت می‌کند. آئین‌نامه آزاداندیشی در شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها تصویب می‌شود و آنها ناظر و مجری کرسی‌های آزاداندیشی هستند.
رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران بیان کرد: در بحث حمایت اولین گام حمایت، بسترسازی و ایجاد زمینه برای برگزاری کرسی‌هاست. در گذشته چنین بستری فراهم نبود. البته امیدواریم زمانی این بستر در خود دانشگاه‌ها شکل بگیرد. اگر نظریه‌ای پذیرفته شد، حمایت‌های حقوقی و مالی تعلق می‌گیرد. همچنین فرصت مطالعاتی به استاد مربوطه برای مطالعه بیشتر درباره نظریه داده می‌شود. اگر نظریه پذیرفته شد، به جشنواره فارابی معرفی می‌شود و بدون ارزیابی برگزیده خواهد شد.
در ادامه برنامه نوبت به حسین سلیمی رسید؛ وی بیان کرد: نهاد دانشگاه مدرن که به ایران آمد در ابتدا کارکردش انتقال یکسری تکنیک‌ها بود. بیشتر نگاه بر این بود که تکنیک‌هایی در غرب وجود دارد و ما آنها را نداریم و باید آنها را وارد کنیم. اینها بعد از مدتی به حوزه معرفتی تسری یافت. در نتیجه به واردکننده محض در حوزه معرفتی تبدیل شدیم. مثلاً دانشجو را به آنجا می‌فرستادیم تا همان طور که فلان تکنیک را یاد بگیرد چگونه اندیشیدن را هم یاد بگیرد. نهاد در جاهایی لازم است. وقتی استاد دانشگاه ما تصور می‌کند که مثلاً علم روانشناسی چیزی به جز فروید و یونگ و .. نیست، به نهادهایی نیاز داریم که جهت ما را در حوزه‌های معرفتی عوض کند.
رئیس دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه افزود: می‌توان نهادی داشت تا استادان ما را در یک بستر آزادانه تشویق به اندیشیدن و پاسخ دادن به مسائل جامعه‌اش بکند. به لحاظ محتوایی آزاداندیشی را از نظریه پردازی نمی‌توانیم جدا کنیم. در حوزه نظرورزی خط قرمز نداریم. حتی در ادله اثبات وجود خدا یا در فهم جهان فعلی ما؛ مثلاً اینکه جهان فعلی، جهان سلطه است یا خیر. می‌توان در این حوزه‌ها وارد شد. باید بفهمیم ما می‌توانیم خالق اندیشه باشیم. ما نظریه‌های ناب ایرانی را در حال حاضر داریم که واقعاً امکان عرضه جهانی دارند.
در ادامه برنامه، عبدالحسین خسروپناه مجدداً به ایراد سخن پرداخت و بیان کرد: صرف نظر از کسانی که همیشه منفی‌نگر هستند و از اول می‌خواهند عیوب را ببینند، اصل ماجرا این است که تا زمینه آزاداندیشی فراهم نشود نوبت به نظریه پردازی نمی‌رسد. در نتیجه تدبیری در حدود چهار سال اخیر انجام داده‌ایم. در حدود 23 نظریه و نوآوری از مجموع 44 نظریه در این دوران ثبت شده است. ایده جدیدی را با عنوان «کرسی‌های ترویجی» راه‌اندازی کردیم که یک جلسه است و نیاز نیست حتماً به نظریه برسد اما به استادان ما جسارت می‌دهد. تا الان 2500 کرسی ترویجی در دانشگاه‌های مختلف برگزار شده که اینها زمینه گفت‌وگو و ایجاد یک فرهنگ را فراهم می‌کند.
رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با بیان اینکه اصالت با جسارت اندیشیدن است و نه ساختار، تأکید کرد: رفتارهای مردم را با ساختارها جهت می‌دهند. مثل بانک، تأمین اجتماعی و... لذا ساختارها را نباید دست‌کم گرفت. کمیته‌های دستگاهی را در دانشگاه‌ها شکل دادیم تا دانشگاه‌ها خودشان مستقلاً تصمیم بگیرند و لزوماً هیئت برای آنها تصمیم نگیرد. من در سفرهای استانی در جمع استادان دانشگاه‌های مختلف کشور وارد می‌شوم و با هم بحث و گفت‌وگو می‌کنیم. اگر بخواهیم نظریه‌پردازی به معنای دقیق کلمه در دانشگاه‌ها بدون لزوماً وجود هیئت محقق شود چند اتفاق باید بیفتد. ساختار آموزشی ما باید پژوهش‌محور شود. همچنین، تمرکز بر کیفیت مقالات به جای تمرکز بر حجم مقالات و... .
خسروپناه افزود: باید موانعی را نگاه کنیم که این هیئت آنها را برداشته است. قبلاً وقتی دانشگاهی می‌خواست کرسی برگزار کند نهادهای مختلفی از جمله نهادهای امنیتی دخالت می‌کردند. الان این مسئله در کل دانشگاه‌های کشور دیگر وجود ندارد. این دخالت نکردن نهادهای دیگر یک کار ساختاری است. مثلاً می‌دانیم در باب جمعیت مقام معظم رهبری نظر مشخصی دارند. تعدادی از استادان جامعه‌شناسی جمعیت با این نظر مخالفت داشتند و در چندین دانشگاه کشور کرسی برگزار کردند و نظراتشان را طرح کردند بدون اینکه یک نهاد دخالت کند. این یک کار بزرگ است. 80 درصد کسانی که می‌خواهند نظریه‌شان را ثبت کنند استاد تمام هستند و نیازی به ارتقا ندارند که بگوییم برای ارتقای خود می‌خواهند نظریه‌ای را ثبت کنند. ما خیلی از این نظریه‌ها را به دستگاه‌های مختلف معرفی می‌کنیم تا نظریه‌ها جنبه کاربردی پیدا کنند.
در ادامه برنامه حسین سلیمی گفت: ساختار ذهنی حاکم بر بسیاری از دانشجویان و استادان مانع بزرگ ماست. برخی تصور می‌کنند که دانش یعنی ترجمه. کتاب‌های ترجمه‌ای در حال حاضر فروششان بسیار بیشتر از کتاب‌های تألیفی است. نکته دیگر نگرانی از بیان نظریه است که تصور می‌کنند شاید مشکلی برایشان به وجود بیاورد. ساختار آموزشی ما از دوره دبیرستان به این طرف مانع بعدی ماست که حفظ محور و تست‌محور است و از آن اندیشه‌پروری بیرون نمی‌آید، در نتیجه نیاز به نهادی دیگر پیدا می‌کنیم. البته مشکلات معیشتی استادان ما هم مشکلی دیگر است. در نتیجه فرصت و مجال اندیشه‌ورزی‌شان کم می‌شود. پس ما باید به آنها کمک کنیم.
در ادامه برنامه خسروپناه بیان کرد: وقتی حدود 5 سال پیش به دانشگاه علامه طباطبایی می‌رفتم استاد می‌گفت من آزادی حرف زدن ندارم اما الان آن استاد در نوبت است که کرسی برگزار کند. کسانی که احساس آزادی ندارند جسارت اندیشیدن و حرف علمی ندارند و می‌گویند ما اجازه حرف زدن نداریم. حال آن که حرفی برای ارائه ندارند. بخشی از نبود احساس آزادی هم به خاطر استبداد علمی پارادایم‌هایی است که در گروه‌های علمی دانشگاه‌ها وجود دارد. این استبدادهای جزیره‌ای در محیط‌های دانشگاهی مانع از آزادی است. تا می‌گوییم نبود آزادی، نهادهای امنیتی به ذهن می‌آید اما موانع مهم‌تری داریم که می‌توان گفت استبدادهای پنهان هستند.
حسین سلیمی در ادامه اظهار کرد: این کرسی‌های نظریه‌پردازی مانند حق ثبت اختراع در حوزه صنعت است. کرسی‌های نظریه‌پردازی به مالکیت معنوی نظریه و ثبت پتنت کمک می‌کند. همیشه تغییر جهت‌ها در ابتدا عکس‌العمل ایجاد می‌کند. برای مثال هومبولت در قرن 18 مفهوم دانشگاه آموزشی- پژوهشی را مطرح کرد. در ابتدا به شدت در مقابلش موضع گرفتند. چون استادها یاد گرفته بودند تنها آموزش بدهند نه اینکه پژوهش هم انجام دهند. جایگاه اصلی دانشگاه، خالق اندیشه بودن و معرفت‌محور بودن است.
وی در ادامه افزود: در جلسه‌ای که حجت‌الاسلام خسروپناه هم حضور داشتند یک استاد گفتند می‌خواهم بنیاد نظری نظام جمهوری اسلامی را نقد کنم. آیا می‌گذارید؟ من گفتم اگر نقد علمی باشد بله می‌شود. اما توجه کنیم که فقط نباید روی لبه‌های شمشیر حرکت کنیم و بدانیم محدوده وسیعی از حوزه‌ها را در رشته‌های مختلف داریم که نیازمندیم به آنها بپردازیم.
در پایان خسروپناه سخن گفت. وی بیان کرد: در مورد فعالیت‌های ایجابی همیشه جنگ‌های روانی است که نباید از اصل موضوع ما را منحرف کند. نکته دیگر این است که اگر حمایت معاونت پژوهشی وزارت علوم می‌بود، کرسی‌های نظریه‌پردازی چند برابر ارتقا پیدا می‌کرد و حمایت کنونی باید تقویت شود.
انتهای پیام
