40سالگی انقلاب؛ فرصتی که به خودآگاهی در هنر نایل شویم

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ همایش «چلچراغ هنر» با حضور محمدعلی رجبی، دبیر علمی همایش، محمد بهشتی، هادی ربیعی و محمد رجبی، امروز 24 دی‌ماه، در فرهنگستان هنر برگزار شد. در ابتدای این مراسم، دبیر علمی همایش اظهار کرد: امیدوارم این قبیل برنامه‌ها ادامه پیدا کند، زیرا ما نیازمند رویدادهایی هستیم که جریان‌سازی به همراه داشته باشد. در سرآغاز سخنانم باید بگویم در عرصه هنر دو بحث وجود دارد. ابتدا نگاهی که به ظاهر هنر توجه دارد و نگاه دوم معنا و حکمت هنر را مد نظر قرار می‌دهد. هر دو تعریف در جای خود هستند و جدا از هم نمی‌توان آنها را تعریف کرد. وقتی به نگارگری کشورمان نگاه کنیم، گرایشی را در نقاشی مشاهده می‌کنیم، اما وقتی به عمق آن دقت می‌کنیم، متوجه دستاوردهای زیادی می‌شویم.

وی افزود: در انقلاب اسلامی اتفاق بزرگی رخ داد که ما تا به آن روز نمونه آن را شاهد نبودیم؛ آن هم اینکه مردم برای رضای خدا قیام کرده بودند؛ ویژگی‌ای که به خوبی به یاد دارم موجب حیرت فیلسوفان بزرگی شد. در انقلاب اسلامی شعار الله اکبر پایه و اساس بود و همین شعار در بخش‌های مختلف هنر نیز نمود پیدا کرد. برای مثال، مجید مجیدی یکی از هنرمندانی است که آثارش برگرفته از آرمان‌های انقلاب است. نکته بعد اینکه اوایل انقلاب شور انقلابی که در جامعه حاکم بود، اجازه بررسی خودآگاهانه را نمی‌داد، اما بعد از گذشت سال‌ها امروز این فرصت فراهم شده در مقام خودآگاهی برآییم. این همایش در راستای رسیدن به خود آگاهی مورد نظر است.

محمد رجبی، استاد دانشگاه به عنوان دیگر سخنران این مراسم اظهار کرد: افلاطون به ظاهر هر چیزی از جمله هنر، واژه صورت را اطلاق می‌کرد و به باطن آن معنا می‌گفت، اما ارسطو بر خلاف استادش صورت را به معنای ماهیت می‌دانست و بطن آن را ماده می‌گفت.

وی ادامه داد: در هنر آن تعریفی که بیشتر مد نظر است، به نگاه افلاطونی برمی‌گردد. ما در تاریخ خودمان کمتر انقلاب معنایی داشته‌‌ایم. البته در زمان صفویه شاهد رنسانسی در حوزه فرهنگ و هنر هستیم که نمود بارز آن را در معماری می‌توان مشاهد کرده، به ویژه در اواخر صفویه با آشنایی که ما بین ایرانی‌ها و اروپایی‌ها پیش آمد، شکل انقلاب معنایی جدی‌تر شد. حتی می‌توان ادعا کرد این تغییر به روی سلیقه هنر هم تاثیر گذاشت.

وی با بیان اینکه انقلاب‌ها الزاماً گامی روبه جلو نیست، گفت: اینکه تصور کنیم هر انقلابی ذاتاً قدمی رو به جلو است، اشتباه است، چون برخی مواقع انقلاب‌ها موجب بازگشت به عقب می‌شود، برای همین انقلابی حقیقی است که رو به جلو باشد. درباره هنر و ارتباطش با انقلاب باید بگویم بهترین مسیر برای انقلابی شدن این است که ما بیاییم آن نقطه‌ای را که در گذشته به عنوان آغاز اشتباهات مد نظر قرار داده‌ایم، شناسایی کنیم و در ادامه راه جدید را از جایی که اشتباه آغاز شده، آغاز کنیم.

رجبی با بیان اینکه 22 بهمن ماه آغاز جریانی جهانی بود، گفت: برای اینکه انقلابی به نتیجه برسد، باید دوره‌های مختلفی طی شود، پس این‌گونه نیست که فکر کنید با گذشت 20 یا 30 سال ما اتفاقات خیره‌کننده‌ای را در کشورمان خواهیم داشت. بگذارید مثالی بزنیم. رنسانس در اروپا چگونه آغاز شد و چه اندازه زمان برد تا به نتیجه برسد؟ وقتی جواب این سوال را بدهیم، متوجه خواهیم شد که صبوری بیشتری باید پیشه کنیم.

وی در خاتمه سخنانش تأکید کرد: انقلاب حقیقی در هر دوره‌ای از تاریخ راه خود را طی می‌کند. برای مثال سینما را مثال می‌زنم. شاید عده‌ای کیارستمی را هنرمندی انقلابی ندانند، در صورتی که باور من این است که وی فیلمسازی انقلابی بود. «خانه دوست کجاست» در اروپا با استقبال بسیاری مواجه شد و حتی عده‌ای آن را یک اثر کاملا شیعی توصیف می‌کردند.

محمد بهشتی، مدیرعامل سابق بنیاد سینمای فارابی در بخش دیگری از این مراسم، اظهار کرد: بیایید بررسی کنیم چهلمین سال انقلاب چه تفاوتی با سی و نهمین سال دارد. در ظاهر تنها تفاوت در رند بودن عدد است، اما معمولا چنین اعدادی ظرفیت بسیار مناسبی برای بررسی یک رویداد مهم را دارد. به هر حال اصلی‌ترین شعار انقلاب اسلامی استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی است و این شعار تنها در بهمن 57 مطرح نشد، بلکه ریشه آن را در انقلاب مشروطه می‌توان ردگیری کرد.

وی افزود: اگر بخواهیم بررسی کنیم شعار انقلاب اسلامی در کدام یک از بخش‌های مختلف مد نظر قرار گرفته، بدون تعارف باید فرهنگ و هنر را بخشی توصیف کرد که به انقلاب توجه لازم را کرده است، اما آیا این اتفاق را در حوزه صنعت هم شاهد بودیم؟

وی تأکید کرد: درباره چرایی ادعای فوق باید بگویم حوزه‌های چون صنعت، اقتصاد و ... بخشی‌های تخصصی و علمی هستند که هرکس نمی‌تواند پیرامون آن ادعایی داشته باشد، اما فرهنگ و هنر تنها بخشی است که همه درباره آن اظهار نظر می‌کنند و به نوعی مدعی هستند. این مسئله به معنای سهل بودن فرهنگ نیست، بلکه فراگیر بودن آن را باید دلیل این امر دانست.

بهشتی با بیان اینکه ما تنها در حوزه سینما موفق نبودیم، اظهار کرد: برخی از مواقع که درباره دستاوردهای انقلاب در حوزه هنر حرف زده می‌شود، بلافاصله نام سینما مطرح می‌شود، اما بخش‌های دیگری هم هستند که ما در آن دستاوردهای لازم را داشته‌ایم. برای مثال در تئاتر، پری صابری با روی صحنه بردن نمایش «آنتیگونه»، حیرت اروپائیان را برانگیخت. وقتی که این نمایش در ایتالیا روی صحنه رفت، بسیاری از کارشناسان این حوزه این اجرا را موفق‌تر از اجراهای غربی دانستند.

وی در خاتمه سخنانش تأکید کرد: ما قبل از 1335 تولید ارزشی نسبتا موفقی داشتیم، اما متأسفانه از سال 35 به بعد با شروع صادرات نفت، تولید ارزشی روی به کاهش نهاد و نتیجه آن نیز در دوره پهلوی دوم به شدت ناامیدکننده بود. اما انقلاب اسلامی شرایطی را به وجود آورد که تولید ارزشی مجدداً رشد مطلوبی به ویژه در حوزه فرهنگ پیدا کرد، اتفاقی که می‌تواند شکل بهتری داشته باشد.

انتهای پیام