قرآن زعفرانی؛ نمونه‌ای نفیس از تذهیب دوره سلجوقی
گروه ادب ــ یک عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان قرآن زعفرانی را نسخه‌ای بی‌تکلف و نمونه‌ای نفیس از تذهیب دوره سلجوقی دانست.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ علیرضا هاشمی‌نژاد، عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ اسلام و ایران دانشگاه شهید باهنر کرمان، در یادداشتی با عنوان «خوشنویسی و تذهیب قرآن خطی زعفرانی» این نسخه خطی را نزدیکترین نسخه از نظر تاریخ کتابت به قرآنی به خط محمودین حسین، کاتب کرمانی، دانست که در تاریخ ۵۵۹ قمری کتابت شد.
در ادامه می‌افزاید؛ خط نسخه قرآن مسمی به زعفرانی خط نسخ است. نسخ در قرن ششم چندان برای قرآن‌نویسی رایج نبوده است. پیش از این قرآن، سه نسخه مهم به خط نسخ وجود دارد که نسخه «ابن بواب» معروف‌ترین و از نظر خط باکیفیت‌ترین نسخه است. البته خط نسخ نسخه «ابن بواب» آمیخته به ریحان است. قرآن ابوالقاسم سعید بن ابراهیم بن علی، ۴۲۷ قمری، دومین نسخه بااهمیت خط نسخ است. نسخ این نسخه با نسخ یاقوتی فاصله دارد.
با این حال، در هر سه این نسخه‌ها، خط ریحان حضور آشکار دارد؛ اما در نسخه زعفرانی دور خط بسیار نزدیک به خط ریحان، اما ساختار خط، نسخ است. اندازه حروف، ارتفاع الف و برخی از دوایر به ریحان نزدیک‌ترند. در این دوره هنوز اساساً خط نسخ آمیختگی آشکار با ریحان و در برخی نمونه‌ها با ثلث دارد. قوت قلم کاتب در این نسخه ستودنی است و نسبت به زمان کتابت، نسخه‌ای نفیس محسوب می‌شود.
نسخه بسیار بی‌تکلف کتاب شده و روشن است ضمن رعایت اصول خوشنویسی، جنبه کاربردی نسخه بیش از رعایت معیار‌های زیبایی‌شناختی اهمیت داشته است. خط ترجمه، نوع تحریری خط متن است. در هر نمونه‌ای نادر و مهم در تاریخ کتابت قرآن به ویژه خط نسخ است.
این نسخه همچنین از منظر تزئینات دارای اهمیت است. نمونه‌ای نفیس از تذهیب دوره سلجوقی است. در این دوره اساس تذهیب بر استفاده از ورقه طلا است. صفحات افتتاحیه مشابه برخی نمونه‌های این دوره مرکب است از دو کادر مستطیل که با حاشیه‌های نقوش اسلیمی و زنجیره‌ای و دو کتیبه که در بالا و پایین متن قرار گرفته‌اند.
نقوش کتیبه‌ها بیشتر مبتنی بر منحنی و شامل اسلیمی‌های چند پر، گل و برگ، و نقوش حلزونی شکل است. در کتیبه‌ها سرسوره به خط کوفی طلایی محرر نوشته شده و در دو طرف کتیبه عنوان دو قاب با زمینه لاجوردو نقوش اسلیمی نقش بسته است.
در پایان برخی سوره‌ها در دو طرف عبارت پایانی سوره، نوار‌های تزئینی به رنگ طلا ترسیم شده است. در مجموع تذهیب «قرآن زعفرانی» از نمونه‌های تذهیب بسیار نفیس و پرمایه دوره سلجوقی است و نشان از اهمیت نسخه در زمان کتابت آن دارد.
انتهای پیام
