ممنوعیت ژست‌های خیرخواهانه از بیت‌المال؛ مهمترین پیام خطبه 44 نهج‌البلاغه

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی، استاد دانشگاه مفید قم، 30 بهمن‌ماه، در جلسه بازخوانی خطبه 43 نهج‌البلاغه گفت: این خطبه از سه قسمت مجزا تشکیل شده است؛ در بخش نخست بیان شده که شخصی به نام جلیل بن عبدالله از والیان همدان در زمان عثمان که شخص محترمی بود در دوره امام علی(ع) با ایشان بیعت و مردم همدان را به پذیرش خلافت مولی(ع) دعوت کرد.

وی افزود: وی در ماجرای مخالفت معاویه با امام علی(ع) و عدم بیعت به امام فرمود اجازه دهید من با معاویه صحبت و مذاکره کنم و امام پذیرفت ولی مذاکرات بسیار طولانی شد. همین مسئله سبب شد تا برخی از اطرافیان امام به جلیل بدبین شوند و او را فریب‌خورده معاویه یا تطمیع‌شده بدانند و از حضرت خواستند که جنگ علیه معاویه را شروع کند و حضرت در مورد این موضوع این خطبه را فرمودند.

یوسفی ادامه داد: امام در پاسخ اطرافیان فرمودند که تا زمانی که نماینده من در نزد معاویه است نمی‌توانیم حمله کنیم، زیرا نباید راه مذاکره و گفت و گو بسته شود زیرا شمشیر در آخرین مرحله که امکان صلح نباشد به کار می‌رود؛ بنابراین وقتی ما با کشوری در حال مخاصمه و اختلاف هستیم تا جایی که ممکن است نباید به سمت تنش و خونریزی و خشم برویم و تا جای ممکن به سمت قراردادهای صلح‌طلبانه برویم.

عضو هیئت علمی دانشگاه مفید تصریح کرد: پیام دیگر این خطبه این است که نباید تصور کنیم دشمنی که در برابر ما هست یکپارچه است و در میان آنان هم برخی تندخوتر و برخی نرم‌تر هستند و چه بسا گروه‌هایی که نرم تر هستند ممکن است به علت رفتار نرم ما به ما نزدیکتر شوند. لذا حضرت فرمود تا جایی که ممکن است فرصت می‌دهم که مذاکرات با معاویه انجام شود.

یوسفی با بیان اینکه امام علی(ع) برای نماینده خود فرصتی تعیین کرد که مذاکرات به هر کجا که رسید باید بازگردد افزود: امام(ع) فرمود اگر جلیل در مدت تعیین شده به اردوگاه ما بازگردد مشخص است که علیه ما نیست و خطاب به یارانش فرمود که ما نباید از قبل وی را متهم به خیانت کنیم و به او بهتان ببندیم و باید به او فرصت بدهیم. البته این با هشیاری ما منافاتی ندارد، زیرا ممکن است مذاکرات به نتیجه نرسد؛ البته جلیل در مدت معین بازگشت گرچه از تهمت‌ها و حرف‌های نامربوط مردم کوفه ناراحت بود.

وی افزود: به همین دلیل جلیل بعد از آن از حکومت امام کنار کشید و هیچ دخالتی نه به نفع و نه به ضرر امام انجام نداد؛ البته ظرفیت انسان‌ها محدود است و در مسائل سیاسی امروز هم نمونه آن را می‌بینیم.

یوسفی با بیان اینکه این خطبه برای ما در دنیای معاصر نکات مهمی دارد و از جمله آن که تا جایی که ممکن است باید باب مذاکره با کشورهای مخاصم بسته نشود به بخش دیگری از این خطبه اشاره و تصریح کرد: بخش دوم به جنگ امام و معاویه مربوط است که در اینجا انسان باید مقاوم بایستد؛ البته فردی در این شرائط نزد امام آمد که شما جنگ را متوقف کنید، ولی امام نپذیرفت و فرمود پذیرش توقف جنگ به معنای شکست است.

یوسفی با اشاره به مطالب بخش دیگر این خطبه در مورد عثمان بیان کرد: حضرت در این بخش به عوامل سقوط حکومت‌ها پرداخته و فرموده است. سقوط حکومت‌ها به خاطر رفتاری است که حاکمان آن دارند مثلاً تبعیض و بی‌عدالتی اجتماعی و جایگزینی روابط فردی به جای عدالت و... زیاد می‌شود و تمرکز ثروت در دست عده‌ای قرار می‌گیرد (البته این تحلیل بدون توجه به عوامل بیرونی مانند حمله و جنگ بیرونی است) و هر روز پرده‌ای از ناتوانی و فساد به نمایش گذاشته می شود و زمزمه‌ها در میان مردم زیاد می‌شود و به اعتراض مردم می‌انجامد که در زمان عثمان همین اتفاق رخ داد.

وی افزود: عثمان والیانی را به حکومت گماشتند که به انواع فساد آلوده بودند؛ یکی در حال مستی نماز می‌خواند و دیگری بدون جهت ثروت‌های زیادی در اختیار اطرافیان خود قرار می‌داد و وقتی اعتراض مردم هم بلند شد عثمان گوش شنوایی نداشت و برخورد خشنی کرد و بساط حکومت او برچیده شد یا  در بهار عربی، در تونس، اتفاقی برای یک دستفروش رخ داد و بعد از آن منجر به سقوط حکومت شد و یا در نظام پهلوی با وجود برخی موفقیت‌ها چون در برابر آزادی مذهبی و نابرابری‌های اقتصادی و بی‌عدالتی بی‌تفاوت بود یک مطلب در یک روزنامه آتش انقلاب را شعله‌ور کرد و عمدتاً این حکومت‌ها هم زمانی قول اصلاح می‌دهند که دیگر دیر شده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه مفید تصریح کرد: براساس فرموده آن حضرت، قضاوت‌های عجولانه برخی افراد موجب یأس و نومیدی نیروهای خدوم و مفید جامعه می‌شود همچنین حکومت‌ها باید دائماً رصد کنند و اگر رفتار نادرستی داشتند که منجر به اذیت مردم می‌شود اصلاح و عذرخواهی کنند، زیرا ممکن است موجب نارضایتی وسیع می‌شود و مشکلاتی ایجاد می‌کند.