حاکم اسلامی افراد عیب‌جو را از خود دور می‌کند

به گزارش ایکنا از همدان، حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدرضا محمدی‌پیام، استاد حوزه و دانشگاه در نهمین جلسه «تفسیر نامه‌ امام علی ‌ـ علیه‌السلام‌ ـ خطاب به مالک اشتر» که روز گذشته، 7 اسفندماه در دانشگاه بوعلی سینا برگزار شد، به ویژگی‌های عوام جامعه که در این نامه توسط امام علی(ع) بیان می‌شود، اشاره کرد و گفت: «فلیکن صَغْوُكَ لَهُمْ، وَ مَيْلُكَ مَعَهُمْ، پس باید توجه و میل تو به آنـان باشد» «صغو» به معنای انعطاف و توجه کردن است. حضرت سفارش می‌کند که حاکم باید نسبت به توده جامعه انعطاف نشان دهد و به آنان به دقت گوش کند نه به افراد خاص یعنی اصحاب قدرت و ثروت.
وی افزود: امام(ع) از مالک می‎‌خواهد به توده جامعه خوب گوش فرادهد تا حرف حساب مردم را دریابد. حضرت هم‌چنین از مالک می‌خواهد به تعدادی از افراد توجه کمتری داشته باشد و آنها را از خود دور کند، «ولیکن اَبْعَدُ رَعِيَّتِكَ مِنْكَ، وَ اَشْنَؤُهُمْ عِنْدَكَ اَطْلَبَهُمْ لِمَعائِبِ النّاسِ، فَاِنَّ فِى النّاسِ عُيُوباً الْوالى اَحَقُّ مَنْ سَتَرَها؛ باید دورترین رعیّت تو از حریم تو، و در شدّت کینه تو نسبت به او کسى باشد که در حق مردم عیبجوتر است».
وی با اشاره به اینکه «أشنأ» که از شانی می‌آید و افعل تفضیل این ریشه است و به معنای شعار دادن علیه کسی و بدخواهی و طعنه زدن علنی است، ابراز کرد: امام علی(ع) از مالک می‌خواهد موضع منفی خود را نسبت به افراد عیب‌جو اعلام کند، یعنی افرادی که بیشتر از همه در پی عیوب دیگران هستند. از آنجا که مالک در رأس حکومت یک سرزمین است افرادی به او رجوع خواهند کرد که می خواهند از آب گل‌آلود ماهی بگیرند تا با تخریب دیگران نزد حاکم جایگاهی پیدا کنند و نوعی آتش بیار معرکه باشند، لذا این مسئله‌ای مهم است که حاکم باید به آن توجه داشته باشد و به آنان گوش ندهد. چه بسا کسانی که جایگاه ویژه‌ای دارند و با سعایت افراد سودجو و فرصت‌طلب از آن جایگاه کنار زده می‌شوند. مدیر لایق کسی است که افراد ذی‌صلاح را با بدخواهی و بدگویی سخن‌چینان و سخن‌سازان و اتهام‌آفرینان از میدان فعالیت و صلاحیت خارج نسازند.
‌محمدی‌پیام با اشاره به اینکه در این فراز همانطور که حضرت سفارش می‌کند حاکم از خود چه کسانی را دور کند، به دلالت التزام و مفهوم مخالف، به طور غیر‌مستقیم نیز اشاره می‌کند که چه افرادی را به خود نزدیک کند، گفت: از این عبارت استنباط می‌شود حاکم، افرادی را باید در نزد خود نگه دارد که محاسن گروه‌های مختلف مردم را یادآوری می‌کنند. همانطور که رهبر معظم انقلاب از محاسن و ویژگی‌های مثبت افراد و هموطنان در دیدار با شهرستان‌های مختلف سخن می‌گویند. انسان‌های زنبور صفت مورد تأیید و مگس گونه ها در نگاه امیرمؤمنان مورد نقداند. به عکس، کسانی که همه‌اش در پی عیب‌تراشی از افراد کارآمد هستند نزد حاکم و مسئول نباید جایگاه داشته باشند.
این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: این تعبیر حضرت علی(ع) چیزی است که روانشناسان غربی به تازگی به آن رسیده‌اند که باید مثبت‌اندیش بود. در قرآن نیز گفته شده «وَيْلٌ لِکُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ؛ وای بر هرطعنه زننده عیبجو!» (همزه/ آیه 1) این موضوع نیز مانند هزاران موضوع دیگر که در نگاه غربیان و غرب‌زدگان جدید جلوه می کند 1400 سال پیش در قرآن مطرح شده و عیب‌جویی را بعنوان یک رذیله اخلاقی معرفی کرده است.
وی بیان کرد: در ادامه نامه، امام(ع) می‌فرماید: «الْوالى اَحَقُّ مَنْ سَتَرَها؛ در مردم عیوبى هست که والى در پوشاندن آن عیوب از همه کس سزاوارتر است» همانطور که امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید «لاتفتّش النّاس عن أدیانهم فتبقی بلاصدیق؛ درباره عقاید مردم تفتیش نکن که بی‌دوست خواهی ماند». امام علی(ع) از مالک می‌خواهد عیب مردم را بپوشاند، حاکم نبایست از عیوب و عناصر منفی افراد زیردست خود سوء استفاده کند.
وی با اشاره به داستانی در مورد مرحوم آیت‌الله آخوند ملاعلی معصومی همدانی ـ رضوان‌الله علیه ـ گفت: فقیری به نزد این عالم بزرگ می‌آید و ایشان مبلغ قابل توجهی به او می‌پردازد برخی از طلاب که آن مرد را می‌شناختند به آیت‌الله آخوند می‌گویند دروغ می گوید یعنی وضعیت معیشت این مرد خوب است و شخصی نیازمند نیست، آیت‌الله آخوند می‌گوید از خدا بخواهید که دروغ گفته باشد، در غیر این صورت اگر فقر او واقعیت داشته باشد کار ما بسیار سخت می‌شود، چرا که وجود چنین وضعیتی در جامعه اسلامی قابل قبول نیست.
‌محمدی‌پیام با اشاره به فراز «فَاِنَّما عَلَيْكَ تَطْهيرُ ما ظَهَرَ لَكَ...؛ چراکه فقط در آنچه از عیوب مردم نزدتو معلوم است وظیفه اصلاح دارى، و نسبت به آنچه از عیوب رعیّت بر تو پنهان است خداوند داورى مى‌کند»، توضیح داد: «عَلَیکَ» در ابتدای جمله آمده است، بدین معناست که تطهیر کردن این عیوب مردم بر گردن حاکم اسلامی است، و این تأکیدی است بر این قضیه که اگر حاکم از مشکلات افراد مطلع شود نمی تواند خود را به ندانستم و مطلع نبودم بزند و تکلیف را از سر خود باز کند.
وی افزود: هم‌چنین از این فراز استنباط می‌شود که یکی از راه‌های پنهان نگه داشتن اشتباهات دیگران تودهنی زدن به افراد سخن‌چین است، همانطور که در تعلیمات اسلامی وجود دارد که نیکی و بدی در حق دیگران به خود شخص نیز برمی‌گردد، کسی که عیب دیگران را بپوشاند خداوند عیب او را می‌پوشاند.
این استاد با اشاره به اینکه امام(ع) از مالک می‎خواهد کینه‌ها را گره‌گشایی کند، بیان کرد: به طور مثال حاکم اسلامی باید ‌میان اقوامی که نسبت به یکدیگر کینه و دشمنی دارند با ذکر خوبی‌های هر دو طرف سعی در ایجاد الفت بین آنان داشته باشد.
محمدی‌پیام یادآور شد: «وَتَر» به حالت تقابلی چیزی می‌گویند. در این فراز حضرت سفارش می‎کند «وَ اقْطَعْ عَنْكَ سَبَبَ كُلِّ وِتْر؛ و رشته هر رویارویی و انتقامى را قطع کن!» مسئولی دارای هنر مدیریت است که بین قوم‌های مختلف اتحاد ایجاد کند نه اختلاف و دو دستگی. این سیاست کهنه انگلیسی که می‌گویند تفرقه بینداز و حکومت کن از نظر نهج‌البلاغه و امام علی(ع) اشتباه و مردود است. کسانی که به خیال خودشان در نظام اسلامی رئیس و مسئول هستند ولی از این معیارهای نهج‌البلاغه نمره قبولی نمی‌گیرند مواظب باشند که فردای قیامت در لیست کارکنان نظام کفر و استکبار و شقاق و نفاق محشور نشوند.
وی در پایان اشاره کرد: «وَ تَغابَ عَنْ كُلِّ ما لايَضِحُ لَكَ...؛ و در هر چه از دیگران برایت ثابت نشده خود را به غفلت زن و در باور کردن گفتار سخن چینان شتاب مکن، زیرا سخن چین خائن است گرچه خود را شبیه خیرخواهان نشان دهد»، «تَغابی» مصدر باب تفاعل از ریشه «غبی» در عربی یعنی خود را به نفهمی و گیجی زدن. حضرت می‌فرماید در مقابل سخن‌چین خود را به نفهمی بزن و سخن او را تایید مکن! چراکه سخن‌چین حق و باطل را به هم می‌آمیزد تا به هدف خود برسد. گرچه خود را خیرخواه نشان می‌دهد اما او خائن است. پس نباید سخنش را ملاک در تصمیم گیری درباره افراد قرار دهی. خدا را می‌خوانیم که ما را از شر سخن‌چینان پناه دهد و مدیران ناکارآمد و خائن‌پذیر را آنگونه که شایسته است هدایت فرماید.
انتهای پیام