قوانینی برای حمایت از قربانیان مزاحمت جنسی نداریم

به گزارش ایکنا؛ پنجمین نشست از سلسله نشست‌های بررسی آسیب‌های اجتماعی با موضوع تخصصی «مزاحمت جنسی» شب گذشته، ۱۹ دی ماه، با حضور اعظم آهنگر، جامعه‌شناس و شاداب شاه‌علی، روانشناس و مشاور خانواده، در خانه مهر رضا(ع) برگزار شد.

اعظم آهنگر، جامعه‌شناس در این نشست گفت: مزاحمت خیابانی از رایج‌ترین شیوه‌های خشونت جنسی مردان علیه زنان است که احساس ناامنی جنسی را ایجاد می‌کند. بیان متلک‌های زننده، لمس اعضا، عورت‌نمایی و... در ذیل مزاحمت‌های جنسی خیابانی قرار می‌گیرند.

پذیرش کلیشه‌های جنسیتی و نسبت آن با مزاحمت‌های جنسی

وی افزود: هرچه زنان کلیشه‌های جنسیتی خود را بیشتر بپذیرند، کمتر مورد مزاحمت قرار می‌گیرند. در فرهنگ مردسالار جامعه ما راهبردی که مردها برای حفظ فاصله‌شان با جنس زن از آن بهره می‌برند «تحکم» است و همین عنصر باعث ایجاد کلیشه‌های جنسیتی در سیر تاریخی خود شده است. این تحکم برای تمام امور مربوط به زنان مانند پوشش، کنترل نگاه و... کاربرد داشته است. برای مثال زنان همیشه تربیت شده‌اند تا حتی غیرارادی هم نگاه‌شان در چشم نامحرم نیفتد یا اینکه همیشه به آن‌ها توصیه شده تا حرکاتشان آرام و متین باشد. این موارد همیشه کلیشه‌های جنسیتی بوده است.

آهنگر ادامه داد: تعرض کلامی، لمس بدن زنان و... از شیوه‌هایی است که مردان به کار می‌برند تا زنان از جایگاه خود خارج نشوند. اگر جامعه زنان کمی بخواهد متفاوت فکر کند، فرهنگ مردسالار آن قدر فشار می‌آورد تا زنان را اصلاح کنند. این مسئله حتی برای زنان هم باورپذیر شده و بسیاری از آن‌ها به نسل بعد از خود آموزش می‌دهند که اگر می‌خواهید اذیت نشوید و آزار نبینید، باید از کلیشه‌های خود خارج نشوید.

این جامعه‌شناس در بخش دیگری از سخنان خود درباره عوامل پرخاشگری جنسی مردان به زنان در سطح خیابان گفت: مهم‌ترین لذتی که آزار برای مردان ایجاد می‌کند تحقیر جنسیتی است. هرچه زن بیشتر تحقیر شود، مرد لذت بیشتری می‌برد. به همین خاطر مدام به خانم‌ها توصیه می‌کنیم که در مزاحمت‌های خیابانی واکنشی نشان ندهند و با آسودگی خیال از آن گذر کنند. اختلال شخصیتی در پرخاشگری جنسی نیز امری تأثیرگذار است. یکی دیگر از این عوامل نگاه کردن به زنان به منزله ابژه جنسی است. بحث جلب توجه مردانه هم در این میان مهم است. در برهه‌ای مردان نیاز به نشان دادن و نمایش خود و جلب توجه دارند. همچنین متأسفانه در تحقیقاتی میدانی هم بسیاری از مردان اشاره کردند که متلک گفتن برایشان نوعی تفریح است.

عوامل آسیب‌زا

آهنگر در بخش دیگری از سخنان خود به بیان و شرح عواملی پرداخت که بستر آسیب‌رسانی به زنان را فراهم می‌کنند و در این باره اشاره کرد: منطقه مسکونی بسیار تأثیرگذار است. در برخی از مناطق تهران نه تنها بستر برای خشونت و تعرض کلامی، بلکه زمینه خشونت و مزاحمت‌های بالاتر به خانم‌ها نیز فراهم است و این موضوعی بسیار خطرناک به شمار می‌آید.

وی افزود: آخر شبها نیز در همه جای دنیا برای خانم‌ها خطرناک است. همچنین خانم‌هایی که اشتغال به کاری دارند و بیشتر در بیرون از منزل هستند، نیز مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند. البته تحقیقات نشان داده که خانم‌هایی که بیرون از خانه بچه به همراه داشته‌اند، کمتر مورد آزار و آسیب قرار گرفته‌اند. چون خانم‌ها می‌دانند که مردها حرمت مادر را بیشتر حفظ می‌کنند. بنابراین سعی می‌کنند که برای کمتر آزار دیدن، استراتژی به همراه بردن بچه را اجرا کنند. تحقیقات و پژوهش‌ها درباره مزاحمت‌ها نشان می‌دهد که کلیشه‌های جنسیتی جهانی است.

معمولاً روی تجاوزها سرپوش گذاشته می‌شود

آهنگر در بخش دیگری از سخنان خود به پژوهش خود و تیم همکارانش در سال ۱۳۹۵ بر روی مزاحمت‌های جنسی و تجاوز اشاره کرد و گفت: یک جامعه آماری ۴۰۰ نفره را مورد بررسی قرار دادیم؛ ۸۳ نفر از این جمع گفتند که در میان اطرافیانشان تجاوز اتفاق افتاده است. از این تعداد فقط ۲۳ نفر حاضر به صحبت درباره آن شدند و باز متأسفانه از این تعداد فقط سه نفر دست به شکایت زده‌اند.

این جامعه‌شناس درباره علل شکایت نکردن زنان مورد تعرض قرار گرفته، نیز چنین اظهار کرد: به باور زنان قربانی گفتن این مسائل به خانواده و بازگو کردن رخداد تجاوز ممکن است باعث محرومیت خودشان بشود. یعنی مورد سرزنش قرار بگیرند و بالقوه دوباره قربانی شوند.

ضرورت تغییر قوانین

آهنگر در بخش دیگری از سخنان خود به مسئله دین و آموزه‌های دینی برای پیشگیری از تجاوز اشاره کرد و گفت: آموزه‌های دینی ما بیشتر برای پیشگیری است. ما در دین چیزی برای وضعیت پس از تجاوز نداریم. به مرد گفته می‌شود که خیره نگاه نکن، تماس بدنی با نامحرم برقرار نکن و... اگر کسی واقعاً دیندار باشد که به سراغ اینها نمی‌رود. مشکل ما با کسانی است که دیندار نیستند و دین را به منزله خط قرمز زندگی نپذیرفته‌اند.

وی گفت: مسئله دیگر بحث اثبات تجاوز است. وقتی در دین ما آمده که برای اثبات تجاوز باید چهار مرد آن را شهادت بدهند و این کار را با کمی مشکل مواجه می‌کند. حتی اگر کسی در خیابان هم می‌خواهد دست به تجاوز بزند، زن را به کوچه خلوتی می‌کشاند و بعد تعرض می‌کند. بسیاری از تعرض‌ها و تجاوزها هم به این صورت بوده است که زن را به مکان خلوت یا خانه‌ای خالی از آدمیزاد کشانده‌ بودند. اینجا چهار نفر مرد عاقل از کجا باید پیدا کرد که درباره این تجاوز شهادت بدهند؟ بنابراین نیاز به تغییرات در قوانین به شدت احساس می‌شود.

جامعه ما قربانی آزارجنسی را بازخواست می‌کند

شاداب شاه‌علی، روانشناس، نیز در این نشست گفت: مزاحمت جنسی به معنای آزار جنسی است که می‌تواند از آزار خیابانی تا تبعیض و خشونت سیستماتیک جنسی علیه زنان را دربرگیرد. همیشه مدام این بحث در میان بوده که هرکس که قدرتمندتر است آزار جنسی را وارد می‌کند، اما شواهد جامعه‌شناسانه نشان داده که لزوماً این‌گونه نیست. مهم این است که ما تابوها را بشکنیم و درباره این مسائل باب گفت‌وگو و آموزش را باز کنیم.

وی افزود: انواع آزارهای جنسی در جامعه ما وجود دارد. گفتن متلک آزار جنسی است. اینکه برای استخدام زنان در مشاغل مختلف نیز به ویژگی‌های جنسی زنان توجه می‌کنند، نیز آزار جنسی است که به تجاوز ختم می‌شود. ممکن درصد عمده‌ای از متلک‌های خیابانی به بیماری روانی ربط داشته باشد، اما عمده دلیل مزاحمت جنسی همان مسائل مردسالارانه جامعه است.

شاه‌علی ادامه داد: مرد نمی‌گذارد زن از کلیشه‌های خود خارج شود. فرهنگ غالب نیز محصور بودن زن در کلیشه‌ها را می‌خواهد. بنابراین اگر زن از این کلیشه‌ها خارج شد، حقش است که آزار و اذیت شود. به همین دلیل است که در اکثر اوقات زن مورد آزار قرار گرفته، سرزنش می‌شود که چرا مثلاً با این لباس از خانه بیرون رفتی که تو را در معرض مزاحمت جنسی کلامی قرار بدهند؟

این استادیار دانشگاه تربیت مدرس همچنین به تفاوت برخوردها با زنان آزاردیده در ایران و کشورهای غربی پرداخت و گفت: در جوامع دیگر پس از وقوع تجاوز یا خشونت جنسی به زنان فقط به حمایت از قربانی می‌پردازند، اما متأسفانه به دلیل فرهنگ غلط فعلی، قربانی خشونت جنسی درست در زمانی که نیاز به حمایت دارد، از طرف خانواده و جامعه، به دلیل امری که خود در آن مقصر نبوده، دوباره مورد آزار قرار می‌گیرد.

عوامل تبدیل مردان به سوژه‌های آزاررسان جنسی

شاه‌علی در بخش دیگری از سخنان خود به علل خشونت‌ورزی در جامعه و چرایی تبدیل مردان به سوژه‌های آزارسان جنسی نیز اشاره کرد و گفت: در علم جامعه‌شناسی تئوری‌های بسیاری را برای این مسئله مطرح کرده‌اند. گاه این خشونت ممکن است حاصل عوامل بیولوژیکی باشد، برای مثال مردهایی که هورمون تستوسترون بالاتری دارند، ممکن است بیشتر دست به خشونت بزنند. حتی اعتیاد هم در این زمینه مؤثر است.

این متخصص بهداشت باروری در ایران همچنین اعمال خشونت جنسی و مزاحمت خیابانی از سوی مردان را دارای علل روانشناختی نیز دانست و گفت: اگر فرد سابقه آزار جنسی دیدن را داشته یا در خانواده‌اش خشونت امری رایج بوده باشد، خود ممکن است بعدها به یک فاعل آزاررسان جنسی تبدیل شود.

شاه‌علی اضافه کرد: اگر جامعه‌ای نگذارد که فرد آزاررسان قصاص شود و زن آزاردیده را مقصر بپندارد و او را بازخواست کنند، این بدل به مجوز آزاردهنده برای اعمال آزار بیشتر روی دیگران می‌شود. قوانین ما در این زمینه دچار اشکال است. برای مثال در قوانین درج شده که آزاررسان باید حتماً جزو خانواده نباشد. بنابراین قانونی برای مجازات پدری که به دخترش آزار رسانده نداریم.

لزوم حمایت از قربانیان تجاوز

این عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در بخش دیگری از سخنان خود به لزوم حمایت از زنان آسیب‌دیده در تعرض‌ها و... اشاره کرد و ادامه داد: تجاوز ممکن است که باعث مشکلاتی چون ایدز، هپاتیت و بارداری ناخواسته شود و این افراد در معرض خشونت‌های بیشتر نیز قرار می‌گیرند. بنابراین اگر آن‌ها حمایت نشوند، مشکلات بسیاری به وجود می‌آید.

شاه‌علی گفت: بارها شاهد بوده‌ایم که خانواده‌ها زنان قربانی تجاوز را از خود طرد کرده‌اند و آن‌ها ناچار شده‌اند برای پاک کردن آن لکه با مردان مسن ازدواج کنند یا چون این زنان حمایت نشده‌اند، به عبارتی اعتماد به نفس اینها گرفته شده و نمی‌توانند کنشگر اجتماعی باشند و مثلاً اگر ازدواج کنند، دچار مشکلات عجیب می‌شوند. بنابراین آن‌ها برای حضور دوباره در اجتماع باید درمان شوند و درمان‌ها نیز معمولاً طولانی‌مدت است. اگر وارد مرحله درمان نشوند، آسیب‌ها نیز پایدار خواهند بود.

انتهای پیام