بازآفرینی هویت فلسفه اسلامی در غرب با ترجمه منظومه حاجی سبزواری

به گزارش ایکنا؛ مراسم بزرگداشت پنجاهمین سال تأسیس مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران، دانشگاه مک‌گیل با عنوان «نیم قرن، از مونترال تا تهران» شامگاه روز گذشته، ۲۲ دی‌ماه، با حضور مهدی محقق، توفیق سبحانی، نوش آفرین انصاری، علی سلطانی، منوچهر صدوقی سها، حجج اسلام هادی خامنه‌ای، محمود دعایی و محمدرضا نوراللهیان در کتابخانه ملی برگزار شد.

در آغاز نشست، توفیق سبحانی، از شاگردان مهدی محقق، در جملاتی کوتاه به ابراز احساسات به مهدی محقق پرداخت و شاگردی خود نزد وی را توفیقی از ناحیه خداوند قلمداد کرد. پس از او، علی سلطانی، یکی دیگر از شاگردان مهدی محقق، در سخنانی اظهار کرد: مهدی محقق در واقع پدر و معلم روحانی من است. یکی از مهم‌ترین رهنمود‌های ایشان به ما، توجه به قرآن کریم بوده است. کتاب «جلوه‌هایی از اعجاز قرآن کریم» که از تألیفات بنده است تحت راهنمایی و کمک فکری ایشان نوشته شده است. از سال ۵۰ تاکنون به استاد محقق آشنا هستم و به مدت ۴۷ سال از لطف ایشان استفاده کردم. صراحتاً اعلام می‌کنم اگر ایشان نبودند من هیچ چیزی نمی‌شدم.

وی افزود: در آیه ۷ آل عمران می‌خوانیم «هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ مِنْهُ آیَاتٌ مُحْکَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ؛ اوست کسى که این کتاب [=قرآن]را بر تو فرو فرستاد پاره‏‌اى از آن آیات محکم [=صریح و روشن]است آن‌ها اساس کتابند و [پاره‏‌اى]دیگر متشابهاتند [که تاویل‏ پذیرند]». نکته این است که تأویل با تفسیر چه مقدار فرق دارد؟ تأویل شرح ظاهر نیست بلکه شرح باطن است. متأسفانه در بسیاری از ترجمه‌های قرآن، به ترجمه ظاهر پرداخته شده است.

در ادامه این نشست منوچهر صدوقی‌سها به ایراد سخن پرداخت و اظهار کرد: خدمات استاد محقق احتیاج به بیان ندارد. چون عنوان جلسه درباره مؤسسه مطالعات اسلامی مک گیل است نکاتی را عرض خواهم کرد که شاید به درد دانشجویان بخورد و برای ایشان مفید باشد. در میان اهل فلسفه، چندین شخصیت از ایران به فرنگ رفته‌اند. این افراد به عنوان دانشجو به فرنگ سفر کردند و در آنجا به مقام استادی رسیدند. در میان این افراد چند شخصیت ممتاز وجود دارد. از جمله شخصیت‌های ممتاز دانشگاهی باید به علی اکبر سیاسی که در دوره‌ای رئیس دانشگاه تهران بود، یحیی مهدوی، محمدباقر هوشیار، مرحوم فردید و سیدحسین نصر اشاره کرد. وجه مشترک همه این افراد این است که صرفاً برای تحصیل به غرب رفتند.

وی ادامه داد: در میان شخصیت‌های حوزوی می‌توان از مرحوم عصار یاد کرد که استاد مهدی محقق بوده است. ایشان در حوالی دوره مشروطیت به فرانسه سفر کرد و حدود دو سال به تحصیل علم پرداخت. علاوه بر ایشان باید از مرحوم فلاطوری و مهدی حائری یزدی به عنوان شخصیت‌های ممتاز حوزوی یاد کرد که بعد از تحصیل فلسفه به عنوان حکیم به فرنگ سفر کردند. وجه مشترک این افراد این بود که نوعاً برای تحصیل به غرب سفر کردند. در میان این افرادی که نام بردم استاد محقق تنها فردی است که برای تدریس به فرنگ رفتند. این امتیازی است که منحصر به ایشان است.

صدوقی‌سها تأکید کرد: سفر ایشان به غرب چند برکت عمده داشت؛ یکی اینکه وقتی ایشان به غرب رفت به تدریس منظومه حاجی سبزواری پرداخت. منظومه سبزواری در واقع انجیل فلسفه اسلامی است و به تعبیر برخی بزرگان، این کتاب بچه اسفار است. برکت دیگر حضور ایشان در غرب، آوردن پروفسور ایزوتسو به ایران است. آمدن ایزوتسو به ایران منشأ برکات عظیمی برای فرهنگ کشور بود. برکت دیگر حضور ایشان تأسیس مؤسسه مطالعات اسلامی در تهران بود. از همه این‌ها مهم‌تر این است که ایشان مقداری از شرح منظومه سبزواری را به مشارکت ایزوتسو به زبان انگلیسی ترجمه کردند.

وی در ادامه افزود: بر خلاف واقعیت تاریخی، مستشرقین و کسانی که از آن‌ها پیروی می‌کردند چنین ادعا می‌کردند که اساساً چیزی به نام فلسفه اسلامی وجود خارجی ندارد و فلسفه اسلامی همان فلسفه یونانی است، با این تفاوت که از راست نوشته می‌شود. بدتر از این ادعا، این است که به گمان این افراد، همان فلسفه اسلامی نیز با مرگ ابن‌رشد به پایان رسید. بر خلاف این شایعه بی‌معنا و بی‌مبنا، با مرگ ابن‌رشد فلسفه اسلامی متولد شد. مهدی محقق با ترجمه منظومه حاجی سبزواری و انتشار آن در غرب باعث شد تا این شایعه بی‌مبنا و بی‌منطق رفع شود و شخصیت حاجی سبزواری به دنیا معرفی شود.

در پایان یادآور می‌شود، مهدی محقق با همکاری پروفسور چارلزآدامز، رئیس مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل توانست موافقت هیئت امنای دانشگاه مک گیل را برای تأسیس شعبه‌ای از آن مؤسسه در تهران اخذ کند و سپس با موافقت وزارت امور خارجه ایران و وزارت علوم و آموزش عالی این شعبه در تاریخ ۱۴ دی‌ماه ۱۳۴۷ در تالار فردوسی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران افتتاح شد. مؤسسه تهران فعالیت خود را در بنایی کهن واقع در خیابان خارک آغاز کرد و پروفسور ایزوتسو و دکتر هرمان لندلت، استاد تصوف اسلامی در پایه‌ریزی و شکل‌گیری آن اهتمام کردند.

انتهای پیام