آسیب‌های ده‌گانه پژوهشهای قرآنی/ مطالعات اخیر به اندازه هفت قرن توسعه یافته است
گروه اندیشه ــ عضو هیئت علمی جامعة‌المصطفی العالمیة(ص) با اشاره به آسیب‌های ده‌گانه پژوهشهای قرآنی، اظهار کرد: نبود اولویت‌بندی در پژوهش یکی از موارد مهم آن تلقی می‌شود، هرچند در نیم قرن اخیر در حوزه پژوهشهای قرآنی و دینی به اندازه هفت قرن پیشرفت کره‌ایم.
حجت‌الاسلام والمسلمین حسین علوی‌مهر، عضو هیئت علمی جامعة‌المصطفی(ص) العالمیة، در گفت‌وگو با ایکنا؛ به بررسی وضعیت پژوهشهای قرآنی در سال‌های بعد از انقلاب پرداخت و بیان کرد: در نیم قرن اخیر، که عمده آن بعد از انقلاب اسلامی است، به اندازه شش یا هفت قرن گذشته از نظر کمی و کیفی پیشرفت و گسترش داشته است.
گشایش حوزه‌های نوین مطالعاتی
وی در ادامه افزود: آنچه در این سال‌ها شاهد بوده‌ایم این است که مباحث نو و جدید در حوزه قرآن مطرح شده است، حتی مباحثی که در میان دانشمندان و فلاسفه غربی در حوزه فلسفه دین مطرح بوده نیز وارد فضای مباحث قرآنی و دینی شده است که از جمله می‌توان به مباحث زبان قرآن، معناشناسی، زبان‌شناسی و ... اشاره کرد که در حوزه تفسیر و قرآن مورد توجه قرار گرفته و پرداختن به این مباحث نیز در سال‌های اخیر رشد خوبی داشته است.
این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: از دیگر موارد حوزه قواعد و مباحث مقدماتی است که از مبانی و روش‌ها شکل گرفته باشد. پیش از انقلاب کتبی در این زمینه وجود نداشت و اگر هم چیزی بوده، شاید ناقص و ضعیف بوده است، اما بعد از انقلاب شاهدیم که کتاب‌های زیادی در زمینه قواعد، مبانی و این قبیل مسائل نگاشته شده است.
رشد کمی و کیفی در مطالعات
علوی‌مهر بیان کرد: پس از انقلاب به جهت حجم و کیفیت تلاش‌های خوبی صورت گرفته و وضعیت قابل مقایسه با قبل نیست. در این سال‌ها شاهد بوده‌ایم که تفاسیری نظیر الکاشف، من هدی القرآن، من وحی القرآن، الفرقان، المیزان، کوثر و تفاسیر دیگری نگاشته شده است که در نوع خود پیشرفت بسیار خوبی محسوب می‌شود.
وی با اشاره به تفسیر حجت‌الاسلام مصطفی خمینی تصریح کرد: یک نمونه از موارد مربوط به تفسیر حاج‌آقا مصطفی خمینی است که قبل از انقلاب بحث‌هایی داشتند، اما به دلیل جهت‌گیری‌های دینی که بعد از انقلاب شکل گرفت، این تفسیر در هفت مجلد سامان داده شد و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت؛ لذا در زمینه پیشرفت‌های کمی و کیفی رشد خوبی داشته‌ایم و به اندازه شش یا هفت قرن حرکتمان رو به جلو بوده است.
پژوهشهای کاربردی
علوی‌مهر در ادامه افزود: نکته قابل توجه این است که نظام اسلامی نیازمند پژوهشهای کاربردی است که باید در این زمینه بیشتر تلاش کنیم. همچنین از دیگر مسائلی که باید مورد توجه قرار گیرد ارتباط با دیگر کشور‌هاست که سرعت ارتباط در این روز‌ها بسیار زیاد شده است و باید توجه کنیم که امروزه سایت‌ها و رسانه‌ها مختلف در حال برنامه‌ریزی برای کار علیه دین و قرآن هستند که باید به آن‌ها پاسخ داد.
وی به تبیین آسیب‌های موجود در امر پژوهش پرداخت و بیان کرد: با وجود تمام این پیشرفت‌ها و باید‌هایی که برای پژوهش وجود دارد، از طرفی با یک سری از آسیب‌ها نیز مواجه هستیم. آسیب اول ناآشنایی پژوهشگران با روش‌های نوین تحقیقات است. دومین مورد نیز وجود نداشتن کارگاه‌های دقیق برای روش تحقیق و روش نگارش مقالات و نویسندگی است.
ناآشنایی پژوهشگران با زبان‌های عربی و انگلیسی
علوی‌مهر با اشاره به دیگر آسیب‌ها تصریح کرد: آسیب سوم ناآشنایی پژوهشگران با زبان‌های عربی و انگلیسی است که بتوانند از این طریق با مکتوباتی که خارج از ایران وجود دارد آشنا شوند. همچنین اگر تسلط به زبان وجود دارد، مقالات و نتایج تحقیق نیز می‌تواند به این زبان‌ها منتشر شود، اما چنین چیزی را مشاهده نمی‌کنیم. آسیب چهارم نیز عبارت از عدم جامعیت کتابخانه‌های موجود به همه منابع است. متأسفانه در کتابخانه‌های مختلف منابع تکراری به وفور دیده می‌شود، ممکن است مجلات و یا مؤسساتی در دنیا وجود داشته باشد که تحقیقاتی خوبی دارند که می‌تواند خلأیی را پر کند، اما از این‌ها غافل هستیم.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به آسیب پنجم پژوهشهای قرآنی بیان کرد: پنجمین مورد نبود پشتیبانی مالی و اقتصادی است که باید از طرف مراکز ذی‌صلاح انجام شود. دولت ما که اسلامی است باید به این مهم بیش از پیش توجه داشته باشد، اما متأسفانه چنین توجهی را کمتر می‌بینیم و در واقع کمترین بودجه به امور پژوهشی و قرآنی اختصاص داده می‌شود.
تکراری بودن موضوعات پژوهش
علوی‌مهر تصریح کرد: تکراری بودن موضوعات پژوهش نیز ششمین آسیب محسوب می‌شود و هفتمین مورد عبارت از عدم نظارت کامل مسئولان مراکز پژوهشی به پژوهشهای قرآنی است. اعم از اینکه به کپی‌برداری‌ها و دیگر مسائل نظارتی وجود داشته باشد، اما این طور نیست و نیازمند مدیریت دقیق در این زمینه هستیم.
وی با برشمردن دیگر آسیب‌ها بیان کرد: هشتمین مورد در دسترس نبودن نشریات علمی و بین‌المللی است که در کشور‌های مختلف انجام می‌شود؛ برای نمونه مجله شیعه داریم که این مجله علمی ـ پژوهشی است، اما مورد توجه قرار نمی‌گیرد. نهمین مورد در این زمینه نیز عبارت است از نبود اولویت‌بندی در پژوهش‌ها. اگر دو یا چند نوع پژوهش با انواع و موضوعات مختلف وجود داشته باشد، اولویت‌بندی درستی وجود ندارد، در حالی که در هر صورت یکی از موضوعات و موارد اولیه پژوهش محسوب می‌شود.
نبود اولویت‌بندی در پژوهش‌ها
علوی‌مهر در ادامه افزود: برای نمونه امروزه شاهد هستیم که شبهات مختلفی علیه قرآن و دین مطرح می‌شود و از طرف دیگر نیز مباحث مربوط به علوم انسانی اسلامی است که از قرآن استخراج شود. اما این مسئله مطرح و تأکید نمی‌شود که در حال حاضر توجه به شبهات اهمیت دارد یا اینکه باید به علوم انسانی اسلامی بپردازیم.
این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: دهمین آسیب فقدان ارتباط با مراکز پژوهشی جهان است. امروزه در دنیا کار‌هایی انجام می‌شود که البته برخی از آن‌ها مانند دایرةالمعارف لایدن جنبه تبلیغی دارند، اما در عین حال یکسری نشریات نیز در حوزه دین و قرآن وجود دارند که با آن‌ها ارتباطی نداریم، اعم از اینکه مربوط به کشور‌های اسلامی یا غیراسلامی باشد؛ بنابراین این‌ها مهم‌ترین آسیب‌هایی است که باید مورد توجه محققان قرار گیرد تا سطح کیفی و کمی پژوهش‌ها بالاتر رود.
ناکارآمدی در خدمت به جامعه
علوی‌مهر در پاسخ به این سؤال که چرا پژوهشهای قرآنی کارآمد و در خدمت جامعه نیست، تصریح کرد: نمی‌توان برای پاسخ به این سؤال فقط به یک دلیل اشاره کرد، بلکه تمام مواردی که بیان شد یک مجموعه از آسیب‌هاست که اگر همه آن‌ها در کنار هم دیده شوند پاسخ به این سؤال نیز مشخص خواهد شد. متأسفانه همان طور که گفته شد اولویت‌بندی که مسئله بسیار مهمی است مورد توجه ما نیست و از طرفی بودجه لازم نیز وجود ندارد.
وی در ادامه افزود: امروزه شاهدیم که در دانشگاه‌ها رشته‌های روانشناسی، مدیریت و اقتصاد مطرح است، اما کتابی که با محوریت قرآن در این زمینه‌ها نوشته شده باشد وجود ندارد، در حالی که به این کتب نیازمند هستیم. متأسفانه به این موارد بی‌توجه هستیم و زمانی که این مجموعه از مشکلات به وجود آید، وضعیت فعلی را پیدا می‌کنیم.
علوی‌مهر با طرح این درخواست که لازم است تمام نگارش‌های قرآن بعد از انقلاب احصا شوند، گفت: بنده و امثال من ابزار این کار را نداریم که تمام نگارش‌های قرآنی بعد از انقلاب را احصا کنیم، اما از ایکنا و دیگر رسانه‌ها که لوازم آن را دارند درخواست می‌کنم که این کار را انجام دهند و نتیجه را حداقل در اختیار پژوهشگران قرار دهند. اگر این اتفاق رخ دهد، شاهد خواهیم بود که ظرفیت‌های بسیار زیادی برای تحقیق پیش روی ما قرار خواهد گرفت.
انتهای پیام
