«راز گنجور»؛ دستاوردی نوین اجرای نمایشی تربیتی و اخلاقی
گروه هنر ــ بازی ـ تئاتر «راز گنجور» که در سالن بوستان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان در حال اجراست، با استفاده از فضای ذهنی آشنای کودک و نوجوان منبعث از بازی‌های رایانه‌ای سعی در انتقال مفاهیم تربیتی و اخلاقی از رهگذر مشارکت مخاطب هدف در روند داستانی خود دارد.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ «راز گنجور»، نخستین بازی ـ تئاتر دیجیتالی ویژه کودک و نوجوان است که براساس طرحی از ثمین زاهدانی به کارگردانی مشترک هانی حسینی و مرضیه نادری، اجرای خود را در سالن بوستان مرکز تولید تئاتر و تئاتر عروسکی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تجربه می‌کند و قرار است تا پایان بهمن‌ماه به غیر از شنبه‌ها، هر روز ساعت 17 در این سالن به روی صحنه برود.
طرح داستانی این نمایش یک خطی و بسیار ساده است. گنجور؛ کودک قهرمان داستان برای بازستانی راز شادی و نشاطی که سال‌ها پیش دیو بدجنسی به نام «پَلَشت» آن را از مردم سرزمینش دزدیده است، رهسپار قلعه او می‌شود، اما باید در طی مسیر از فراز و نشیب‌ها و موانعی عبور کند که گویا به تنهایی قادر به آن نبوده و نیاز به همراه دارد. همراهان او تعدادی کودک و نوجوان هستند که در حقیقت از میان تماشاچیان این نمایش انتخاب می‌شوند و او به وسیله آنها قادر به شکست دادن پلشت می‌شود.
«راز گنجور» شیوه اجرایی مبتنی بر فضای ذهنی آشنای کودک و نوجوان امروزی دارد که منبعث از بازی‌های رایانه‌ای است و در هر مرحله با مجموعه کنش‌هایی برپایه دستورالعمل، آنها را موفق به گذر از مرحله و رسیدن به مرحله پسین می‌کند، اما این بار موانع پیش آمده بر سر راه گنجور و همراهانش، موجوداتی ضد و علیه ایشان نبوده بلکه خود نیز قربانی پلیدی پلشت هستند و شرط گذر گنجور و دوستانش از هر کدام از آنها، یافتن راه حلی برای خلاصیشان از شرایط و موقعیتی است که در آن گرفتار شده‌اند.
در حقیقت در هر مرحله، گنجور و همراهانش که در واقع کودکان و نوجوانان مخاطب نمایش هستند، با موجوداتی برخورد و سر و کار دارند که آنها براساس سحر و جادوی پلشت، به روزگاری دردناک و سیاه مبتلا شده‌اند، روزگاری که در آن کسالت و سستی، عدم شادی و نشاط و خودباوری موج می‌زند و گنجور به اتفاق بچه‌های همراهش باید با استفاده از ابزار و شگردهایی که بازی در اختیار آنها می‌گذارد، موجی از امید و شادی و خودباوری را به موجودات هر مرحله از این بازی ـ تئاتر بازگردانند.
«راز گنجور» در گونه تئاترهای شورایی و تعاملی توانسته است شکل تازه و فرمی جذاب را در تولید و اجرای تئاتر ویژه کودکان و نوجوانان ارائه داده تا آنجا که گاه با وجود پیش‌فرض‌هایی در هر مرحله، اما اندیشه و فکر کودک و نوجوان مخاطب را برآن داشته که با توسل به نیروی اندیشه و خردجمعی ابتدائاً راه‌های ممکن را برای رسیدن به هدف محک بزنند. درست همانند بازی‌های رایانه‌ای که راه‌های زیادی برای طی مراحل آن وجود دارد، اما در نهایت راه درست را خود بازی به شکل هوشمند در اختیار کُنشگر به منظور گذر از آن مرحله ارائه می‌کند.
نکته مهم و حائزاهمیت دیگر در نمایش «راز گنجور» اینکه این نمایش برطبق سنت‌های نمایشی بر مدار یک روند قراردادی و محتوم نمایشی براساس توالی صحنه تا رسیدن به هدف نهایی و نقطه پایانی آن حداقل از همان ابتدا به پیش نمی‌رود و براساس مدل اجرایی در نظر گرفته شده یعنی تعامل مؤثر با مخاطب این اجازه و مجال را می‌دهد که معمولاً نظرات و دیدگاه‌هایی هر چند مخالف نیز به ویژه در هر مرحله و به منظور گذر باسلامت از آنها، ارائه شود، اما در نهایت براساس پیش‌فرض و قانون و حکمی که در هر بازی وجود دارد، نمایش به راهی هدایت می‌شود که از همان ابتدا مقصود و منظور طراح و کارگردان است که البته در کلیت روند اجرایی نمایش این مسئله به شکلی عنوان و حاکم بر ذهن مخاطب به ویژه کودکان و نوجوان می‌شود تا چنین برداشت شود که این راه پیش‌فرض از سوی طراح داستان این نمایش، بهترین راه برای رسیدن بازیگران نمایش به مقصد در صحت و سلامت کامل است.
با این وجود، اما باید گفت از آنجا که این اثر نمایشی عنوان بازی ـ تئاتر را نیز یدک می‌کشد، لذا باید تمهیدات لازم به منظور هر پیشامد غیرمترقبه‌ای را همچنان در همان پیش‌فرض‌های دستوری خود لحاظ می‌کرد. به هر حال کودکان و نوجوانان مشارکت کننده در روند داستانی این نمایش با روحیات و هوشمندی متفاوتی در آن شرکت می‌کنند، به ویژه آنکه در مواقعی که سالن نمایش مملو از مخاطب است، ممکن است کنترل و هدایت نمایش از دست عوامل خارج شود که البته در مواردی نیز برخی شب‌ها این مسئله پیش آمد و در شب‌هایی از اجرا، کنترل بازی از دست عوامل نمایش خارج شد.
به هر حال بازی ـ تئاتر «راز گنجور» دستاوردهای بسیار ارزنده‌ای را در طراحی یک ایده نمایشی و شیوه اجرایی آن روی صحنه به همراه داشت؛ معمولاً در تولید و اجرای یک اثر نمایشی ویژه کودک و نوجوان با دکورهای سنگین و حجیم و پروسه تولید بسیاری پُرخرجی همراه هستیم که البته وجود چنین مواد و متریالی به عنوان اجزای صحنه در روند نمایشی به منظور جذابیت‌بخشی آن برای گروه سنی کودک و نوجوان لازم و ضروری است، اما به همان میزان نیز به جهت سختی در نقل و انتقال چنین دکور و اجزای صحنه‌ای معمولاً امکان اجرای آثار در اماکن گوناگون میسر نیست که البته تجربه «راز گنجور» این نقیصه را برطرف ساخته است، چرا که به صرف داشتن یک پرده پروجکشن و صفحه سفید پهن شده بر روی کف صحنه به منظور بازتاب تصاویر حاصل از تابش نور دستگاه پروژکتور، اجرای چنین نمایشی در هر مکانی نمایشی و به فرض داشتن امکانات نسبتاً معمولی نیز میسر است.
و البته نکته دیگر آنکه مخاطبان نمایش چه آنهایی که درجریان روند آن با قهرمان نمایش مشارکت دارند و چه مخاطبانی که بر روی صندلی‌های خود نظاره‌گر این روند هستند، حس بهتر و باورپذیرتری نسبت به فضا و اتفاقات روی داده در آن دارند و نتیجه آن که پیام و هدفی که عوامل نمایش قصد انتقال مؤثر آن به کودکان و نوجوانان مخاطب را دارند، با درصد مثبت بالایی در ذهن آنها ته‌نشین خواهد شد.
بازی ـ تئاتر «راز گنجور» با رویکردی کُنشگر و عمل‌گرا بیشتر به دنبال آن است که با فاصله گرفتن از فضای نمایشی گفت‌و‌گو‌محور که ممکن است برای مخاطب هدف خود کسالت‌بار باشد، مجموعه‌ای از پیام‌های ناب اخلاقی و انسانی نظیر دوستی، محبت، نوعدوستی، تعاون و مشارکت و اتحاد و همبستگی برای رسیدن به هدفی متعالی را به مخاطبان خود منتقل سازد، ضمن آن که در این راه با استفاده از فناوری به‌روز در طراحی صحنه و استفاده از تصاویر محرک، جذابیت بصری یک نمایش ویژه کودکان و نوجوانان را دوصدچندان کرده است.
به قلم امیرسجاد دبیریان
انتهای پیام
