تقریری بر برخی اسماء و اوصاف قرآن کریم

به گزارش ایکنا؛ حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین مؤمنی در جلسه درس تفسیر قرآن کریم خود به شرح و تبیین برخی از اسماء و صفاتی که در قرآن و روایات در مورد قرآن وارد شده است پرداخت و بیان کرد: برخی از این نام‌ها به صراحت در قرآن آمده و برخی نیز از لسان ائمه(ع) وارد شده است.

وی در ادامه افزود: مشهورترین نام برای قرآن واژه قرآن است که حدوداً 60 بار در این کتاب مقدس به کار برده شده است؛ از جمله می‌توان به سوره‌های الرحمن و قاف اشاره کرد. به صورت اجمالی می‌توان گفت که این عبارت تنها برای قرآن علم شده است و به هیچ کتاب دیگری قرآن اطلاق نمی‌شود.

مؤمنی بیان کرد: رسول خدا(ص) نیز روایتی دارند که در آن عبارت قرآن به کار رفته و در آن می‌فرمایند: «اوصیکم بتقوی الله و القرآن»، وقتی که ایشان تقوی و قرآن را کنار هم آورده است؛ یعنی همان طور که می‌خواهید به تقوا برسید و در این مسیر مقید هستید باید بدانید که عنایت داشتن به قرآن نیز از اهمیت برخوردار است. در ادامه روایت دارد که قرآن در تاریکی‌ها نور و در روز هادی است و از مبدأ تا مقصد به راحتی انسان را می‌رساند. همچنین می‌فرمایند که با صوت حسن قرآن را بخوانید.

وی تصریح کرد: در اینجا باید این نکته را نیز متذکر شوم که قرآن به صوت تحقیق، تحدیر و ترتیل خوانده می‌شود و ترتیل سنت امام علی(ع) بوده است. البته عامه با این منطق که باید بیشتر قرآن خواند تا به ثواب بیشتری رسید قائل به روش تحدیر هستند، اما منطق شیعه این است که باید این خواندن همراه با تدبر باشد؛ لذاست که به ترتیل اهمیت بیشتری می‌دهد. همچنین در روایت دیگری آمده است که امام علی(ع) فرمودند: «انَّ اَلْقُرْآنَ، حَقٌّ، وَ نُورٌ وَ هُدًى، وَ رَحْمَةٌ وَ شِفَاءٌ لِلْمُؤْمِنِينَ».

مؤمنی با اشاره به دیگر اسم قرآن بیان کرد: دومین نامی که باید به اشاره کنیم فرقان است که سه بار در قرآن به کار رفته و می‌توان این عبارت را در سوره‌های آل‌عمران، فرقان و بقره مشاهده کرد. وجه تسمیه قرآن به فرقان نیز در روایات مشخص شده است، در روایت وارد شده که از رسول خدا(ص) در مورد وجه تسمیه فرقان سؤال کردند و ایشان در جواب فرمودند که به این علت است که آیات قرآن بر خلاف دیگر کتب آسمانی که به صورت الواح نازل شده‌اند، پراکنده نازل شده است. همچنین از امام صادق(ع) نیز از قرآن و فرقان سؤال شد که آیا این‌ها یکی هستند یا خیر و ایشان در پاسخ فرمودند به تمام این کتاب قرآن می‌گویند، اما مراد از فرقان آن محکماتی است که عمل به آن‌ها واجب است؛ مانند آیاتی که دربردارنده احکام تکلیفی هستند و دستور می‌دهند که باید نماز خواند و زکات پرداخت کرد.

وی بیان کرد: سومین ماده‌ای که اسم قرآن قرار گرفته ماده «ذکر» و مشتقات آن است که به معنای یادآوری و تذکر است و مشتقات این واژه حدوداً ۳۳ بار در قرآن ذکر شده است. امام صادق(ع) در مورد «ذکر» به عنوان بصری فرمودند که برای هر ساعت از شبانه‌روز ذکر مخصوص دارم؛ بنابراین زبان نباید به صورت هرز بچرخد و فقط باید به ذکر الله باز شود، اما در تبیین آیه‌ای که می‌فرماید دل‌ها به یاد خدا آرامش می‌یابد نیز می‌فرماید که بالاترین ذکر قرآن است، چون هیچ کتابی مانند قرآن نمی‌تواند ما را به یاد خداوند بیندازد.

مؤمنی با اشاره به چهارمین نام قرآن تصریح کرد: چهارمین مورد «الکتاب» و مشتقات آن است که می‌توان به کتاب مبین اشاره کرد. این واژه حدوداً ۹۴ بار در قرآن آمده است. پنجمین مورد نیز «مصحف» است که البته در قرآن به کار نرفته، بلکه در روایات این عبارت را داریم. در روایت داریم که در روز قیامت سه نفر از خداوند شکایت می‌کنند که عبارت از مصحف، مسجد و عترت هستند. در این روایت مصحف به معنای قرآن است.

وی در بخش دیگری از این جلسه به طرح بحث در زمینه اوصاف قرآن پرداخت و بیان کرد: اولین وصف کلام الله و کلمانه است که در سوره‌های توبه، اعراف، کهف و شوری می‌توان این عبارات را پیدا کرد. رسول خدا(ص) نیز در روایتی فرمود که قرآن را نصب‌العین خود قرار دهید، چراکه قرآن کلام خداوند است. دومین صفت نیز عبارت از تفصیل‌الکتاب یا تفصیل کل شیء است. البته ممکن است در نگاه اول نتوانیم جزئیات را از قرآن استخراج کنیم، اما به صورت کلی همه چیز در قرآن آمده است.

مؤمنی تصریح کرد: سومین مورد از اوصاف قرآن نیز حبل‌الله است؛ یعنی قرآن ریسمان خدا است. در روایتی داریم که جبرئیل خدمت رسول خدا(ص) آمد و گفت در امت تو فتنه‌هایی به وجود می‌آید، رسول خدا(ص) فرمود راه خروج از فتنه‌ها چیست؟ جبرئیل گفت که کتاب خدا که حبل‌الله المتین است. همچنین از دیگر اوصاف نیز «العروةالوثقی» به معنای محکم‌ترین دستاویز است و در سوره‌های بقره و لقمان این عبارت به کار رفته است. امام رضا(ع) نیز می‌فرمایند قرآن محکم‌ترین دستاویز یقینی و عروةالوثقی است.

یادآور می‌شود، این سخنان در جلسه‌ تفسیر در شامگاه چهارشنبه، ۲۴ بهمن ماه، در حسینیه قتیل العبرات تهران ایراد شده است.