یکپارچگی انسان و کاروان هستی در الگوی تربیتی امام موسی صدر
گروه اندیشه ــ سیدمهدی فیروزان با بیان اینکه انسان حق ندارد بخش غرائض از خود جدا کند یا به حدی فربه کند که بر عقلانیت سایه بیندازد، اظهار کرد: وجود انسان هماهنگ است، کاروان هستی نیز یکپارچه و زیبا خلق شده است و آدمی در این سیستم نمی‌تواند خود را ناهماهنگ کند.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ همایش «مدرسه تربیتی امام موسی صدر و دلالت‌های آن در زمان حاضر»، امروز، ۳۰ بهمن، با حضور جمعی از اندیشمندان و علاقه‌مندان در سالن همایش مدرسه دارالفنون برگزار شد.
سیدمهدی فیروزان، مدیر عامل شهر کتاب و عضو مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، در این همایش بیان کرد: یکی از مهم‌ترین دستاورد‌های همایش این است که در آموزش و پرورش اندیشه امام موسی صدر مطرح شود و معلمان بتوانند توشه‌ای و دیدگاهی را از امام موسی صدر بگیرند که تجربه موفق خود را نشان داده است. وی از معدود مصلحانی است که خداوند توفیق اجرای این منظومه فکری و اصلاحی را به ایشان داده است.
وی در ادامه افزود: ایشان در لبنانی که سرپل تمام مشرب‌های فکری شرق و غرب بوده است و از الحادی‌ترین مشرب‌های فلسفی و ... در آنجا وجود داشته است، تجربه‌اش موفق بوده است؛ لذا فکر می‌کنم که آموزش و پرورش ایران دست به این اقدام زده و در کتب درسی از این متفکر بخش‌هایی را مطرح کرده است. اینکه نوجوان ما با این چهره آشنا شود راه خود را پیدا کرده است.
فیروزان تصریح کرد: بحثی در اندیشه امام موسی صدر وجود دارد که من بسیار جذب آن هستم. ایشان در باب توجیه مذمت یک رذیلت، در باب بیان اینکه چرا دروغ و کبر بد است و چرا خداوند در تشریع برخی از اعمال را مذموم می‌دانند و چرا همه ادیان نسبت به آن‌ها یک نظر واحد دارند؟ روش خاصی را دارند. دینی نیست که دروغ را مجاز بداند. همه ادیان در باب رذائل یک نظر را دارند. در نگاه امام موسی صدر این مسئله وجود دارد که انسان در کاروان هستی قرار دارد؛ یعنی انسان در راه هدایت، کمک و حامی دارد.
وی بیان کرد: امام موسی صدر می‌گوید که جامعه حاصل عمل ماست و هیچ چیزی نمی‌تواند عمل ما را توجیه کند. آنچه که از ما می‌ماند عمل است. دخالت هر پدیده دیگری را در ساخت جامعه رد می‌کند و می‌گوید که جامعه حاصل عمل است و دادوستدی در جامعه رخ می‌دهد که جامعه را شکل می‌دهد. به عنوان کسی که دانش دارم و دیگری به عنوان اینکه سخاوتی دارد. این اخذ و ادا را به وجود می‌آوریم و جامعه را می‌سازیم. اگر صفتی جامعه را محروم از داشته‌های من کند، ظلم به آن جامعه است.
فیروزان تصریح کرد: غرور من ممکن است باعث شود که افراد علاقه‌مند و نیازمند به دانش از آن محروم شوند. به همین دلیل، این غرور امری مذموم است؛ زیرا در این رابطه و معادله اخذ و ادا، به دلیل غرورم فضیلتی را سد کرده‌ام. با دلایل تشریعی فعلاً کاری نداریم و فقط بُعد اجتماعی را بحث می‌کنیم؛ لذا رذائل یک مانع اجتماعی برای پیشرفت انسانی می‌شود.
وی بیان کرد: همچنین از طرف دیگر نیز می‌توان نگاه کرد. به میزانی که انسان خوبی‌هایی دارد، یعنی دارد راه داد و ستد را برای جامعه هموار می‌کند. یعنی سخاوت انسان کمک می‌کند به کسانی که نیاز به علم و حمایت دارند. خیلی دشوار است که آدمی بداند که در رابطه با اخذ و ادا، بابت ریا و دورغش، دیگری را محروم کرده است. با این تحلیل آدمی به راحتی نمی‌تواند رذیلت‌های اخلاقی را ادامه دهد؛ لذا این رویکرد تربیتی مورد نظر امام موسی صدر است. ما ۱۴۰۰ سال است که می‌گوییم غیبت و دروغ بد است. خدا و علمای اخلاق در مورد بدی‌های رذائل سخن گفته‌اند، اما اگر بخواهیم زبان خدا را ترجمه کنیم، این معادله می‌تواند مؤثر باشد که شما به نوجوان‌ها بفهمانید که در کاروان هستی، مسئول هستند و حق ندارند داد و ستد طبیعی را با دروغ و ... تعطیل کند.
فیروزان تصریح کرد: این رویکرد، آن اصل اخلاقی و تعلیم اخلاقی را برای فهم و تبدیل به عمل آسان‌تر می‌کند. نکته دیگر نیز این است که یکی از رویکرد‌های مهم این است که انسان وجود یکپارچه دارد و حق ندارد که بخشی را این قدر فربه کند که بر دیگر بخش‌ها سایه بیندازد. نمی‌توانید این دست را ای نقدر بلند کنید و به پا اجازه بلند شدن ندهید.
وی بیان کرد: خداوند در مورد انسان می‌گوید که «فتبارک الله احسن الخالقین»، پس به چه حقی می‌خواهید یک بخشی از این قامت را از بین ببرید و خراب کنید؟ به تبع، این انسان حق ندارد بخش غرایض را این قدر فربه کند که بر عقلانیت سایه بیندازد. وجود انسان هماهنگ است، کاروان هستی نیز یکپارچه و زیبا خلق شده است و آدمی در این سیستم نمی‌تواند خود را ناهماهنگ کند. همچنین حق ندارد شهوت را بر عقلانیت جلوتر بیندازد و حق ندارد ریاضت را اینقدر فربه کند که بر زندگی طبیعی او سایه بیندازد.
در ادامه برنامه، حجت‌الاسلام محمد احمدی حجازی، روحانی اهل کشور لبنان، که در مورد شخصیت امام موسی صدر تحقیق و پژوهش‌هایی داشته است به ایراد سخن پرداخت و بیان کرد: امام موسی صدر در مورد تربیت معتقد است که ماهیت تربیت و ارتباط آن با انسانیت و هدف والای آن این است که کودک خدا را در مادر، پدر، معلم و پزشک ببیند تا این‌ها برای او الگویی باشند. در کلام امام موسی صدر تربیت حقیقی، ارتباط مستقیم با خالق دارد و برحسب آموزش‌های الهی است و امام موسی صدر فرمود که انسان فقط با تربیت انسانیت خود را اثبات می‌کند. تنها راه پیدا کردن حیات انسانی نیز از آسمان یعنی وحی شروع می‌شود؛ لذا باید حقیقت تربیت را با ارزش‌های دینی ربط دارد و اگر تربیت با اهداف والا همراه نباشد تاریک خواهد بود.
وی در ادامه تصریح کرد: ایشان نقش والدین و مسئولیت تربیت را صرفاً بر عهده مادر نمی‌داند، طوری که پدر از مسئولیت دور شود؛ لذا نقش هر دو مهم است و هر دو باید در تربیت باشند که اگر نباشند گمراهی به وجود می‌آید. در این صورت فکر الهی از ذهن فرزندان نیز دور می‌شود. در شرق و غرب نیز این طور است و این جدایی را شاهد هستیم. همچنین دوری ذهن از ایمان نیز شرک است که در اروپا گسترش پیدا کرده است. نبود نظارت والدین نگرانی‌ها را در جوانان ایجاد می‌کند و ثبات فکری را نیز از بین می‌برد.
حجازی بیان کرد: نتیجه اول عدم تعامل و هماهنگی پدر و مادر در تربیت، نگرانی در میان جوانان است که مبتلا به آن‌هاست. ازهم‌گسیختگی جامعه و خانواده نیز نتیجه دوم است. اگر این جداسازی انجام شود، نمی‌توان گذشته و حال را با هم جمع کرد. اختلاف در زندگی نیز اگر ایجاد شود، خانواده نیز ثبات خود را از دست می‌دهد و اتفاقاتی که باید بیفتد روی نمی‌دهد؛ بنابراین عدم مسئولیت و تربیت خانواده، فاجعه را در پی دارد. جدایی از خانواده موجب جدایی بین نسل‌ها خواهد شد و مسئله مهم این است که جوانان از اصالت خود دور شده‌اند و امام موسی صدر نیز به این مسئله توجه داشته و نسبت به آن هشدار داده‌اند.
وی تصریح کرد: امام موسی صدر، عدم اشراف خانواده بر مسئولیت را نمی‌پذیرند و می‌گویند که اگر خانواده نباشد، ملت‌ها از هم گسسته خواهند شد. امروز باید توجه کنیم که رشد مادی گسترش یافته است، ولی متأسفانه از ارزش‌های معنوی دور شده‌ایم. موضوع خطرناک نیز در مورد پیوند خانواده است که کم‌کم دارد از هم می‌پاشد. خطر پیروی از دیگران نیز وجود دارد و ابن‌خلدون نیز به آن اشاره کرده است. امروز مشکل ما این است که خانواده‌ها در سطح جهانی ازهم‌گسیخته شده‌اند و راه‌حل این است که در اینجا باید جانفشانی شود. امام موسی صدر معتقد است که تربیت حاصل نمی‌شود مگر با جانفشانی. ما، پدر و مادر‌ها، اگر جانفشانی نکنیم نمی‌توانیم خانواده خوبی داشته باشیم و امام موسی صدر روی تقویت روابط اجتماعی در خانواده تأکید دارند.
حجازی تصریح کرد: امام موسی صدر پیشگویی‌هایی داشتند که خانواده به کجا خواهد رفت. این نکته نیز مهم است که دو چیز اگر از دست برود خانواده از بین می‌رود؛ یکی ارزش‌ها و دیگر هم دین است. در این بین، راه‌حل این است که خانواده به اصالت خود یعنی اسلام بازگردد. تأکید امام موسی صدر بر پیروی ارزش‌های والای انسانی و همراه شدن علم با تربیت و دین بوده است. علم بدون دین ادامه پیدا نمی‌کند و ضرورت دارد که حال و گذشته مشخص شود.
وی افزود: امام موسی صدر نیز بین گذشته و حال و آینده ارتباط ایجاد می‌کرد و می‌گفت که باید زبان خود را قبول کنیم و مهم است که حجاب را نیز رعایت کنیم، نماز را بخوانیم و تحت تأثیر غرب نباشیم، به این دلیل که غرب دارای مشکلات زیادی است. همچنین پشتیبان بودن ما برای خانواده از طریق اخلاق نیز اهمیت دارد.
حجازی با اشاره به نظر امام موسی صدر در مورد زن تصریح کرد: علاوه بر این، امام موسی صدر در مورد زن می‌گویند که زن نقش مهمی در ساختن فرهنگ و تمدن اسلامی دارد. نصیحت من به خانم‌ها این است که از نقش مهم تربیت پا پس نکشید به این دلیل که تربیت عبادت است؛ لذا برخی از نکات را متذکر می‌شود. امام موسی صدر در تربیت پایه اساسی دارند و آن اینکه تربیت را در ارتباط مستقیم با اصول دین می‌دانند. روش‌های تربیتی را نیز نمی‌توان از اصول دین و قرآن جدا کرد.
وی بیان کرد: اگر این روش‌ها از هم جدا شود و زندگی ما خالی از ارزش‌ها شود فاجعه‌ای اسفناک خواهد بود. امام موسی صدر شخصی مورد احترام است به این دلیل که بر اصالت اسلام تأکید دارد. همچنان که قرآن کریم نیز روش‌های متعددی را در تربیت به کار برده است، از جمله امر به معروف و نهی از منکر و توجه به جامعه‌ای که انسان در آن قرار دارد. قرآن به دلیل و برهان نیز اعتماد دارد. در قرآن داریم که انسان باید با دلیل تربیت شود. قرآن کریم انقلابی را در مفاهیم به وجود آورده است و انسان را طوری تربیت می‌کند که او دارای هستی گسترده‌ای است. همه کار‌های ما با عالم غیب ارتباط دارد. این همان چیزی است که در غرب وجود ندارد به این دلیل که آن‌ها تابع مادیات و شرک هستند.
حجازی گفت: کسی که از طریق قرآن و با قرآن تربیت شود، او را با عبادت و متکی بر خود تربیت می‌کند. انسان در این فضا مسئولیت‌پذیر بار می‌آید، همچنین انسان در این فضا از سستی و فساد اخلاقی دور می‌شود و تربیت قرآنی به او شخصیت ثابتی خواهد دارد. در انسان قرآنی، خدا و ارزش‌های والا را می‌بینیم. انسان از هویت انسانی دفاع می‌کند و آمریکا نیز نمی‌تواند بر او احاطه داشته باشد و اگر به واسطه قرآن تربیت نشویم، در این صورت فرقی بین ما و دیگر مخلوقات و ملت‌ها نیست. در دست ما نیروی قوی وجود دارد و نباید آن را از دست بدهیم.
گزارش تصویری این نشست را اینجا ببینید!
انتهای پیام
