اقتصاد فرهنگ مغفول واقع شده است/ چرایی حساسیت مردم به اعتبارات نهادهای وابسته به دین

محمدجواد آرین‌منش، مدرس دانشگاه و نماینده اسبق مجلس، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا درباره گلایه‌ها از میزان اعتبارات فرهنگی در فصل ارائه لایحه بودجه و تبعات وابستگی حوزه فرهنگ به ویژه فرهنگ دینی به بودجه دولت، گفت: به طور کلی سهم موضوعاتی مانند فرهنگ و پژوهش در بودجه کشور با آنچه در چشم‌انداز بیست ساله و دیدگاه‌های مقام معظم رهبری وجود دارد، فاصله زیادی دارد.

بودجه اندک حوزه فرهنگ و بهر‌ه‌وری پایین‌تر 

وی افزود: برای نمونه 3 درصد بودجه کشور باید صرف تحقیق و پژوهش شود در حالی که اکنون این رقم حدود نیم درصد است. در حوزه فرهنگ میزان اعتبارات با اهداف بلند فرهنگی انقلاب و نظام سازگاری ندارد. بسیاری از مؤسسات فرهنگی امروز فقط چراغشان روشن است و نیروهایی که باید فعالیت فرهنگی انجام دهند به کارمندان پشت میزنشین و اداری تبدیل شده‌اند، لذا عملاً در نهادهایی مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و ده‌ها سازمان و نهاد دیگر در سال‌های اخیر فعالیت چشمگیری انجام نشده است.

آرین‌منش اظهار کرد: نکته دوم این است که همین اعتبارات و بودجه اندکی که به حوزه فرهنگ تخصیص می‌یابد، درست مصرف نمی‌شود و به عبارتی بهره‌وری بودجه در حوزه‌های فرهنگی بیشتر صرف حاشیه‌ها می‌شود تا متن. همچنین اولویت‌بندی در فعالیت‌های فرهنگی سازمان‌ها وجود ندارد.

رئیس دانشگاه غیرانتفاعی آرمان رضوی بیان کرد: سومین نکته این است که هرگاه کشور گرفتار مشکلات اقتصادی می‌شود، اولین کالایی که از سبد خانوارها حذف و قربانی می‌شود و بودجه‌اش‌ کاهش می‌یابد، حوزه فرهنگی است و آخرین بودجه‌ای هم که افزایش می‌یابد همین حوزه است. در واقع فرهنگ در اولویت نیست، چرا که نیاز به حوزه‌های فرهنگی در میان مسئولان و جامعه ملموس نیست. به عبارتی برحسب نیازهای جامعه، اولویت اول مردم مسائل اقتصادی، خوراک، پوشاک، مسکن و اشتغال است و مقولات فرهنگی در رتبه‌های آخر اولویت‌ها قراردارد و این باعث آسیب حوزه فرهنگ به لحاظ بودجه‌ای می‌شود.

چرایی حساسیت مردم به بودجه نهادها و سازمان‌های دینی

آرین‌منش درباره حساسیت افکار عمومی به بودجه دستگاه‌ها و سازمان‌ها مرتبط با فرهنگ دینی در طی چند سال اخیر و مقایسه آن با بودجه مسائلی مانند محیط زیست و آموزش و پرورش گفت: بیشترین حساسیت مردم به بودجه حوزه‌های علمیه و سازمان‌های مرتبط با آن است. به اعتقاد مردم حوزه‌های علمیه هیچ‌گاه در طول تاریخ به منابع دولتی وابسته نبودند و از آنها ارتزاق نمی‌کردند. به همین دلیل استقلال خود را برابر دولت‌ها حفظ کردند. از نگاه مردم این وابستگی به استقلال حوزه‌های علمیه لطمه زده است. لذا بر روی این مسئله در افکار عمومی حساسیت ویژه‌ای ایجاد شده است. در حالی که دستگاه‌ها و نهادهایی که فعالیت فرهنگی انجام می‌دهند نیازمند اعتبار و بودجه هستند.

این مدرس دانشگاه اظهار کرد: نکته حساسیت‌برانگیز دیگر که در دوره نمایندگی من در مجلس مکرر درباره آن بحث می‌شد این است که تعداد زیادی سازمان و نهاد فرهنگی در کشور ایجاد شده که غالباً از دولت کمک می‌گیرند و از بودجه‌های حمایتی استفاده می‌کنند، بدون اینکه به جایی پاسخگو باشند و نظارتی بر روی آنها انجام شود.

وی تصریح کرد: یعنی اگر آن جداولی را که در پیوست بودجه است و در قالب کمک به مؤسسات فرهنگی پرداخت می‌شود، ملاحظه کنید می‌بینید که هر یک از این مؤسسات به شخصیت‌های رده‌بالای کشور اعم از مسئولان، علما، شخصیت‌های فرهنگی و ... متصل هستند. لذا در مقطعی پیشنهاد شد همه این سازمان‌های فرهنگی در زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار بگیرند و به وزارتخانه پاسخگو باشند و نظارت لازم بر فعالیت‌ها و عملکرد بودجه‌ای آنها را وزات فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام دهد و وزارتخانه هم به مجلس پاسخگو باشد.

برخی دستگاه‌های فرهنگی هیچ نیازی به بودجه دولتی ندارند

آرین‌منش درباره تأثیر وابستگی حوزه فرهنگ به بودجه‌های دولتی و بی‌توجهی این دستگاه‌ها و سازمان‌ها به درآمدزایی و حاکم شدن نوعی رخوت و خمودگی فکری بر آن‌ها گفت: اساساً اقتصاد فرهنگ در کشور مغفول واقع شده و تصور می‌شود که هدر دادن بودجه‌های فرهنگی کاری فرهنگی است. در حالی که برخی حوزه‌های فرهنگی که از دولت بودجه دریافت می‌کنند اصلاً نیازی به بودجه دولتی ندارند.

وی ابراز کرد: برای نمونه دفتر حفظ و نشر آثار امام خمینی(ره) یکی از این مجموعه‌هاست. اگر کتاب‌های منتشرشده این نهاد مورد اقبال مردم است، طبیعتاً خود مردم آن را خریداری و هزینه‌اش را پرداخت می‌کنند و گردش اقتصادی ایجاد می‌شود و دلیلی ندارد که از منابع دولتی استفاده کنند. یا اگر آثار شهید مطهری بازار دارد و مردم آن را می‌خرند، چه دلیلی دارد که بودجه دولتی به آن تخصیص پیدا کند.

آرین‌منش با بیان اینکه بودجه گرفتن این نوع مراکز فرهنگی برای مردم سؤال‌برانگیز است و ایجاد حساسیت می‌کند، گفت: درست است که آثار امام(ره)، شهید مطهری و سایر بزرگان و اندیشمندان انقلاب باید منتشر شود، اما اگر این آثار مجانی در اختیار مردم قرار گیرد، در واقع ارزش آن‌ها را کم کرده‌ایم. لذا مسئولان باید به حساسیت‌های مردم در این موارد توجه کنند.

گفت‌وگو از مهدی مخبری

انتهای پیام